7. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Iechyd Meddwl

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:31 pm ar 14 Chwefror 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 6:31, 14 Chwefror 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n hapus i ddechrau'r ddadl hon drwy gadarnhau y bydd y Llywodraeth yn cefnogi'r cynnig. Ac rwyf hefyd am nodi na fyddaf yn gallu ymateb i bob un o'r pwyntiau manwl a wnaed gan yr Aelodau yn y ddadl, ond rwyf wedi rhoi amser i wrando ar bob un o'r cyfraniadau a'r pwyntiau a wnaed. Wrth gwrs, fe gaf gyfle, fel y mae Cadeirydd y Pwyllgor Plant, Pobl ifanc ac Addysg wedi nodi, i ateb cwestiynau manwl ar ddiwedd y dystiolaeth ar gyfer yr ymchwiliad sydd ar y gweill. O gofio mai dwy awr yn unig a gaf fi ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg i siarad, rwy'n tybio efallai y bydd rhai cwestiynau eto i ni eu hateb mewn gohebiaeth wedyn, ac rwy'n cydnabod un o fy meiau fel person wrth wneud hynny.

Rwyf am ailddatgan bod y Llywodraeth hon yn cydnabod effaith problemau iechyd meddwl ar amrywiaeth eang o feysydd ac ar ein gallu i weithredu fel pobl, fel unigolion a chydag eraill, ond hefyd yn ailddatgan ein hymrwymiad i wella iechyd meddwl ledled Cymru, ac i fuddsoddi yn hynny. Ac wrth gwrs, fe wnaeth y Llywodraeth ailddatgan ein hymrwymiad a'n cydnabyddiaeth o bwysigrwydd allweddol iechyd meddwl drwy ei osod yn un o'r pum maes blaenoriaeth yn ein strategaeth genedlaethol 'Ffyniant i Bawb'. Ac yn bwysicach na hynny, nid her iechyd yn unig yw hon. Mae angen i Lywodraeth Cymru gyfan a'n partneriaid y tu allan i'r Llywodraeth ystyried effaith iechyd meddwl ar draws popeth a wnawn, oherwydd mae hwn yn fater cymhleth ac yn un na all y GIG ar ei ben ei hun fynd i'r afael ag ef. Felly, nid mater gwasanaeth cyhoeddus yw hwn. Mae'n fater sy'n torri ar draws y sector cyhoeddus, y sector preifat, y sector gwirfoddol a'r sector statudol, ac yn fater i bob cymuned yng Nghymru. Er enghraifft, mae magu plant, addysg, cyflogaeth a thai oll yn ffactorau amddiffynnol ar gyfer iechyd meddwl, ac os oes unrhyw un o'r rheini'n methu, yn aml bydd yn arwain at ganlyniadau iechyd meddwl. Roedd gan bobl fwy i'w ddweud am brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod, ac roeddwn yn falch o glywed Angela Burns yn nodi hynny yn ei sylwadau agoriadol.

Ategir dull trawsbynciol y Llywodraeth gan ystod o bolisïau, rhaglenni a deddfwriaeth a gyflwynwyd gennym i wella iechyd meddwl a lles yng Nghymru. Mae Mesur Iechyd Meddwl (Cymru) 2010 yn ddarn unigryw o ddeddfwriaeth drawsbleidiol a luniwyd i wella mynediad at wasanaethau, a'r ddarpariaeth ohonynt. Ac mae'r Mesur wedi helpu i ysgogi gwelliannau yn y modd y darperir gwasanaethau iechyd meddwl ers ei roi ar waith yn 2012. Y Mesur hwnnw sydd wrth wraidd ein strategaeth iechyd meddwl 10 mlynedd, 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl', a gyhoeddwyd yn 2012. Mae'n defnyddio dull poblogaeth ar gyfer gwella lles meddyliol pobl yng Nghymru, ac i gefnogi pobl â salwch meddwl. Mae'n nodi'n glir ein gweithredoedd ni a gweithredoedd sefydliadau partner i wireddu'r strategaeth, ac ategir y dull hwn o weithredu gan fuddsoddiad sylweddol.

Rydym yn parhau i wario mwy ar wasanaethau iechyd meddwl nag ar unrhyw ran arall o GIG Cymru. Ac fel y cydnabuwyd, caiff gwariant ar iechyd meddwl ei glustnodi, a byddaf yn ystyried rhai o'r sylwadau a wnaeth Angela Burns ar hynny. Rydym wedi cynyddu cyllid, ac nid yn unig o'r blaen, gan y byddwn yn gweld cynnydd o £20 miliwn pellach yn yr arian a glustnodir ar gyfer iechyd meddwl i bron £650 miliwn yn y flwyddyn ariannol nesaf. Ac ar ben y cynnydd cyffredinol hwnnw, mae £22 miliwn o gyllid wedi'i dargedu ar gyfer gwella mynediad at nifer o feysydd gwella gwasanaeth penodol ar gyfer pobl o bob oed yn y ddwy flynedd flaenorol. Yn hyn o beth, credaf fod gan y Llywodraeth yng Nghymru hanes da o wneud mwy na siarad am iechyd meddwl, oherwydd pan ddywedwn fod cynnydd yn mynd i fod yn yr arian ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl, caiff ei wario yn y meysydd hynny.

Pan edrychwn ar y darlun dros y ffin yn Lloegr, buaswn yn dweud ei fod yn beth positif iawn fod y ddau Brif Weinidog diwethaf wedi sôn mor agored am iechyd meddwl. Yr her yno yw bod llawer o'r arian a fwriadwyd ar gyfer iechyd meddwl wedi mynd i'r llinell waelod ar gyfer gwasanaethau mewn gwirionedd. Felly, yn Lloegr, mae'n her iddynt ddal i fyny â pheth o'r cynnydd a wnaethom yn y maes hwn. Mae gennym yr her arall o barhau i wella yn y maes hwn er mwyn gwneud yn siŵr fod yr arian a wariwn yn sicrhau gwerth gwirioneddol ym mhob un o'n cymunedau. Ond dangoswyd y pwyslais a roddwn ar iechyd meddwl a'r ymrwymiad iddo'n gyson drwy'r Mesur, 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl' ac mae ein buddsoddiad a dargedwyd yn darparu sylfaen gadarn i ni fwrw ymlaen â'r weledigaeth drawsnewidiol y mae'r adolygiad seneddol yn ei mynnu gennym.

O ran mynediad at wasanaethau iechyd meddwl—mae pobl yn ei drafod yn rheolaidd ac yn briodol felly mewn gohebiaeth, wyneb yn wyneb, yn y coridorau, yn y Siambr, ac wrth gwrs mewn pwyllgorau hefyd—ein nod o hyd, a rhaid iddo fod, yw sicrhau bod gan bawb yng Nghymru fynediad at y gofal cywir pan fydd ei angen arnynt, ni waeth am ffactorau eraill megis hil, rhywioldeb neu iaith. Mae hyn yn ymwneud â darparu'r gwasanaeth cywir. Felly, rydym yn gweithio gyda'r GIG a chyda phartneriaid trydydd sector i geisio sicrhau mynediad cyfartal i bawb. Er enghraifft, y bore yma, cyhoeddais ein cynllun dementia newydd a seiliwyd pob un o'r camau yn y cynllun dementia hwnnw ar yr egwyddor o fynediad teg.

Ond fel y soniodd Angela Burns, rydym yn cydnabod her go iawn y stigma sy'n gysylltiedig ag iechyd meddwl. Mae'n un o'r materion mwyaf arwyddocaol sy'n atal pobl rhag siarad am eu problemau a dod o hyd i gymorth ar y cyfle cynharaf posibl. Unwaith eto, yr her yno yw sut y mae pobl yn barod i wrando, i ddangos mwy o garedigrwydd at bobl o'u cwmpas, ac annog pobl ar yr un pryd i oresgyn y stigma a dweud, 'Rwyf angen help', a deall ble i ddod o hyd iddo.