Pan wyf yn meddwl am y syniad hwn o sofraniaeth seneddol yn cario'r dydd ar bopeth, pan edrychaf ar hanes gwleidyddol o 1979—o streic y glowyr, i erydu hawliau gweithwyr ac undebau llafur, a threth y pen, a chynni o ganlyniad i'r cwymp—nid wyf yn gweld sofraniaeth seneddol yn amddiffyn pobl Cymru. Rwy'n ei weld fel rhywbeth hirsefydlog i gyfiawnhau anghydraddoldeb a braint, a gwelaf fod angen ei herio dro ar ôl tro hyd nes y cawn ni naratif well o ran o ble daw pŵer ymhlith ein pobl a sut y caiff ei ddal gan y Senedd mewn ymddiriedaeth ar ran ein pobl ac yna ei ddefnyddio. Rwy'n credu bod y grymoedd afreolus a ryddhawyd gan y refferendwm ynglŷn â Brexit yn rhai a fyddant yn newid gwleidyddiaeth, ac nid Plaid Cymru mewn gwirionedd sy'n sôn am chwalu y DU o ganlyniad i hyn—ond Ysgrifennydd y Cabinet ei hun, a ddywedodd, neithiwr, ei fod yn argyhoeddedig bod bygythiad gwirioneddol. Yn ei araith neithiwr—bod bygythiad go iawn i ddyfodol y Deyrnas Unedig, a dyna pam y gwnaeth y cytundeb hwn. Ac rwy'n mynd i ddadlau dros yr ychydig funudau nesaf iddo wneud y cytundeb yn rhy gynnar a'i fod wedi cyfaddawdu gormod. Gobeithiaf wneud hynny drwy gydnabod y gwahaniaeth barn sydd rhyngom ni, ond drwy herio'r Llywodraeth hon ynglŷn â'r hyn a ddywedodd y byddai yn ei gyflawni, a beth mae hi mewn gwirionedd wedi cyflwyno ger ein bron heddiw a gofyn i ni bleidleisio o'i blaid.

Rwy'n wirioneddol gredu fy mod yn ymddiried ym mhobl Cymru i arfer yr holl bwerau hyn a gai eu harfer yn yr UE mewn ffordd gyfrifol ac mewn undod â chenhedloedd eraill yn yr ynysoedd hyn. Roeddwn yn credu hefyd fod Llywodraeth Cymru o'r farn honno, oherwydd dywedwyd wrthym ni ar y dechrau eu bod eisiau negodi o safbwynt cydraddoldeb a sicrhau cydraddoldeb rhwng y cenhedloedd hyn, bod arnyn nhw eisiau negodi o safbwynt cael dull cyfansoddiadol o ran sut y datrysir y pethau hyn—awgrymwyd y cyngor Gweinidogion—eu bod yn dymuno negodi o'r safbwynt y byddai fframwaith cyfreithiol, gan gynnwys dull o ddatrys anghydfodau, o ran gwerthuso sut y byddai hyn yn cael ei ddatrys, ac roedden nhw eisiau negodi o'r safbwynt y gellid wastad gwerthuso hynny o safbwynt partneriaid cyfartal yn dod at ei gilydd.

Felly, rwy'n eich gwahodd i edrych ar y cytundeb rhynglywodraethol a gofyn i chi'ch hun: a yw'r nodweddion hynny yn bodoli? Dydyn nhw ddim. Mae cytundeb gwleidyddol ac ymdeimlad o ymddiriedaeth wedi datblygu rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth bresennol y DU, ond mae'r ymdeimlad hwnnw o ymddiriedaeth, dywedir wrthym, i ymddiried yn ein hunain, ond wedyn i'w ymestyn nid yn unig i'r Cynulliad hwn, ond ar gyfer y Cynulliad nesaf, a hefyd i ystyried dyn a ŵyr faint o newidiadau a allai ddigwydd yn y Senedd a'r Llywodraeth ac yn San Steffan hefyd—nid wyf yn barod i fentro yn y fath fodd. Nid wyf yn barod i fentro felly i Blaid Cymru, ac, nid wyf yn credu y dylem ni, Aelodau Cynulliad, fentro yn y fath fodd. Nodir hynny yn glir yn adroddiad y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol. Do, fel y dywedodd David Rees, y Cadeirydd, amlinellodd y pwyllgor hwnnw egwyddorion a aeth ymhellach na safbwynt Llywodraeth Cymru, ond felly y dylai fod, oherwydd dylai'r pwyllgor hwnnw amddiffyn y Cynulliad, nid Llywodraeth Cymru—y Cynulliad. Ac mae'r egwyddorion hynny—chwe egwyddor: nid yw dau ohonyn nhw wedi'u bodloni o gwbl; mae dau, gallech ddadlau, os hoffech chi edrych ar safbwynt Llywodraeth Cymru mewn goleuni hael iawn, wedi'u bodloni yn rhannol; a dau, dywed yr adroddiad, wedi gwneud cynnydd sylweddol. Ond nid wyf yn credu bod hynny'n ddigonol i ymddiried yn y broses hon.

Dywedodd Llywodraeth Cymru ei hun y dymunai, er mwyn bwrw ymlaen â hyn, gyngor priodol o Weinidogion, a dull gweithredu priodol ar ôl Brexit o ran y berthynas sylfaenol rhwng gwledydd y Deyrnas Unedig ar hyn o bryd. Nid oes gennym ni hynny yn y cytundeb rhynglywodraethol hwn, ac nid yw dibyniaeth ar gytundebau dros dro rhwng pleidiau, sef yr hyn yw cytundeb rhynglywodraethol, yn gyfansoddiadol, nid yw'n ddeddfwriaethol ac nid yw'n sail gyfreithiol gref ddigonnol inni roi ein caniatâd i'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn.

Nawr, mae'r ddadl hon wedi datgelu rhai o'r gwendidau yn yr agweddau unigol ar y cytundeb: pa un a yw'r penderfyniad cydsynio yn ganiatâd ai peidio—rydym ni wedi ystyried hynny; y cyfnod o 40 diwrnod; y ffaith y dywedodd Llywodraeth Cymru ei hun, 'Dim cymal machlud, diolch yn fawr iawn', a'i bod wedi cytuno bellach i gymal machlud; y camsyniad y caiff Lloegr ei thrin yr un fath â Chymru. Chaiff hi ddim. Hwyrach ei bod hi'n beth newydd cynnwys Lloegr mewn cytundeb rhynglywodraethol fel hyn, ond ni chaiff ei thrin yr un fath—mae Cymru a'r Alban wedi eu caethiwo yn gyfansoddiadol. Mae Lloegr yn wirfoddol wedi dewis dal yn ôl. Wel, gadewch i ni weld pa mor hir mae Michael Gove yn penderfynu dal yn ôl pan ddaw hi'n bryd newid polisïau amgylcheddol. Mae camsyniad yn y fan yma bod hyn yn torri tir cyfansoddiadol newydd. Ond nid ydyw—nid yw'n ddim amgenach na chytundeb rhynglywodraethol. Mae hynny'n gytundeb gwleidyddol, nid cytundeb cyfansoddiadol. Ac mae achos Gina Miller ei hun yn dangos, yn y pen draw, y gellir herio hyn.

Fy mhwynt olaf, os caf i—y pwynt olaf a wnaf i Lywodraeth Cymru—yw eich bod wedi taflu ymaith eich arf cryfaf. Beth oedd eich arf cryfaf yn herio beth oedd yn digwydd yn San Steffan a chymal 11 fel yr oedd? Eich arf cryfaf oedd amser. Mae'n rhaid i Lywodraeth San Steffan ymgodymu ag ef. Ni allan nhw negodi eu ffordd o gwdyn papur ar hyn o bryd, mae ganddyn nhw ddau is-bwyllgor Cabinet newydd dim ond i weld beth yw eu dewisiadau o ran cael undeb tollau. Roedd amser o'ch plaid i wyntyllu hyn yn y Goruchaf Lys, i wyntyllu hyn nes i Lywodraeth San Steffan roi bargen well ichi. Mae amser yn wych mewn gwleidyddiaeth am ymddatod safbwyntiau styfnig. Fe wnaethoch chi gyfaddawdu gormod ac fe wnaethoch chi gyfaddawdu'n rhy fuan.