Part of the debate – Senedd Cymru am 4:51 pm ar 17 Ebrill 2018.
A gaf i edrych ar rai o'r pethau penodol, felly, i dynnu sylw at fy mhryderon? Coetiroedd, coedwigaeth. Rydych chi bellach wedi ymrwymo i adnewyddu'r strategaeth coetiroedd. Wel, beth mae hynny'n ei olygu? A yw'n golygu eich bod yn mynd i waredu'r targedau presennol a dyfeisio rhywbeth llawer llai uchelgeisiol? Byddwch yn gwybod bod adroddiad y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig i goetiroedd yng Nghymru wedi nodi'r mater hwn bod lefel isel o greu coetiroedd yn fethiant allweddol yn gyfan gwbl. A dywedodd Confor wrth y pwyllgor, a dyfynnaf:
'Mae creu coetir yng Nghymru wedi bod yn fethiant trychinebus. Mae angen i Gymru blannu 31,800ha o'r 35,000ha a ddylai erbyn hyn fod wedi'u plannu, dim ond i fod yn ôl ar y trywydd iawn'.
Rydym ymhell ar ei hôl hi o ran y targed a bennwyd gan Lywodraeth Cymru yn 2010, pan oedd coetiroedd o tua 500 hectar yn cael eu creu ar y pryd, a chynyddwyd hynny i 5,000 y flwyddyn dros gyfnod o 20 mlynedd. Dydyn ni heb hyd yn oed gyrraedd, yn yr holl amser hynny, y targed un flwyddyn—12 mis. Rwy'n credu bod hyn yn crynhoi rhai o'r anawsterau yr ydym ni'n eu profi. A gaf i ofyn i chi, o leiaf o ran y canopi trefol, pan fyddwch chi'n adnewyddu'r strategaeth, i ymrwymo'r targed o 20 y cant o orchudd canopi coetir yn ein hardaloedd trefol, sydd, wrth gwrs, wedyn yn golygu y gellir eu dosbarthu yn goedwigoedd trefol?
Ar ansawdd aer, rwy'n credu ei bod yn siomedig iawn bod gennym y dull rhanedig hwn, lle rydych chi'n gwneud y datganiad cyffredinol hwn yr wythnos hon, ac rydych chi wedi dweud, 'Wel, mewn gwirionedd, bydd y manylion gwirioneddol ar faes allweddol iawn yn dod yr wythnos nesaf,' ond yn amlwg, byddwn ni'n craffu arnoch chi yn fanwl nawr. Rwyf eisiau gweld rhywfaint o uchelgais o ran sut yr ydym ni'n mynd i dargedu'r ardaloedd sydd wedi bod, ers degawdau—cenedlaethau rai ohonynt—ag ansawdd aer gwael, a sut y byddwn yn gwrthsefyll hynny. Ac rwyf eisiau gweld strategaeth mannau gwyrdd mwy cyffredinol, fel bod gennym ni gysyniadau fel toeau gwyrdd, a sut mae mannau gwyrdd, yn ein cymdogaethau tlotaf, yn arbennig, yn gallu, gyda pholisi gwrth-tagfeydd da, gwella ein hansawdd aer mewn ardaloedd trefol mewn ffordd radical.
O ran effeithlonrwydd adnoddau, rwy'n cytuno i raddau helaeth â'r hyn yr ydych chi wedi'i ddweud. Mae angen strategaeth plastigau, nid dim ond yng Nghymru, ond ledled Ewrop a'r DU,—sut yr ydym yn defnyddio'r deunydd defnyddiol iawn, ond mae'n achosi problemau gwirioneddol o ran ei ddefnydd sengl a'i waredu. A beth yw'r sefyllfa o ran y cynllun blaendal poteli? Mae hyd yn oed Llywodraeth y DU wedi mynd o'n blaenau ni nawr, ar ôl dechrau eithaf araf, ar gynlluniau blaendal. Maen nhw'n ymddangos yn awyddus, ond ar ôl y brwdfrydedd cychwynnol, ymddengys nad ydym yn cyflawni llawer o ran ein cynlluniau ni ac mae sut yr ydym yn diffinio prosiect peilot wedi achosi problemau i ni, hyd yn oed. Ac a gaf i ddweud, rwyf wedi cyhoeddi datganiad o farn heddiw, yn galw ar y Comisiwn i gydnabod ac ymuno mewn mis Gorffennaf di-blastig, sef strategaeth i geisio lleihau plastig untro? Byddai'n syniad da pe byddai Llywodraeth Cymru yn gwneud yr un peth—byddem ni i gyd yn gallu gweiddi hwrê, wedyn.
O ran gweithio ar y cyd, rwyf eisoes wedi dweud fy mod o'r farn bod angen defnyddio'r fframwaith deddfwriaethol ardderchog. Ond, cawsom dystiolaeth fis neu ddau yn ôl, efallai, gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi a thrafnidiaeth a'i swyddogion a ddywedodd yn ffroenuchel mai'r egwyddor drefniadol bellach oedd Deddf cenedlaethau'r dyfodol. Felly, gofynasom, 'Wel, pa fath o hyfforddiant yr ydych chi wedi'i gael? Pa adolygiad o'ch targedau a'ch uchelgeisiau cyfredol?' ac roedd yn union fel bod â bechgyn ysgol nerfus o'ch blaen yn baglu dros eu geiriau wrth iddyn nhw geisio rhoi ymateb cydlynol, ac ni lwyddon nhw mewn gwirionedd.
Yn olaf, ar Brexit, rydych chi'n iawn i ddweud nad ydym ni eisiau dirywiad; mae angen inni gynnal safonau uchel. Mae llawer o faterion yma y mae'n rhaid mynd i'r afael â nhw ar sail y DU, a byddwn ni'n eich cefnogi chi pan fo'n rhaid i chi wneud yr achos dros Lywodraeth Cymru a'r Cynulliad Cenedlaethol yn y gwahanol fforymau ar lefel y DU. Tybed a ydych chi wedi ymateb eto i awgrym Llywodraeth y DU y dylai rhyw fath o gorff monitro annibynnol weithredu ar lefel y DU.