Mae'n hawdd gweld y rheoliadau hyn—yn anghywir—fel rhan o bolisi ar ddiwylliant;  trafod mesur iechyd yr ydym ni heddiw mewn gwirionedd, a byddwn ni'n cefnogi'r rheoliadau ar y sail bod hanner torth yn well na dim bara. Clywais apêl huawdl Siân Gwenllian heddiw i fynd ymhellach, a chydymdeimlaf yn fawr iawn â hynny. Ni fydd clywed hyn yn ei phlesio hi, ond mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi cyflwyno rhywfaint o dystiolaeth ysgrifenedig yr wyf yn cytuno â hi i raddau helaeth. Maen nhw'n dweud eu bod yn argymell y dylid ychwanegu safbwynt penodol yn cadarnhau hawliau cleifion mewnol a chleifion allanol i gael ymgynghoriad clinigol, triniaeth a gofal drwy gyfrwng y Gymraeg, ac mae Siân Gwenllian wedi egluro pam mae hyn yn angenrheidiol i blant ifanc iawn, efallai i'r rhai sy'n hen iawn, ac efallai i'r rhai nad ydynt mor hen, sydd yn anffodus yn dioddef o ddementia neu gyflyrau sy'n gysylltiedig â hynny. Mae cael ymgynghoriad drwy'r iaith y gallwch fynegi eich hun orau ynddi, yn golygu mai'r iaith honno yw'r orau ar gyfer cael y diagnosis gorau ac felly cael y driniaeth orau. Mae hynny'n fater hanfodol bwysig, ac mae angen ei gydnabod yn briodol.

Rwyf yn deall yn iawn y rhesymau pam nad yw'r Gweinidog wedi teimlo y gall fynd mor bell, ond rwyf yn credu bod Siân Gwenllian wedi gwneud pwynt da pan gyfeiriodd at faint o hyblygrwydd sy'n bodoli o fewn y cynllun a sefydlwyd gan Fesur 2011. Rwyf i'n credu y dylid gosod nod mewn deddfwriaeth ar gyfer yr hawl i gael triniaeth neu ddiagnosis wyneb yn wyneb drwy gyfrwng iaith o'ch dewis, ac mae'r memorandwm esboniadol ar gyfer y rheoliadau hyn yn egluro pam na fyddai hyn, o reidrwydd yn gwrthdaro â'r anawsterau ymarferol amlwg sydd gennym, sef y prinder o weithwyr proffesiynol sy'n gallu ymdrin â chleifion drwy gyfrwng y Gymraeg. Mae'r dystiolaeth a welsom gan Gymdeithas Feddygol Prydain hefyd yn bwynt diddorol i'w ychwanegu at hynny: Allwn ni ddim gadael i'r Gymraeg gael ei gweld o'r tu allan i Gymru fel rhwystr i recriwtio gweithwyr proffesiynol yng Nghymru, ac rwyf i'n credu bod hwnnw'n bwynt pwysig y mae'n rhaid inni ei gadw mewn cof bob amser. Ond mae'r memorandwm esboniadol ar gyfer y rheoliadau hyn, yn fy marn i, yn esbonio'n glir iawn bod y cynllun y mae'r Comisiynydd yn gorfod gweithredu yn rhoi iddi hi—'hi' ar hyn o bryd, beth bynnag, y pŵer i fod yn hyblyg, fel y dywedodd Siân Gwenllian. Gallai'r Comisiynydd ei gwneud yn ofynnol i gorff gydymffurfio ag un safon mewn rhai amgylchiadau ac â safon arall mewn amgylchiadau eraill. gall y Comisiynydd ei gwneud yn ofynnol i gorff gydymffurfio â'r safon mewn rhai amgylchiadau, ond nid mewn eraill, neu ei gwneud yn ofynnol iddo gydymffurfio â'r safon mewn rhai meysydd yn unig.'

Yn yr un modd, pan fo dwy neu fwy o safonau sy'n ymwneud ag ymddygiad penodol, gall y Comisiynydd ei gwneud yn ofynnol i gorff gydymffurfio ag un o'r safonau hynny yn unig, neu â gwahanol safonau ar wahanol adegau, mewn amgylchiadau gwahanol, neu mewn meysydd gwahanol.

Credaf fod hynny'n ei gwneud hi'n gwbl bosibl i gyflwyno hyblygrwydd i'r cynllun. Felly, rwy'n gobeithio, er byddwn yn cefnogi'r rheoliadau hyn heddiw—a gwn yn sicr yr hoffai'r gweinidog fynd ymhellach a'i bod yn cael ei chyfyngu dim ond gan yr hyn y mae'n eu gweld fel anawsterau ymarferol ar hyn o bryd—y byddwn, o fewn cyfnod cymharol fyr, yn gallu mynd ymhellach tuag at wireddu'r amcan hwn. Oherwydd rwyf i'n credu ei bod hi'n bwysig i bobl fod yn sicr y gallant ddefnyddio'r gwasanaeth iechyd mewn ffordd sydd orau iddyn nhw. Mae'n wasanaeth iechyd cenedlaethol, ac mae hynny'n cynnwys, yn amlwg, siaradwyr Cymraeg—ac, yn wir, Cymry uniaith, o ran hynny—yn ogystal â phawb arall, ac felly mae'n bwysig o ran cynwysoldeb. Mae'n bwysig am y rheswm, fel yr ydym ni i gyd yn gwybod, ein bod eisiau cyflawni, os gallwn ni, y dasg o gael miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn y flwyddyn 2050, ond mae'n bwysicach, rwy'n credu, ein bod ni'n gweld hwn fel mesur sy'n mynd i ddarparu'r gwasanaeth iechyd gorau posibl ar gyfer pawb yn ein gwlad.