Un o'r materion sy'n rhaid i mi roi sylw iddo yn nes ymlaen heno yw edrych ar Ferthyr a tharddle'r chwyldro diwydiannol. Gwyn Alf Williams, rwy'n credu, a siaradodd am y bwa tân o Flaenafon i Ferthyr a greodd y byd modern. Rydym yn dal i fyw yn y byd hwnnw, wrth gwrs, ac mae'r byd hwnnw, heddiw, yn wynebu heriau nad yw wedi'u creu ei hun ac nad yw'r bobl sy'n byw yno a'r bobl sy'n gweithio yno wedi'u creu, ond newidiadau ydynt sydd wedi'u gorfodi ar y bobl hynny gan bobl o'r tu allan a chan bobl nad ydynt yn poeni fawr ddim am y cymunedau hynny.

Mae'r pwyntiau a wnaeth yr Aelod dros Ferthyr am gyni yn rhai da ac yn rhai cyfarwydd iawn. Pan feddyliaf am y gymuned rwy'n ei chynrychioli yng Nghymoedd de Cymru, rwy'n teimlo'n gryf iawn ein bod ni a hwythau, gyda'n gilydd, ar reng flaen cyni. Bydd llawer o'r Aelodau ar bob ochr i'r Siambr yn sôn weithiau mewn modd eithaf academaidd am yr economi a macroeconomi ehangach Cymru, y Deyrnas Unedig a gweddill Ewrop. Ond i bobl yn y Cymoedd, maent yn gweld realiti cyni; sut y gall cyni effeithio ar gymuned, sut y gall atal y gymuned honno rhag gallu gwneud ei ffordd yn y byd a sut y gall atal pobl rhag cyflawni'r hyn y byddai pawb ohonom yn disgwyl ei weld a'i eisiau i'n teuluoedd. Cost ddynol real cyni yw'r hyn a welwn yn y Cymoedd ar hyn o bryd yn fy marn i. Ond rydym hefyd yn gweld canlyniad degawdau lawer o ddirywiad. Nid oedd y problemau sy'n ein hwynebu yn y Cymoedd yn broblemau a grëwyd gan y chwalfa ariannol yn 2008 neu 2009. Nid creadigaeth yr unfed ganrif ar hugain oeddent. Ond rydym yn cydnabod, drwy'r rhan fwyaf o'r ugeinfed ganrif, na welsom lwyddiant economaidd yng Nghymoedd de Cymru; ni welsom y buddsoddiad yr oedd ei angen arnom er mwyn symud o economi a gâi ei dominyddu gan y diwydiannau trwm a ddisgrifiwyd gan yr Aelod dros Aberafan.

Yr hyn rwyf am ei weld a'r hyn rydym am ei weld gyda'n gilydd, gobeithio, yw chwistrelliad o fuddsoddiad yn y cymunedau hyn, ond mae'n fwy na hynny—rydym eisiau creu dadeni yng nghymunedau'r Cymoedd. A gobeithio bod y gwaith a wnawn—. Mae Aelodau eisoes wedi cyfeirio at waith tasglu'r Cymoedd. Dyna gynllun, nid ar gyfer y Cymoedd, ond cynllun o'r Cymoedd, a ysgrifennwyd yn y Cymoedd a'i siarad gan leisiau o'r Cymoedd. Rydym wedi treulio ac wedi buddsoddi llawer o amser yn siarad ac yn gwrando ar yr hyn sydd gan bobl i'w ddweud o bob rhan o'r Cymoedd, oherwydd un o'r problemau a wynebwn—. Ymunodd y Cwnsler Cyffredinol â ni ar gyfer yr areithiau agoriadol yma. Nawr, mae gan y cymunedau y mae'n eu cynrychioli yn yr ardal y buaswn i'n ei ystyried fel y Cymoedd gorllewinol—cwm Nedd a mannau eraill—mae ganddynt ddisgwyliadau gwahanol i'r rheini ohonom yng Nghymoedd Sir Fynwy a Chymoedd Gwent. Mae'n bwysig ein bod yn cydnabod safbwynt pawb yn y lleoedd hynny. Mae yna broblemau sy'n gyffredin i'r holl leoedd hynny, ac mae'r Aelodau eisoes wedi cyfeirio at broblemau lleol yn ymwneud â thrafnidiaeth leol a dyfodol canol ein trefi—maent yn gwbl hanfodol i ni ac i'r hyn rydym am ei wneud.

Ond yn fwy na dim, rydym eisiau gallu buddsoddi yn yr economi a chael model economaidd cynaliadwy a fydd yn cynnal cymunedau. Nid darparu parciau diwydiannol ac ystadau diwydiannol ac ystadau tai mewn cymunedau yn y Cymoedd yw fy unig ddiben na fy unig ddymuniad. Yr hyn rwyf am ei wneud a'r hyn y credaf y mae pawb ohonom am ei wneud yw sicrhau ein bod yn gallu creu sylfaen economaidd gynaliadwy ar gyfer cymunedau yn y Cymoedd. Ac mae'r cysylltiad â phwy ydym ni, fe gredaf, yn gwbl hanfodol. Cawsom drafodaeth yn gynharach gyda'r Aelod dros Sir Fynwy, Nick Ramsay, a oedd yn sôn am ei ran ef o'r byd, ond i mi, yn tyfu i fyny yn Nhredegar, roedd y rhan honno o'r wlad bron fel iard chwarae i mi. Byddwn yn beicio o Dredegar i'r parc cenedlaethol, dros Drefil ac i lawr i Dal-y-bont, i Langynidr, drosodd i'r Fenni a mannau eraill. Gwelem ein hunain fel rhan o gymuned ehangach. Nid cymuned lofaol y Cymoedd yn unig oedd hi, ond cymuned a oedd yn gysylltiedig â lleoedd eraill, ac un o'r pethau rwy'n gobeithio y gallwn ei wneud fel rhan o'r gwaith hwn yn y Cymoedd yw ailgysylltu ein hunain â'r dreftadaeth honno a'r hanes a'r ymdeimlad hwnnw o le.

Mae un o'r llyfrau rwy'n ei ddarllen ar hyn o bryd yn sôn am y teithiau cerdded hir hynny sydd gennym yn cysylltu rhai o'r safleoedd crefyddol, safleoedd pererindod, yng nghymunedau'r Cymoedd o Benrhys drosodd i Dyddewi, ond rwy'n gobeithio y gallwn ailgyflwyno, os hoffech chi, neu ddod o hyd i ffordd o ddysgu a'n galluogi i werthfawrogi'r hanes a'r dreftadaeth a roddodd fywyd i'r lleoedd rydym yn byw ynddynt heddiw, a sicrhau ar yr un pryd ein bod yn gallu edrych eto a buddsoddi yn ein sylfeini economaidd. Rwyf am allu darparu polisi diwydiannol, strategaeth ddiwydiannol, Ddirprwy Lywydd, ar gyfer Cymoedd de Cymru i geisio sicrhau bod gennym yr ansawdd bywyd yr ydym yn dymuno ei gael, ond mae angen mesur yr ansawdd bywyd hwnnw mewn mwy na ffigurau cynnyrch domestig gros yn unig. Ansawdd bywyd sy'n adlewyrchu ein treftadaeth gyfoethog a phwy ydym a phwy y dymunwn fod.

Rydym yn cyflawni nifer o ymyriadau, o'r cynllun cyflenwi cyflogadwyedd i'r cynllun gweithredu economaidd. Cynhelir nifer o seminarau. Roeddwn yn falch iawn fod yr Aelod dros Ferthyr wedi gallu ymuno â ni ar gyfer seminar, chwe wythnos yn ôl rwy'n credu, ym Merthyr, i edrych ar sut y gallwn gynyddu effaith gwaith deuoli'r A465, ffordd Blaenau'r Cymoedd, i'n galluogi i sicrhau'r effaith fwyaf ac i ysgogi gweithgarwch economaidd yn y rhan honno o'r byd. Gwn hefyd fod yr Aelod dros Aberafan sydd wedi rhoi'r ddadl y prynhawn yma eisiau sicrhau, ac angen sicrhau, ein bod yn gallu buddsoddi yn y Cymoedd y mae'n eu cynrychioli uwchben Port Talbot, a manteisio i'r eithaf ar effaith buddsoddiadau a wneir yno. Nid wyf am dderbyn ei wahoddiad i fentro i'r anghydfod ar leoliad yr ysgol yn ei etholaeth. Mae hynny y tu hwnt i fy ngraddfa gyflog a thu hwnt i fy ngallu y prynhawn yma mewn dadl fer. Cefais fy nhemtio o'r blaen, fel y gwyddoch, Ddirprwy Lywydd, ac mae hynny bob amser wedi arwain at helynt. Nid wyf am ildio i'r demtasiwn y prynhawn yma.

Ond yr hyn a wnaf yw rhoi ymrwymiad llwyr i chi a'r Aelodau fod hon yn Llywodraeth sydd wedi ei gwreiddio yng Nghymoedd de Cymru—nid ar draul cymunedau eraill, ond rydym yn cydnabod bod y Cymoedd yn wynebu problemau penodol a materion penodol, ac rydym yn cydnabod bod hynny'n galw am atebion penodol, atebion na ellir dod o hyd iddynt ar Google neu yn y llyfrgell, ond atebion a geir ym meddyliau a dychymyg ac uchelgeisiau'r bobl: y rhai ohonom sy'n cynrychioli'r Cymoedd, a aned yn y Cymoedd, sy'n byw yn y Cymoedd, a phobl y Cymoedd. Oherwydd gyda'n gilydd, credaf y gallwn hybu newid go iawn, gallwn arwain newid. Rwyf am fuddsoddi yn ein hawdurdodau lleol, ac rwyf am i'n hawdurdodau lleol arwain y newid hwnnw yn ogystal. Felly, gan weithio gyda'n gilydd gallwn greu cymunedau yng Nghymoedd de Cymru y byddwn yn falch o fyw ynddynt, ac yn falch o'u trosglwyddo i genedlaethau'r dyfodol. Diolch yn fawr iawn.