Part of the debate – Senedd Cymru am 4:26 pm ar 28 Chwefror 2018.
Nid wyf yn falch o gael cymryd rhan yn y ddadl hon y prynhawn yma o gwbl, a chyda chalon drom rwy'n codi i gymryd rhan ynddi. Mae'n ddrwg gennyf fod y siaradwr blaenorol yn teimlo bod hyn yn ymwneud â sgorio pwyntiau gwleidyddol; nid yw hynny'n wir o gwbl. Yn fy marn i, mae'n ymwneud ag angen i ganfod y gwir am yr hyn a ddigwyddodd, angen i ddeall y prosesau y mae'r Ysgrifennydd Parhaol wedi bod drwyddynt, cwmpas ei hymchwiliad i'r honiadau y datgelwyd gwybodaeth heb ganiatâd gan Lywodraeth Cymru cyn yr ad-drefnu—ac nid wyf yn credu ein bod wedi cael unrhyw atebion ar hyn o bryd. Yn wir, credaf fod y datganiad a wnaeth yr Ysgrifennydd Parhaol ar ddiwedd ei gwaith wedi arwain at fwy byth o amwysedd, mewn gwirionedd, ynghylch yr hyn a ddigwyddodd. Nid wyf yn meddwl y gall fod gennyf hyder yng nghanlyniad y gwaith hwnnw oherwydd y datganiad a gyhoeddwyd. Rwy'n credu bod dyletswydd ar yr Ysgrifennydd Parhaol i rannu cymaint ag y gall am y ffordd y cyflawnodd ei gwaith â Llywodraeth Cymru a phob Aelod o'r Cynulliad hwn, a phobl Cymru, fel y gallwn gael hyder yn y prosesau hynny.
Dyma'r unig dro ers i mi ddod yn Aelod Cynulliad—a chafwyd sawl achos o ad-drefnu gweinidogol—lle y gwelais wybodaeth am benodiadau i'r Cabinet yn cael sylw yn y modd hwn; nid wyf wedi gweld hynny o'r blaen. Wrth gwrs mae yna ddyfalu o bryd i'w gilydd, wrth gwrs hynny, ond rwy'n credu bod yr argraff a geir allan yno ym myd Twitter, ar y cyfryngau cymdeithasol, ac yn wir, rhai o'r sylwadau a glywsom gan newyddiadurwyr ers i'r ad-drefnu penodol hwn ddigwydd, yn ei gwneud yn gwbl glir nad dyfalu'n unig oedd yn digwydd, roedd gwybodaeth yn cael ei rhannu cyn yr ad-drefnu, cyn i'r wybodaeth honno gael ei rhannu gyda'r bobl a oedd yn cael eu penodi hyd yn oed, a'r bobl a oedd yn cael eu diswyddo o Gabinet y Prif Weinidog. Credaf fod hynny'n drueni mawr ac mae angen inni ddeall yn union beth sydd wedi digwydd.
Gwyddom fod yr Ysgrifennydd Parhaol wedi dweud yn glir na chafodd dim ei ddatgelu heb ganiatâd, yn ei geiriau hi, ond nid ydym yn gwybod a oedd hi wedi ystyried y dystiolaeth oddi ar Twitter, a gafodd ei ddiystyru gan y Prif Weinidog braidd yn ysmala, rhaid imi ddweud, oherwydd, gadewch inni wynebu'r gwir, mae llawer o bobl wedi gorfod mynd gerbron y llys oherwydd y pethau y maent wedi'u dweud ar Twitter, a'u cael yn euog o bethau yn wir. Felly, mae'n wirioneddol bwysig inni ddeall a oedd yr Ysgrifennydd Parhaol yn cytuno gyda'r Prif Weinidog nad oedd honno'n dystiolaeth, neu a oedd hi mewn gwirionedd wedi ei gynnwys yn rhan o'i gwaith. Fel chithau, Lee Waters, nid wyf eisiau gweld pobl yn cael henwi a'u cywilyddio, fel petai, o ran unrhyw un a wnaeth honiadau; nid dyna yw diben y ddadl heddiw o gwbl. Rydym eisiau deall sut y gallwn gael hyder yn rhywbeth sydd wedi digwydd, ac sydd ar hyn o bryd, yn aneglur iawn.
Nawr, rwy'n croesawu'r ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi dweud yn glir y bydd yr ymchwiliad dan arweiniad Cwnsler y Frenhines yn cael copi o'r adroddiad hwn. Credaf fod hynny'n gwbl briodol, o ystyried cwmpas y gwaith y bydd Paul Bowen a'i dîm yn gorfod ei wneud.