Mae tai ein Cymoedd yn etifeddiaeth bwysig, ac yn un y byddwn ni fel Llywodraeth yn parhau i'w diogelu a'i gwella. Mae ganddi ei chymeriad arbennig ei hun, un sy'n dod o batrwm nodedig yr aneddiad, fel y disgrifiodd David Melding yn ei araith, a dyluniad pensaernïol y tai eu hunain. Mae tai'r Cymoedd yn rhan bwysig o'n treftadaeth ac yn dyst i hanes cymdeithasol a diwylliannol cyfoethog ein cymunedau yn y Cymoedd. Nid yw hynny'n dweud nad yw tai'r Cymoedd wedi wynebu eu problemau. Fel y clywsom, arweiniodd y chwyldro diwydiannol at dwf sylweddol ym mhoblogaeth y Cymoedd, ac yn aml adeiladwyd tai o ansawdd isel ar frys. Cydnabu adroddiad Beveridge, y ddogfen a sefydlodd y wladwriaeth les fodern, fod tai gwael yn niweidiol i iechyd. Gweithredodd Aneurin Bevan ar argymhellion yr adroddiad, gan wneud adeiladu tai newydd ac uwchraddio'r stoc a fodolai'n barod yn flaenoriaeth allweddol er mwyn sicrhau gwelliannau i iechyd y boblogaeth.

Mae'r cysylltiad hwn rhwng ansawdd y cartref ac iechyd yr unigolyn lawn mor bwysig heddiw ag a oedd ar y pryd, a dyma pam yr ydym yn gweithio ar draws portffolios i integreiddio gwasanaethau a hybu defnydd effeithlon o adnoddau cyfyngedig. Rydym yn defnyddio mentrau fel y gronfa gofal integredig i wella'r cysylltiadau rhwng iechyd, tai a gofal cymdeithasol. Pan fo'r maes tai'n cael ei ystyried yn briodol a'i integreiddio â gofal cymdeithasol, gall arwain at fanteision sylweddol i bobl ac i'r GIG drwy atal derbyniadau diangen a chefnogi lleihad yn y lefelau oedi wrth drosglwyddo gofal.

Yn ddiweddar gwelais â fy llygaid fy hun yr effeithiau cadarnhaol y gall ein partneriaid eu cael yn hyrwyddo iechyd a lles ymhlith eu tenantiaid yn y Cymoedd pan ymwelais â phrosiect Strive and Thrive yn y Rhondda. Mae'r prosiect yn darparu cyfleoedd i denantiaid cymdeithasau tai yn y Rhondda, yn ogystal â phobl leol eraill, gymryd rhan mewn ystod eang o weithgareddau, o bêl-droed dan gerdded i ganŵio. Dywedodd y bobl y cyfarfûm â hwy sut roedd hyn wedi cynyddu eu hunanhyder a'u hunan-barch, ac wedi rhoi rhwydwaith cymorth iddynt nad oedd ganddynt cyn hynny. Drwy ddarparu'r mathau hyn o wasanaethau, gallwn gynyddu iechyd, lles a dyheadau cymdeithasol pobl, ac mae'r gwasanaethau hyn hefyd yn harneisio ymdeimlad o berthyn o fewn cymunedau lleol.

Fel y dywedais, rydym yn cydnabod tai'r Cymoedd fel rhan bwysig o'n treftadaeth, a dyna pam yr ydym yn parhau i fuddsoddi'n helaeth yn y stoc tai bresennol. Rhaid i'r holl gartrefi rhent cymdeithasol fodloni'r safon ansawdd tai erbyn 2020 Rhagfyr Cymru. Rydym yn darparu £108 miliwn o arian cyfalaf bob blwyddyn i awdurdodau lleol a chymdeithasau tai, i helpu i ariannu'r gwaith gwella hwn. Ni ellir gorbwysleisio pwysigrwydd y buddsoddiad hwn a wnaethom dros gyfnod hir er mwyn sicrhau bod rhai o'r bobl dlotaf yng Nghymru yn cael cartrefi cynnes a diogel.

Gwyddom fod nifer o heriau'n wynebu rhannau o'r Cymoedd ac rydym yn ymrwymedig i fynd i'r afael â'r heriau hynny. Drwy hyrwyddo adfywio economaidd gyda gweithgareddau sy'n canolbwyntio ar yr ardaloedd sydd fwyaf mewn angen, gallwn gael effaith fawr. Bydd ein rhaglen fuddsoddi mewn adfywio sydd wedi'i thargedu, ac sy'n werth hyd at £100 miliwn ar draws Cymru dros dair blynedd, yn un arf pwysig. Gwelais drosof fy hun y gwahaniaeth y gall ein buddsoddiad mewn adfywio ei wneud. Y llynedd, ymwelais â Pharc Lansbury yng Nghaerffili, lle yr ariannodd cyllid Lleoedd Llewyrchus Llawn Addewid Llywodraeth Cymru waith ar effeithlonrwydd ynni a oedd yn cael ei wneud ar gartrefi cymdeithasol a phreifat. Golyga'r buddsoddiad hwn y bydd y bobl sy'n byw yno'n gwario llai ar wresogi eu cartrefi, gan leddfu'r pwysau ar gyllidebau sydd weithiau'n dynn iawn. Roedd y buddsoddiad hefyd yn gwella edrychiad gweledol y cartrefi, gan roi cyfle i bobl deimlo mwy o falchder ynglŷn â lle maent yn byw.

Fel Llywodraeth, rydym yn cynyddu maint a chyfraddau ôl-osod cartrefi preswyl at ddibenion effeithlonrwydd ynni. Rydym yn buddsoddi £104 miliwn yn y rhaglen Cartrefi Clyd ar gyfer y cyfnod 2017-21. Bydd hyn yn ein galluogi i wella hyd at 25,000 o gartrefi i bobl ar incwm isel neu sy'n byw yn ardaloedd mwyaf difreintiedig Cymru, gan gynnwys y Cymoedd. Lle bydd eiddo'n dod yn wag, gallant fod yn falltod go iawn ar y dirwedd leol. Felly, rydym yn gweithio gyda phartneriaid i'w cael yn ôl i ddefnydd a darparu cartrefi. Mae ein cronfa gylchol Troi Tai'n Gartrefi yn parhau i gynorthwyo awdurdodau lleol i ddarparu benthyciadau i berchnogion eiddo ailwampio adeiladau gwag yn gartrefi i'w gwerthu neu eu rhentu, ac mae'n buddsoddi dros £10 miliwn yn y Cymoedd.

Drwy dasglu'r Cymoedd, rydym yn gweithio ar fenter arall gyda Chymdeithas Tai Rhondda a chyngor Rhondda Cynon Taf. Ceir nifer o adeiladu ym mhentrefi gogleddol y sir sy'n wag ar hyn o bryd. Nid oes galw am dai cymdeithasol at angen cyffredinol yn yr ardal hon. Fodd bynnag, mae pobl leol eisiau byw yn y pentrefi hyn ac eisiau bod yn berchen ar eu cartref ond yn aml ni allant fforddio blaendal neu forgais. Felly, rydym yn gweithio ar gynllun rhannu ecwiti i ddod â'r adeiladu hyn yn ôl i ddefnydd a galluogi pobl leol i brynu eu cartref eu hunain yn eu cymuned—rhywbeth yr oedd Suzy Davies yn ei ddisgrifio yn ei chyfraniad.

Wrth i ni barhau i warchod a gwella'r stoc dai yn ein cymunedau yn y Cymoedd, mae'n bwysig ein bod yn parhau i adeiladu tai newydd pan fo angen. Gall cartrefi newydd o fewn aneddiadau sy'n bodoli eisoes, neu ddatblygiadau newydd mwy o faint, arwain at gymunedau'n tyfu ac yn ffynnu. Rwy'n gweithio gyda chydweithwyr yn y Cabinet i gyflwyno safleoedd tir sy'n eiddo i Lywodraeth Cymru ar gyfer datblygu tai yn y Cymoedd, gan fy mod yn cydnabod y rôl y gall ein hasedau ei chwarae yn darparu mwy o gartrefi a chryfhau cymunedau sydd eisoes yn bodoli.

I gefnogi ein targed uchelgeisiol o 20,000 o gartrefi fforddiadwy, rydym yn buddsoddi mewn amrywiaeth o ddeiliadaethau ac ystod o gynlluniau i fynd i'r afael ag anghenion tai amrywiol ledled Cymru. Y flwyddyn ddiwethaf yn unig, buddsoddwyd £52 miliwn gennym drwy'r rhaglen grant tai cymdeithasol ledled y Cymoedd, ac rwyf wedi gweld drosof fy hun—