Part of the debate – Senedd Cymru am 4:27 pm ar 7 Mawrth 2018.
A buaswn yn cytuno â chi ar hynny, a chredaf mai dyna beth roeddwn yn dod ato, fel y soniodd Jenny yn gynharach: ceisio rhoi polisïau ar waith, lle y gallwn, fel na chânt eu rhoi mewn carchardai, ac mae cael gwahanol fathau o ganolfannau ar eu cyfer a ddatblygir yma yng Nghymru yn rhywbeth y gwn eich bod chi ac eraill—ym Mhlaid Cymru yn arbennig—wedi bod yn dadlau drosto ers blynyddoedd lawer, ac yn arbennig mewn perthynas â pherthnasoedd teuluol. Mae'n aml yn wir, er nad ym mhob amgylchiad, mai'r fam yw prif ofalwr y plentyn, ac os cânt eu hanfon mor bell ag y bo modd o'r Rhondda, dyweder, i rywle yng nghanol Lloegr, wel, nid yw hynny'n mynd i hwyluso'r berthynas sydd ganddynt gyda'r plentyn. Ac felly credaf mai dyna pam y mae'n hanfodol inni edrych ar y problemau sy'n ymwneud â menywod a'r gefnogaeth a roddwn i fenywod.
Roeddwn eisiau ychwanegu ychydig at yr araith hon nad wyf wedi'i hysgrifennu heddiw, o ran fy mod wedi cael profiad personol yn ddiweddar o fod—. Torrodd rhywun i mewn i fflat fy ngŵr y llynedd, ac mae ar fin cael dyddiad llys. Mae gennyf farn wahanol iddo ef ynglŷn â sut y dylid ei gosbi. A'r hyn rwy'n credu sy'n bwysig—mae'r person hwn, rwy'n meddwl, yn droseddwr mynych—yw sut y gall unigolyn sylweddoli beth y mae'n ei wneud, a sut y caiff lleisiau dioddefwyr eu clywed. Credaf fod y gost ariannol i ni wedi bod yn enfawr, ond mae'r gost emosiynol yn enfawr. Pan ydych yn sylweddoli bod rhywun wedi dod i mewn i'ch cartref am 2 o'r gloch yn y bore i ddwyn eich eiddo ac i ddwyn eich car, mae'n rhywbeth na allwch ei ddirnad yn iawn oni bai eich bod wedi bod drwyddo. Credaf mai'r hyn sy'n bwysig, o bosibl, yw bod mwy o gynlluniau i droseddwyr gyfarfod â dioddefwyr, fel sy'n digwydd, o bosibl, mewn amgylchiadau eraill, iddynt ddeall o ddifrif mewn gwirionedd, sut nad yw'r darn hwnnw o emwaith neu'r oriawr honno'n golygu unrhyw beth iddynt hwy o bosibl, ond gallai olygu rhywbeth sentimental i'r person y maent wedi dwyn oddi wrthynt. Felly, nid wyf yn argymell taflu'r allwedd ymaith, ond rwy'n argymell, fel y soniodd Jenny yn gynharach, edrych ar adsefydlu, ceisio gwneud i bobl ddeall bod beth y maent yn ei wneud yw mynd i drawsnewid bywydau a cheisio eu hannog i ddilyn gwell llwybr yn y dyfodol.
Rwy'n cloi drwy atgoffa'r Aelodau fod Cymru wedi'i bendithio â chyfle unigryw yma—â llechen wag, mewn sawl ffordd. Yn yr un modd ag y trafodwyd diwygio lles gennym a'r ffyrdd angenrheidiol y dylai fod gennym rywfaint o reolaeth dros ddiwygio lles, gallwn wneud pethau'n wahanol yma yng Nghymru. Nid yw'r ffaith fod Lloegr eisiau adeiladu carchardai mawr yn golygu bod yn rhaid i Gymru ddilyn yr un llwybr. Gallwn arwain ar yr agenda hon. Gallwn ddangos ein bod yn gallu gwneud pethau'n well ac mewn ffordd wahanol. Mae llawer o hyn yn ymwneud â 'n hamgylchedd cymdeithasol, tlodi. Os gallwn edrych ar fentrau gwrthdlodi, os gallwn gael pobl allan o'r sefyllfaoedd y maent ynddynt, o'r cychwyn cyntaf, efallai na fyddant wedyn yn ymroi i gyflawni'r mathau hyn o droseddau, ac felly ni fyddant yn effeithio ar bobl fel fi, neu rywun i lawr y ffordd a fydd heno'n profi'r un peth ag a brofais innau y llynedd, a wynebu'r pryder hwnnw. Gallwn fod yn gadarnhaol am yr hyn y gallwn ei wneud yma yng Nghymru, a gobeithiaf y bydd y Gweinidog yn gallu adlewyrchu hynny yn ei ymateb.