Buaswn yn awgrymu wrth yr Aelod dros Lanelli fod y rhain yn amgylchiadau unigryw. Gofynnais i'r Llywydd roi enghreifftiau i mi y mae'n cyfeirio atynt yn ei llythyrau at Aelodau Cynulliad ynghylch yr anallu i ddarparu'r adroddiad. Mae'r rhain yn set unigryw o amgylchiadau a arweiniodd, yn anffodus, at edrych ar farwolaeth unigolyn. Mae'n hanfodol bwysig, fel Aelodau Cynulliad, ein bod yn gallu craffu ar weithredoedd yr ymchwiliadau hyn a bod yn fodlon fod yr ymchwiliadau wedi edrych ar ac wedi dilyn pob trywydd posibl. A thynnaf sylw'r Aelodau at y cynnig heddiw sy'n datgan yn benodol 'at ddibenion y Cynulliad', h.y. Aelodau'r Cynulliad. Ceir llawer o ddarpariaethau y gellid eu rhoi ar waith er mwyn i'r adroddiad hwn fod ar gael i Aelodau'r Cynulliad ddarllen ac ystyried yr adroddiad hwn, mewn fersiwn wedi ei golygu, a fyddai'n diogelu cyfrinachedd unigolion sydd wedi rhoi tystiolaeth.

Nawr, dyna un ddadl a gyflwynwyd yn ôl ym mis Ionawr. Ym mis Chwefror, pan gawsom y cynnig yma a gymeradwywyd gan Aelodau'r Cynulliad, y ddadl nesaf a ddefnyddiwyd gan arweinydd y tŷ yn ei hateb i mi—mewn ateb byr iawn, hoffwn ychwanegu, i'r ddadl honno. A dyma oedd ei hymateb i mi:

Mae hyn yn ymwneud â mwy na'r adroddiad hwn a ddatgelwyd heb ganiatâd; mae'n ymwneud â chywirdeb ymchwiliadau yn y dyfodol ac adroddiadau a ddatgelir heb ganiatâd yn y dyfodol.

Ond yma, ceir yr elfen ychwanegol o ymchwiliadau parhaus, ceir risgiau posibl pellach i gywirdeb cyffredinol y broses os caiff gwybodaeth ei gwneud yn gyhoeddus ar sail dameidiog.

Wel, ddoe, daeth adroddiad Hamilton gerbron. Rwy'n croesawu'r ffaith fod yr adroddiad hwnnw wedi ei ryddhau'n gyhoeddus i Aelodau ei ddarllen a'i weld, ond rhaid imi ddweud, os mai dyna'r ail ddadl i'r Llywodraeth ei defnyddio i atal yr adroddiad hwn rhag cael ei gyhoeddi, yna rydych wedi gwneud niwed mawr iddo, yn amlwg, drwy sicrhau bod adroddiad ymchwiliad Hamilton ar gael. Rwy'n croesawu canlyniad yr ymchwiliad hwnnw, sy'n dweud nad yw'r Prif Weinidog wedi gwneud dim o'i le o ran ffocws penodol yr ymchwiliad hwnnw ar gamarwain y Cynulliad. Hoffwn dynnu sylw'r Aelodau at y ffaith nad erlid y Prif Weinidog yw hyn, fel y mae pwynt 48 yr adroddiad hwnnw'n nodi'n glir, pan ddywed na chafodd unrhyw honiad—ni chafodd unrhyw honiad—ei wneud yn erbyn y Prif Weinidog am fwlio neu weithredu difrïol ar ei ran. Ac felly, nid yw hyn yn ymwneud ag erlid y Prif Weinidog, ond hefyd hoffwn dynnu sylw'r Aelodau at y ffaith, os mai honno oedd yr ail ddadl a wnaed, sef y byddai rhyddhau gwybodaeth i'r cyhoedd yn ddull tameidiog o ymdrin â hyn ac y byddai'n peryglu ymchwiliadau yn y dyfodol, pam y cafodd Hamilton ei drin yn wahanol?

Rwy'n awgrymu mai'r trydydd pwynt, yn amlwg, yw'r pwynt a wnaed ddoe mewn perthynas â'r dadleuon cyfreithiol a wnaeth y Llywodraeth ynghylch arfer darpariaeth Llywodraeth Cymru. A gellir rhoi hynny, unwaith eto, i un ochr yn sgil y cyngor cyfreithiol a roddwyd i'r Aelodau yma yn y Cynulliad. Ceir gwahaniaeth barn yma. Mae'r Llywodraeth yn credu y byddai llywodraeth yn dod i stop pe bai'r cynnig hwn, yn amlwg, yn pasio y prynhawn yma, ac na fyddent yn gallu gwneud eu gwaith mewn gwirionedd. Y cyngor cyfreithiol a roddwyd—ac fe ddarllenaf hyn air am air—yw na roddodd y Senedd bŵer cwbl benagored i'r Cynulliad. Rhoddodd fesur diogelu lle mae'r Cynulliad yn pleidleisio o blaid cynnig. O dan adran 37(8), nid yw person yn gorfod dangos unrhyw ddogfen y byddai hawl ganddo ef neu ganddi hi i wrthod ei dangos at ddibenion achosion llys yng Nghymru a Lloegr. Ceir nifer o amgylchiadau lle y gallai hyn fod yn berthnasol. Er enghraifft, ni fyddai'n rhaid datgelu cyngor cyfreithiol i Lywodraeth Cymru yn unol â'r ddarpariaeth hon, na chyfrinachedd masnachol chwaith. Gallwn fynd ymlaen. A gallwn fynd ymlaen i ddweud, fel rwyf wedi nodi wrth yr Aelod dros Lanelli, y ceir amgylchiadau megis amgylchedd ystafell ddarllen y gellid ei sicrhau ar gyfer Aelodau'r Cynulliad i ateb darpariaethau a gofynion y cynnig ger ein bron. Oherwydd mae'r cynnig ger ein bron yn gofyn am gynhyrchu'r adroddiad at ddibenion y Cynulliad. Felly, mae defnyddio'r ddadl gyfreithiol y byddai'r Llywodraeth yn dod i stop pe bai'r cynnig hwn yn cael ei dderbyn heddiw yn nonsens—yn nonsens pur.

Nawr, efallai y bydd chwip y Llywodraeth yn sicrhau'r bleidlais heddiw i atal y cynnig hwn rhag cael ei dderbyn. Gobeithio na wnaiff. Gobeithio y bydd Aelodau unigol yn pleidleisio ar gryfder y ddadl sydd ger eu bron, ond os yw'r chwip yn sicrhau'r bleidlais honno, ni fydd yn cyflawni'r hyn sy'n foesol gywir yma, sef y gallu i gael yr adroddiad hwn ochr yn ochr ag adroddiadau eraill a gomisiynwyd fel y gallwn fod yn fodlon fod pob llwybr ymchwilio wedi'i ddihysbyddu er mwyn gwneud yn siŵr y gallwn fynd at wraidd y ddadl a'r drafodaeth, a gwneud rhywfaint o synnwyr yn y pen draw o'r drychineb a arweiniodd at farwolaeth aelod o'r sefydliad hwn. Rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi'r cynnig sydd gerbron heddiw, sy'n ceisio'r tryloywder hwnnw yma yng nghartref democratiaeth Cymru.