1. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am y gwaith clirio ar ôl storm Emma ym mhorthladd Caergybi? OAQ51938

Diolch. Mae'r Prif Weinidog a minnau wedi ymweld â'r porthladd a'r marina ac wedi gweld y gwaith glanhau drosom ein hunain. Gwnaed gwaith cychwynnol i leihau faint o ddiesel a oedd yn mynd i mewn i'r dŵr, mae rhwystrau wedi cael eu gosod, ac mae gwaith yn mynd rhagddo ar glirio'r polystyren. Diolch unwaith eto i bawb sydd wedi bod yn gweithio’n galed ar hyn.

Diolch i chi am eich ymateb. Rhyw ddwy ran, am a wn i, i fy nghwestiwn i—y cyntaf yn edrych yn ôl, a'r ail yn edrych ymlaen. O edrych yn ôl, rwy'n meddwl bod yna gwestiynau difrifol ynglŷn â chyflymder yr ymateb i'r hyn a ddigwyddodd yng Nghaergybi. Mi ofynnais i gwestiwn amserol bum, chwe diwrnod ar ôl y digwyddiad, a'r hyn a ddywedasoch chi oedd:

'Rydych yn dweud ei fod wedi cael effaith amgylcheddol ddifrifol...nid oes neb wedi gofyn cwestiynau i mi'n dweud nad oedd ein hymateb yn ddigon cyflym...Ceir grŵp amgylchedd sefydlog gogledd Cymru, ac mae fy swyddogion yn aelodau ohono...os ydych yn dweud bod yna sefyllfa amgylcheddol ddifrifol...byddaf eisiau gwybod pam na fu cyfarfod.'

Credaf ei bod yn eithaf amlwg ei fod yn fater amgylcheddol difrifol, ac mae'n parhau i fod. Felly, efallai y gallech roi’r wybodaeth ddiweddaraf inni a gollwyd cyfle, wrth edrych yn ôl, i fynd ati'n gynnar i ymdrin ag effeithiau amgylcheddol yr hyn a ddigwyddodd. A pha wersi a ddysgwyd, o ran sicrhau, os oes anghytundeb ynglŷn â phwy ddylai gymryd yr awenau, y gall Llywodraeth Cymru gamu i’r adwy, neu eich cyrff perthnasol?

Yn ail, gan edrych tua’r dyfodol, gan fod hynny'n allweddol bellach, mae arnom angen sicrwydd ynglŷn â’r hyn sy'n digwydd. Rwyf wedi clywed adroddiadau y bore yma am bobl sy'n ymwneud  â'r môr yn dychwelyd i Gaergybi am y tro cyntaf ers y digwyddiadau, ac yn synnu at yr hyn nad yw wedi digwydd hyd yn hyn. Mae arnom angen sicrwydd ynglŷn â'r gwaith o ailadeiladu'r marina, ynglŷn â chymorth i unigolion a busnesau yr effeithiwyd arnynt, ac wrth gwrs, ynglŷn â'r angen i gynyddu ymdrechion mewn perthynas â’r gwaith glanhau amgylcheddol, gan fod llawer ar ôl i'w wneud. A allwch roi'r sicrwydd hwnnw inni heddiw, gan fod hon yn dal i fod yn sefyllfa anobeithiol yng Nghaergybi?

Iawn, diolch am eich cwestiynau. Ac fel y gwyddoch, soniais yn fy sylwadau agoriadol i chi fy mod wedi ymweld â’r lle ar y dydd Iau wedi’r storm. Ac yn sicr, credaf fod Cyfoeth Naturiol Cymru, yr holl asiantaethau, wedi dod at ei gilydd yn gyflym iawn, a chychwynnodd y gwaith glanhau yn gyflym iawn. Wrth gwrs, mae gwersi i'w dysgu bob amser, ond ni chredaf y gallem fod wedi gwneud unrhyw beth yn gyflymach nag y gwnaethom.

O ran symud ymlaen, yn amlwg, nid yw diogelwch morol, sy'n cynnwys diogelwch mewn porthladdoedd, wedi'i ddatganoli; mae’n parhau i fod yn un o gyfrifoldebau Asiantaeth y Môr a Gwylwyr y Glannau. Pan ymwelais â'r marina, dywedais y byddwn yn ystyried unrhyw gymorth ariannol y gallwn ei roi. Yn amlwg, y lle cyntaf i droi ar gyfer llawer o'r lleoedd hyn yw eu cwmni yswiriant, ac yn sicr, ymddengys bod hynny wedi digwydd. Cyfarfûm â pherchennog y siop hwylio yn y marina. Yn sicr, roedd ganddo rai pryderon, ac rwyf wedi rhoi gwybod i'm cyd-Aelod, Ken Skates, ynglŷn â’r pryderon hynny. Rwyf hefyd wedi clywed gan—. Yn amlwg, cyfrifoldeb yr awdurdod lleol yw glanhau'r traethau, ac unwaith eto, cyfarfûm â'r cynghorwyr a'r swyddogion lleol, ac unwaith eto, roeddwn yn fodlon fod y gwaith hwnnw'n mynd rhagddo. Rwyf wedi derbyn sylwadau gan y Lobster Pot ym Mhorth Swtan, y gwyddoch amdano mae’n debyg, yn gofyn pa arian ychwanegol y gellir ei roi. Rwyf wedi pasio’r neges honno ymlaen at fy nghyd-Aelod, Alun Davies. Felly, credaf ei bod yn bwysig iawn, ar draws y Llywodraeth, ein bod yn dod at ei gilydd i weld pa gymorth y gallwn ei roi. Ac rwyf wedi dweud y byddaf yn ystyried cefnogaeth ariannol bosibl ar gyfer atgyweirio’r seilwaith cyhoeddus, a glanhau difrod amgylcheddol.

Wedi i storm Emma daro ar 1 Mawrth, cafwyd rhybuddion gan y gymuned ar unwaith y byddai diesel, malurion, polystyren yn cyrraedd y môr mawr pe na bai camau brys yn cael eu rhoi ar waith, ond ni osodwyd y rhwystrau—y rhwystrau amgylcheddol—tan y prynhawn Sul. Ac er gwaethaf rhybuddion gan y cyngor, gwylwyr y glannau a'r heddlu na ddylai pobl fynd ati eu hunain i glirio, o'r diwrnod canlynol, dechreuodd Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol y Badau Achub, clwb hwylio Caergybi, ac aelodau'r cyhoedd glirio’r malurion oherwydd y risg honno ac oherwydd yr oedi o ran ymyrraeth statudol. Pa wersi y mae Llywodraeth Cymru wedi'u dysgu o hyn, er mwyn sicrhau y ceir gwell ymgysylltu â'r gymuned yn y dyfodol, yn ogystal â dull mwy cydgysylltiedig o ymateb yn gyflym, cyn i'r difrod, y diesel a'r malurion ddechrau symud o'r harbwr i mewn i’r amgylchedd ehangach?

Fel y soniais yn fy ateb cynharach i Rhun ap Iorwerth, credaf y cafwyd ymateb cyflym. Gwn y dywedwyd wrth Aelodau'r cyhoedd na ddylent fynd i lawr yno o safbwynt diogelwch. Byddwch yn gwybod bod y storm hon wedi para am y rhan fwyaf o'r penwythnos, ac yn sicr, pan gyfarfûm â pherchnogion y porthladd, a phobl eraill sy'n gysylltiedig â'r marina, roeddent yn dal i ofyn—roedd hyn ar y dydd Iau ar ôl y penwythnos—i aelodau o'r cyhoedd beidio â mynd i lawr yno. Roedd grŵp o blant ysgol wedi dweud eu bod eisiau dod yno i gynorthwyo, ac er ein bod, wrth gwrs, yn gwerthfawrogi eu cynnig i helpu, mae'n rhaid i iechyd a diogelwch ddod yn gyntaf.