Wel, gan ddechrau â'r olaf yn gyntaf, oherwydd mae'r un olaf yna yn bwysig iawn, rwy'n credu bod addysgu am berthynas iach ag eraill yn fater pwysig iawn, yng nghyd-destun stereoteipio ar sail rhyw, a rhai o'r pethau diwylliannol sy'n digwydd yn ein cymdeithas heddiw. Rydym ni'n rhedeg sawl cynllun ledled Cymru, mewn gwirionedd, cyn-Donaldson, fel yr ydych chi'n ei ddweud, ac es i i weld un sy'n cael ei redeg gan Hafan Cymru yn ddiweddar iawn. Ac roedd y ferch ifanc a oedd yn ei redeg yn anhygoel, mae'n rhaid i mi ddweud; cefais y fraint o eistedd drwy un o'r sesiynau. Ond dywedodd hi wrthyf, Dirprwy Lywydd, rywbeth sy'n torri calonnau pob un ohonom mewn gwirionedd. Cyn y sesiwn—ac roedd y sesiwn hon ar gyfer disgyblion blwyddyn 5 a blwyddyn 6—gofynnodd i grŵp cymysg o ran rhywedd a oedd bechgyn neu ferched yn well, ac ni fydd neb yn synnu i glywed bod y bechgyn yn credu bod y bechgyn yn well a'r merched yn credu bod y merched yn well, oherwydd dyna fel ag y mae hi. Ond wedyn gofynnodd i'r bechgyn pam yr oedden nhw o'r farn eu bod nhw yn well, a gwnaethon nhw ddweud bod bechgyn yn well oherwydd eu bod nhw'n gryfach ac yn well am wneud chwaraeon. Ac yna gofynnodd i'r merched pam yr oedden nhw'n meddwl bod merched yn well, ac ni allen nhw feddwl am unrhyw beth, sy'n ofnadwy, on'd yw e'?

Cefais y fraint o fod yno, felly gofynnais iddyn nhw os oedden nhw wedi clywed am Jessica Ennis, a digwydd bod, roedd gen i lun ohoni hi ar fy ffôn, gan fy mod i wedi bod mewn digwyddiad gwahanol. Ac roedden nhw wedi clywed am Jessica Ennis, a gofynnais iddyn nhw a oedden nhw'n meddwl ei bod hi'n gryf ac yn dda am wneud chwaraeon ac roedden nhw'n cytuno ei bod hi. Felly, cawsom drafodaeth eithaf diddorol ynghylch beth oedd y stereoteip rhywedd hwnnw. Ond roedd yn eithaf brawychus i mi bod y menywod ifanc hynny eisiau iddyn nhw fod yn well—os 'gwell' yw'r gair cywir—ond doedden nhw ddim yn gallu meddwl am unrhyw beth, mewn gwirionedd, oherwydd eu bod nhw eisoes, hyd yn oed ar yr oedran ifanc hwnnw, wedi bod yn destun cymaint o stereoteipio ar sail rhyw, eu bod yn ei chael hi'n anodd nodi un nodwedd sy'n gysylltiedig â bod yn fenyw sy'n 'well'.

Nid oes a wnelo hyn â bod yn well, mae hyn yn ymwneud â galluogi pob un bod dynol i fod y person gorau y gallan nhw ei fod, er gwaethaf popeth. Nid yw'n ymwneud â'ch rhyw. Rwyf i'n digwydd fod yn hoffi chwarae o gwmpas â cheir. Mae fy mab yn hoffi coginio. Mae hynny yn ôl pob tebyg, yn erbyn y stereoteip rhywedd. Wel, roedd hynny'n newyddion i mi pan oeddwn i'n tyfu i fyny ac mae'n newyddion iddo fe hefyd. A dyna'r pwynt, ynte?

Felly, rydym ni yn y Llywodraeth yn cefnogi nifer fawr o'r cynlluniau hyn. Rydym ni'n cefnogi'r ymgyrch Let Toys be Toys, er enghraifft, lle nad ydym ni'n annog pobl i ddefnyddio stereoteip rhyw o ran eu teganau. Os ydych chi, yn eich siop, eisiau gwahanu eich teganau i'w gwneud yn fwy hwylus i siopa, yna gwnewch hynny yn ôl oedran priodol. Rwy'n siŵr eich bod chi i gyd yn gwybod fy hanesyn am stopio mewn siop leol yn Abertawe, a dweud y drefn wrth y rheolwr a gofyn iddo beth oedd yn y rhes o deganau i fechgyn a theganau i ferched a dweud wrtho ei fod ef a minnau yn mynd i orfod mynd y tu allan os oedd yna deganau peirianneg mewn un rhes ac offer domestig yn y llall. Estynnodd wahoddodd i mi gael cwpanaid o de, tra yr aeth ef i edrych a datrys y mater. Felly, nid oedd ef yn rhy siŵr ei hun, a dyna'r pwynt. A bod yn deg, pan es i yn ôl i'r siop honno yr wythnos nesaf, roedden nhw wedi eu trefnu yn ôl oedran, felly, derbyniodd y pwynt ar unwaith. Roeddwn i'n ddiolchgar iawn am hynny. Ond mae'n dangos pa mor dreiddiol yw hyn a pha mor ddinistriol yw hyn o ran perthnasoedd. Rydym ni'n gwybod bod trais yn y cartref yn cael ei ysgogi gan rywfaint o'r stereoteipio ar sail rhyw hyn wrth i bobl geisio byw yn unol â rôl nad yw'n addas ar eu cyfer, mewn gwirionedd, ac maen nhw'n teimlo'r straen drwy geisio gwneud hynny. Mae'n rhan bwysig iawn o hynny.

O ran rhai o'r pethau penodol a ddywedodd, roeddwn i'n falch o weld bod Coleg Penybont wedi ennill y wobr, ac mae'n haeddiannol iawn. Rydym ni wedi gweithio'n galed iawn i gynnwys rhywfaint o ymwybyddiaeth o stereoteipio ar sail rhyw a chydraddoldeb yn rhai o'r pethau prentisiaeth ac mae gennym ni fentrau sy'n annog bechgyn a merched i gymryd rhan mewn dysgu drwy brofiad ar draws y rhaniad rhwng y rhywiau—felly, rhaglennu robot, plethu gwallt, cynllunio gweithgareddau gofal plant—ar gyfer y ddau ryw ar yr un pryd er gwaethaf popeth, oherwydd, pam lai? Ac mae hynny wedi ei dderbyn yn dda iawn ac mae llawer yn manteisio ar hynny.

O ran dychweliaethau, mae'n werth sôn am y cynllun Sêr Cymru ar y pwynt hwn, sydd bellach yn cael ei gopïo gan Lywodraeth y DU—rwyf i bob amser yn falch iawn pan fyddan nhw'n gwneud hynny. Un rhan fawr iawn o raglen Sêr Cymru fu annog ymchwilwyr sydd wedi gadael y maes ymchwil—fel arfer oherwydd seibiant gyrfa, ond weithiau dim ond oherwydd eu bod wedi mynd rywle arall—i ddod yn ôl yn i'r maes gwyddoniaeth. Fe fyddech chi'n synnu i ddarganfod bod tua 95 y cant o'r rhai hynny sy'n dychwelyd yn fenywod, oherwydd eu bod wedi cymryd seibiant gyrfa a'u bod yn dod yn ôl. Felly, rydym yn gwneud hynny, ond rwy'n credu nad oes amheuaeth bod llawer mwy i'w wneud, yn anffodus, cyn inni gyflawni unrhyw beth tebyg i gydraddoldeb rhwng y rhywiau.