Part of the debate – Senedd Cymru am 6:24 pm ar 18 Ebrill 2018.
Rwy'n croesawu'r ffaith bod UKIP wedi wedi cyflwyno'r ddadl hon i'r Siambr y prynhawn yma, a rhaid imi ddweud ei bod hi'n anodd ychwanegu at gyfraniad angerddol a rhagorol Caroline Jones wrth agor, cyfraniad a oedd yn cwmpasu cymaint o wahanol feysydd ac agweddau, nid yn unig o ran sut y daethom i'r sefyllfa hon, ond hefyd y dioddefaint go iawn y mae rhai menywod yn mynd drwyddo yn y sefyllfa hon. Fe roesoch eich profiad personol yn ogystal.
A gaf fi ddechrau drwy ddweud bod gennyf gydymdeimlad mawr, fel pob AC, â'r menywod yr effeithiwyd arnynt gan y newidiadau hyn i bensiwn y wladwriaeth ac fel y dywedais, yr hyn y maent yn mynd drwyddo ar hyn o bryd? Mae un o aelodau fy staff mewn sefyllfa debyg i'r un a nodwyd gan Caroline Jones mewn gwirionedd, felly mae'n fater sensitif yn fy swyddfa ac yn agos at adref i mi. Felly, nid siarad am y mater hwn o bell rwyf fi heddiw, gan nad wyf yn WASPI fy hun wrth gwrs—[Anhyglywadwy.]—ond o brofiad personol ffrindiau a chydweithwyr.
Rwy'n siŵr fod yr holl ACau yma wedi clywed ar ryw bwynt gan fenywod yn y sefyllfa hon, ac fel y gwnaeth Caroline Jones heddiw, mae menywod WASPI yn dadlau eu hachos yn gryf ac angerddol, felly mae'n anodd iawn i ni beidio â chael ein cymell gan yr hyn sydd ganddynt i'w ddweud. Ac fel gwleidyddion, Aelodau'r Cynulliad, dyna yw ein gwaith. Mae rhai o'r straeon a grybwyllodd Vikki Howells yn cyffwrdd â'r galon.
Wrth gwrs, nid yw'n wir dweud mai mater a ddigwyddodd o dan y Llywodraeth hon yn y DU yw hwn. Yn sicr, rydych yn gywir i dynnu sylw at rai o'r newidiadau a ddigwyddodd yn 2010-11, ond fel y dywedoch, mae'r newidiadau, mewn gwirionedd, yn deillio o gyfnod mor bell yn ôl â Deddf Pensiynau 1995, a osododd y pethau hyn ar waith. Bryd hynny, cafodd y newidiadau eu dal yn ôl yn fwriadol am gyfnod o amser gyda'r bwriad, o leiaf, i roi amser i'r menywod yr effeithiwyd arnynt gynllunio ar gyfer eu hymddeoliad. Nawr, wrth gwrs, gwyddom fod y broses honno—. Wel, mae dweud ei bod ymhell o fod yn berffaith yn bell iawn o'r gwir; mae'n amlwg nad yw wedi gweithio.
Er mai Llywodraeth Geidwadol sydd mewn grym ar hyn o bryd, wrth gwrs, mae hyn wedi digwydd o dan nifer o Lywodraethau. Digwyddodd o dan Lywodraeth glymblaid, ac mae'n mynd yn ôl at y 1990au o dan Lywodraeth Geidwadol a'r Llywodraeth Lafur yn y canol wrth gwrs. Felly, ar hyd y cyfnod, gwelwyd methiant olynol i gyfathrebu'n effeithiol rhwng Llywodraeth y DU a menywod WASPI ac mae hynny'n destun gofid, ond fel rydych wedi dweud, Caroline, mae'n anodd, er nad bob amser yn amhosibl, ond mae'n anodd cywiro camgymeriadau'r gorffennol, ac felly yr hyn sy'n rhaid inni ei wneud, fel y dywedodd Vikki Howells hefyd, yw gweld sut y gallwn gefnogi'r menywod hynny yn y ffordd orau.
Nawr, nid yw hwn yn fater sydd wedi'i ddatganoli; nid yw Julie James wedi bod ag unrhyw ran, wel, fawr iawn o ran yn y newidiadau yn y ddeddfwriaeth ar lefel y DU. Rhaid imi ddweud, er hynny, roeddwn yn teimlo bod gwelliant y Llywodraeth, sy'n newid yr alwad ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda Llywodraeth y DU, i Lywodraeth Cymru i 'annog' Llywodraeth y DU ychydig yn bedantig. Rwy'n siŵr fod rhyw—. Wel, mae'n debyg y gallwch egluro'r rheswm dros y drafftio. Ond credaf na fyddai gwahaniaeth gan y cyhoedd, Julie, pe bai Llywodraeth Cymru, er nad yw'n gyfrifoldeb sydd wedi'i ddatganoli, yn gweithio gyda Llywodraeth y DU yn yr achos hwn mewn gwirionedd. Mae gennym ddwy Lywodraeth, fel y gwyddom—mae gennym Lywodraeth y DU ar ben arall yr M4, fel y mae Plaid Cymru'n aml yn awyddus i nodi, ac mae gennym Lywodraeth Cymru yma. Felly, credaf fod angen cydweithredu. Er bod y grym i weithredu ar hyn yn San Steffan, credaf fod angen ymdrech gyfunol yma i gael Llywodraeth y DU—