Yn eich datganiad i ni, rydych chi'n dweud y dylai unrhyw un sydd wedi rhoi o'u hamser i ddarllen yr adroddiad yn ofalus sylweddoli pa mor drylwyr oedd yr ymchwiliad a deall sut y daethpwyd i'r casgliadau.

Mae'n rhaid inni anghytuno. Ond, wrth gwrs, nid ni yw'r unig rai. Mae'r prif swyddog yng Nghyngor Iechyd Cymuned Gogledd Cymru wedi dweud bod diystyru tystiolaeth teuluoedd Tawel Fan yn gyfystyr â pheidio â chredu pobl sydd wedi goroesi cam-drin rhywiol. Mynnodd ef fod y dystiolaeth a roddwyd gan berthnasau cleifion sydd â dementia yn Uned Ablett yn gwbl gredadwy. Dywedodd Comisiynydd Pobl Hŷn Cymru, Sarah Rochira, na fydd prif ganfyddiadau'r adroddiad yn fawr o gysur i deuluoedd cleifion ar ward Tawel Fan, a oedd wedi bod yn glir bod eu perthnasau wedi dioddef safonau gofal a oedd yn gwbl annerbyniol.

Onid oedd eich defnydd o'r gair 'cysuro' mewn adroddiadau cychwynnol yn y wasg yn sgil cyhoeddi'r adroddiad ar y gorau yn ansensitif i berthnasau a theuluoedd, yr adroddwyd eu bod hwy eu hunain  wedi dweud eu bod cynnwys yr adroddiad hwn yn dorcalonnus? Roedden nhw'n ddig ac yn gandryll ynglŷn â'r adroddiad ar y cam-drin. Dywedasant eto ynglŷn â sut y gwelwyd eu hanwyliaid yn cael eu llusgo gerfydd eu gwar, yn cael eu carcharu a'u gadael yn eu baw eu hunain. Dywedodd un sut y cafodd ei fam ei bwlio a'i gorfodi i gysgu mewn gwely a oedd yn bla o forgrug. Roedd mwy nag un achlysur pan gadawyd hi yn yr un dillad am o leiaf dau ddiwrnod, yn gorwedd yn ei baw ei hun. Disgrifiodd yr adroddiad fel ymgais enfawr i gelu'r gwir, fel yr adroddwyd yn y wasg.

Dywedodd bwrdd iechyd meddwl Tawel Fan, yn adroddiad Uned Ablett yn 2013—yn yr adroddiad hwnnw, dywedodd y Bwrdd Iechyd y tynnwyd ei sylw at bryderon difrifol ynghylch gofal cleifion ym mis Rhagfyr 2013. Wrth gwrs, mae'r adroddiadau yn mynd yn ôl llawer, llawer pellach. Yn 2009, cynrychiolais etholwr a honnodd y gwnaeth y driniaeth a gafodd ei gŵr yn yr uned bron ei ladd a bod tri chlaf arall a dderbyniwyd tua'r un amser â'i gŵr wedi cael profiadau tebyg a'i bod hi nawr yn poeni am y driniaeth y caiff eraill o bosib yn yr uned hon. Roedd ei gŵr yn dioddef o glefyd Alzheimer a chanser angheuol. Anfonwyd ataf hefyd gŵyn ar ran claf arall ar y pryd a oedd â dementia fasgwlaidd, a oedd yn cynnwys lluniau torcalonus o'r claf cyn ac ar ôl bod yno. Rhannwyd y rhain â'r Bwrdd Iechyd a'i ragflaenydd a'ch rhagflaenydd chi. Ymddengys na wnaed unrhyw beth. 

Diolch byth, yn 2015, derbyniodd Llywodraeth Cymru, y Bwrdd Iechyd ac Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ganfyddiadau adroddiad Donna Ockenden a gyhoeddwyd y flwyddyn honno. Felly, pam yn awr, pan fo adroddiad HASCAS yn frith o honiadau difrifol, ei fod wedi dod i'r casgliad rhyfeddol y bu'r gofal yn dda ac na ddigwyddodd cam-drin sefydliadol? Pam nad yw'r casgliadau yn cyfateb i'r canfyddiadau? Nid yw adroddiad HASCAS yn cyd-fynd â'r pryderon a nodwyd mewn adroddiadau eraill. Pam nad yw yn cyd-fynd ag adroddiad Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ym mis Gorffennaf 2013, a ganfu claf dan glo mewn ystafell yn eistedd mewn cadair bwced, yn ei faw a'i ddŵr ei hun. Canfu nad oedd unrhyw weithgareddau ar gyfer cleifion. Canfu fod yr ardd yn flêr ac yn anhygyrch. Canfu staffio annigonol, a llawer mwy—Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru, Gorffennaf 2013.

Gwnaed gwaith mewnol yn mapio gofal dementia ym mis Hydref 2013, a oedd yn dangos bod cleifion yn ymdrechu'n daer i gael sylw staff, ac adroddwyd am glaf oedrannus y canfuwyd ei bod yn taenu ei hun â'i baw ei hun oherwydd y diffyg sylw hwnnw. Mae adroddiad HASCAS ar dudalen 115 yn sôn am y gwaith hwn o fapio gofal dementia, ond wedyn ar dudalen 116 yn dweud na fynegwyd unrhyw bryderon difrifol ac na welwyd unrhyw arferion gwael. Pam nad yw hynny yn cytuno ag adroddiad mis Hydref 2013, a ganfu'r gwrthwyneb yn llwyr? Os mai eich mam-gu chi, eich mam chi neu eich chwaer chi fyddai hon, oni fyddech chi'n ystyried bod hyn yn bryder difrifol? Byddai unrhyw fod dynol rhesymol arall yn ystyried bod hwn yn fater o'r difrifoldeb mwyaf a dwysaf. 

Dywed tudalen 64 o adroddiad HASCAS fod 29 o deuluoedd wedi disgrifio pryderon sylweddol ynghylch cyfathrebu a rhoi diagnosis o ddementia, a honnodd 18 o deuluoedd fod cleifion wedi dioddef cleisiau ac anafiadau anesboniadwy. Nid etholiad mo hwn; nid pleidlais mohono. Nid yw'n gwestiwn o faint o bobl gafodd rhyw brofiad neu'i gilydd i benderfynu ar y canlyniad. Dyma'r profiadau a nodwyd gan ddwsinau a dwsinau o deuluoedd, a hynny o ran y bobl a oedd o'r pwys mwyaf iddynt. Dywed tudalen 66 bod 10 o deuluoedd wedi disgrifio perthnasau yn fudr a'r ward yn drewi o wrin. Pam nad yw hyn yn dor-ddyletswydd i'r cleifion hyn o'r gofal yr oeddent i fod i'w gael, ac yn hynny o beth, i'w teuluoedd?

Seilir canfyddiadau HASCAS, yn briodol iawn, ar nodiadau clinigol. Rydych yn cyfeirio at y nodiadau clinigol yn eich datganiad, ond maen nhw'n cydnabod eu bod yn deall pan ddaeth hi'n bryd iddyn nhw ddechrau eu hadolygiad, nad oedd y cofnodion clinigol a oedd eu hangen wedi'u cadw'n ddiogel dan glo. Pam felly, yn groes i safonau safonol y GIG i rwystro nodiadau clinigol rhag cael eu gweld, nad oedd y nodiadau hyn yn cael eu cadw'n ddiogel? A sut, hyd yn oed os nad oedd neb wedi cael gafael arnynt, y gallwn ni fod ag unrhyw hyder ynghylch eu cynnwys yn yr amgylchiadau hyn, yn enwedig o ystyried canfyddiadau gwahanol yr adroddiadau gwahanol yr wyf wedi cyfeirio atyn nhw?

Onid y gwir yw bod ein cyd-Aelod, Darren Millar, nad oes modd iddo fod yma gyda ni heddiw, yn gywir i fod wedi ysgrifennu at y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn gofyn iddyn nhw edrych ar y mater hwn, o ystyried y dystiolaeth anghyson a'r pryderon mawr a achoswyd yn y gogledd yn gyffredinol, ond yn enwedig i deuluoedd y dwsinau o ddioddefwyr hyn, ac felly y byddaf yn cyfeirio atynt, bod y dystiolaeth mor gryf fel bod yn rhaid inni dderbyn yr oeddent yn amlwg yn dweud y gwir? Rwy'n gobeithio, Ysgrifennydd y Cabinet, y byddwch yn newid eich cân ynghylch hyn, eich bod yn mynd i wrando, nad ydych chi'n mynd i geryddu'r cennad, ac y byddwch chi'n ailystyried eich ymagwedd, oherwydd, os nad ydych chi'n gwneud hynny, fe fyddwch chi wedi methu yn eich dyletswydd i'r bobl hyn, byddwch chi wedi methu yn eich dyletswydd i gleifion a staff, a byddwch chi wedi methu yn eich dyletswydd i Gymru. Rwy'n edrych ymlaen at eich ymateb.