Part of the debate – Senedd Cymru am 3:45 pm ar 7 Mawrth 2018.
Diolch. Rwy'n ddiolchgar iawn am y sylwadau rydych wedi'u gwneud. Gwn fy mod yn lwcus i fod yn Gadeirydd ar bwyllgor sydd wedi ymgymryd â darn o waith ac sydd yr un mor awyddus i wneud yn siŵr ein bod yn gwneud rhywbeth i sicrhau bod gennym y diwylliant cywir, nid ar hyn o bryd yn unig, ond yn y dyfodol. Rydych wedi gwneud pwyntiau pwysig iawn, Paul.
Mewn perthynas â'ch pwynt cyntaf ynglŷn ag edrych ar sefydliadau eraill, credaf ein bod yn ymwybodol iawn o'r hyn sydd wedi digwydd yn Llywodraeth San Steffan a'u cynlluniau newydd. Credaf ei bod yn bwysig edrych ar bethau sy'n debyg a dysgu gan sefydliadau eraill yn ogystal â mudiadau, ond rwy'n cytuno ei bod yn bwysig inni gael system bwrpasol. Mae pob un ohonom yn dod o adegau gwahanol, ac yn meddu ar safbwyntiau gwahanol a materion gwahanol, ond lle y ceir pethau sy'n debyg, credaf ei bod yn bwysig edrych ar y rheini; ond dylem fod yn edrych i weld beth sydd gennym yma yng Nghymru a sut y gallwn ddatblygu o ddifrif i fod yn arweinwyr a goleuo'r llwybr i'r dyfodol, er mwyn gwneud yn siŵr fod gennym y diwylliant cywir a bod pobl nid yn unig eisiau gweithio yma, ond eu bod eisiau bod yn Aelodau yma hefyd.
Mae'r comisiynydd hefyd yn bwriadu gwneud gwaith gyda'r pleidiau gwleidyddol, felly gwaith y tu allan i'r pwyllgor safonau fydd hwnnw. Gwn fod y comisiynydd wedi bod yn siarad â phleidiau eraill. Nid wyf yn siŵr a yw pob un wedi'i gwblhau eto. Credaf fod ganddo un neu ddwy blaid ar ôl i ymdrin â hwy efallai, ond gwn fod y gwaith hwnnw ar y gweill. Oherwydd mae'n bwysig ein bod yn edrych ar yr holl brosesau a gweithdrefnau sydd ar y gweill fel nad ydym yn dyblygu. Gwn fod hynny'n rhywbeth y dylem fod yn ei wneud.
Nid oes unrhyw aelod o staff yn disgwyl y byddant yn gwneud cwyn am Aelod Cynulliad pan fyddant yn cychwyn y swydd. Nid oes neb mewn unrhyw swydd yn disgwyl gwneud cwyn o'r fath. Mewn gwirionedd, gofynnais i fy staff a oeddynt yn gwybod sut i wneud cwyn yn fy erbyn yn y dyfodol, a dywedasant wrthyf pa liw oedd y daflen a gawsant ar eu diwrnod ymsefydlu ond nid oeddynt yn gallu cael gafael arni. Felly, rwy'n credu bod cael proses ymsefydlu yn bwysig iawn ynghyd â gwneud yn siŵr bod y staff yn ymwybodol ac yn deall sut y gallant wneud cwyn yn y dyfodol, ond credaf fod angen i hynny fod yn barhaus yn ogystal. Mae angen iddo fod yn glir iawn ar y wefan. Mae gennym y posteri i fyny bellach gyda'r rhif ffôn a cheir cyfeiriad e-bost penodol yn ogystal. Ond rwy'n credu bod yn rhaid i ni wneud yn siŵr ein bod yn rhoi gwybod i bobl drwy'r amser sut y gallant wneud cwyn os ydynt angen gwneud hynny, yn hytrach nag ar y dechrau'n unig. Ond rydych yn llygad eich lle; dylem fod yn edrych ar atal, mewn gwirionedd. Fel y dywedwch, mae hyn yn rhywbeth a oedd i'w weld yn amlwg yn ein tystiolaeth yr wythnos diwethaf. Rwy'n credu bod yn rhaid i ni edrych i weld sut y gallwn wneud yn siŵr nad oes unrhyw ymddygiad amhriodol yn digwydd. Mae angen i ni weithio tuag at y nod hwnnw, yn hytrach na sut yr awn i'r afael ag ymddygiad o'r fath.
Fe sonioch chi am gam-drin ar-lein. Rwyf wedi bod yn bryderus iawn am hynny fy hun. Rwy'n ei weld yn rheolaidd ar Twitter ac ar y cyfryngau cymdeithasol, Facebook a'r holl bethau eraill hyn. Credaf fod hynny'n rhywbeth y mae'n rhaid i ni fod yn ymwybodol ohono, ac edrych arno, a sut y mae pawb ohonom yn trin eraill, oherwydd mae rhywfaint o'r cam-drin ar-lein—os ydym yn ceisio gwneud yn siŵr fod pobl yn cael eu grymuso ac yn teimlo'n ddigon hyderus i roi gwybod amdano, nid wyf yn siŵr sut y mae cyfryngau cymdeithasol yn helpu unrhyw un i roi gwybod amdano ar hyn o bryd mewn gwirionedd. Felly, mae hynny'n destun gofid.
Fel y dywedwch, mewn perthynas â monitro, nid y gwaith hwn rydym yn ei wneud, y gwaith y mae'r pwyllgor yn ei wneud, yw pen draw hyn. Y gwaith hwn, yr ymchwiliad, pan fyddwn yn adrodd—mae'n rhaid i ni gadw golwg ar hyn. Oherwydd ni fydd dim yn cael ei ddatrys gan un ymchwiliad. Mae angen i ni gymryd y camau hyn, a rhoi gweithdrefnau ar waith, ond mewn gwirionedd mae'n rhaid i ni gadw golwg ar hynny, ac efallai cael sgwrs ehangach gyda'n partneriaid hefyd. Rydych wedi sôn fod rhai pobl yn gwneud gwaith gwych ar hyn o bryd a chredaf fod angen i ni edrych arnynt hwy hefyd.