Part of the debate – Senedd Cymru am 5:18 pm ar 5 Mehefin 2018.
Er gwaethaf y beirniadaethau miniog sydd wedi dod gan Siân Gwenllian, yr wyf yn eu deall yn iawn, rwyf i o'r farn, heddiw, ei bod yn bwysig cydnabod y ceir cytundeb eang o amgylch y Siambr hon am y cyfeiriad polisi y mae'r Llywodraeth yn mynd iddo. Er bod arddull y Gweinidog newydd ychydig yn wahanol efallai i arddull hwyliog ei rhagflaenydd, credaf ei bod yr un mor effeithiol mewn ffordd ychydig yn wahanol.
Rwyf i o'r farn ei bod yn hanfodol bwysig, os ydym am briodi'r hyder yr oedd Siân Gwenllian yn sôn amdano ymhlith y boblogaeth sy'n siarad Cymraeg yn naturiol—os y caf ei roi felly—gyda'r rhai y bydd yn rhaid inni fynd â nhw gyda ni ar y daith hon i gyflawni'r nodau a nodwyd gan bob un ohonom yn y rhaglen Cymraeg 2050, wrth i ni ymestyn llwyddiant y rhaglen hon y tu hwnt i gaerau'r Fro Gymraeg yn y gorllewin i ardaloedd Saesneg eu hiaith yn bennaf, credaf ei bod yn hanfodol mai'r anogaeth y dylid ei phwysleisio yn hytrach na'r cerydd, ac felly rwy'n croesawu cyfeiriad teithio'r Llywodraeth yn fawr iawn.
Nid oes, wrth gwrs, fawr iawn o sylwedd yn y datganiad penodol hwn, ond nid wyf i'n dweud hynny er mwyn beirniadu; credaf ei bod yn ddigon teg i'r Gweinidog fod yn awyddus i adrodd ar sut y mae hi'n gweld pethau'n mynd rhagddynt ychydig fisoedd ar ôl iddi ddod i'w swydd. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn inni fod yn ymarferol ein hymagwedd wrth gyflawni'r amcan hwn. Nid oes pwrpas mewn gosod amcanion nad oes modd eu cyrraedd, ac nid oes pwrpas mewn codi cynhennau, a fyddai'n arafu cyfradd y cynnydd yr ydym i gyd yn dymuno ei weld. Felly, nid wyf i'n beio dim ar Blaid Cymru am yr hyn y maen nhw'n ei ddweud, neu hyd yn oed sefydliadau fel Cymdeithas yr Iaith am fod yn rhwystredig o ran cyflymder y newid. Mae'n bwysig iddyn nhw gael eu llais a dylen nhw ddal at y feirniadaeth hon i wneud yn siŵr bod eu bod yn ceryddu'r Llywodraeth, sydd yn cynnig anogaeth. Felly, mae'n bwysig y gwrandewir ar lais bob un ohonom, yn fy marn i, mewn gwahanol ffyrdd gan ein bod ni i gyd yn dymuno gweld yr un amcan.
Rwyf i yn cefnogi'r cynigion i newid i'r Comisiwn o'r Comisiynydd, am resymau a nododd y Gweinidog ei hun, ac rwyf i yn credu ei bod hi'n bwysig y dylai swyddogaethau plismona'r rhaglen gael ei wneud gan rai sydd hyd braich oddi wrth y Llywodraeth. Mae'n bwysig mai dwyn perswâd y dylai'r Llywodraeth ei wneud, yn fy marn i, ac nid plismona'r system. Honno yw'r ffordd orau, rwy'n meddwl, i ni gyflawni'r nod hwnnw. Gwelsom yn y gwrthdaro anffodus, er enghraifft, yn Llangennech y llynedd, sut y gall problemau o'r fath ei gwneud yn anos cyrraedd ein hamcan, rwy'n credu, mewn ardaloedd nad ydyn nhw efallai mor argyhoeddedig o'r angen i wneud cynnydd yn y cyfeiriad yr ydym i gyd yn awyddus i'w weld. Felly, rydym yn eiddgar i geisio tawelu'r dyfroedd a chael cymaint â phosibl o ddealltwriaeth gyffredin i gyflawni'r nodau hyn.
Mae gennyf i un cwestiwn ymarferol yr hoffwn ei ofyn i'r Gweinidog. Rwy'n cymeradwyo yn fawr iawn y cymhelliant i athrawon ddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg, i ddysgu sut i addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg ac yn y blaen, ond un peth y mae'n rhaid inni ei sicrhau yw nad yw rhieni, yn arbennig, yn credu nad oes modd gwneud hynny heb ei fod ar draul cael gafael ar yr athrawon gorau ar gyfer ysgolion penodol i addysgu eu plant. Felly, tybed beth allai'r Gweinidog ei ddweud wrthym am y modd y gellid tawelu ofnau—pa mor ddi-sail bynnag y bônt—o'r fath.
Yn ail, rhywbeth nad yw yn y datganiad, ond a oedd yn y rhaglen Cymraeg 2050. Roedd honno yn nodi ffyrdd ar gyfer cyflawni nodau ac, yn benodol, y nod o weddnewid tirweddau digidol Cymraeg, gyda phwyslais penodol ar dirwedd technoleg. A all y Gweinidog roi'r manylion diweddaraf inni ar sut y mae Llywodraeth Cymru wedi cymryd camau rhagweithiol tuag at gyflawniad yr ymdrech hon?
A chyda hynny, ni wnaf i ond dweud fy mod wedi fy mhlesio â'r ffordd y mae'r Llywodraeth yn datblygu'r polisi hwn, ac rwyf i o'r farn mai'r dull ymarferol, a gyflwynodd ei rhagflaenydd i hyn, ac sy'n cael ei ymestyn ymhellach gan y Gweinidog presennol, yw'r ffordd orau o gyflawni ein hamcan cyffredin.