Part of the debate – Senedd Cymru am 4:06 pm ar 12 Mehefin 2018.
Diolch ichi am y cwestiynau. Rwy'n derbyn eich pwynt cyntaf am yr angen brys am newid. Rydym ni wedi siarad am hynny ar sawl achlysur yn y gorffennol, ac, rwy'n credu, pan rydych chi'n codi'r rhaglen rheoli ffordd o fyw, sy'n edrych ar ddeiet, ymarfer corff ac ysmygu, a gynhelir gan Caerdydd a'r Fro, mae nifer o fyrddau iechyd â rhaglenni tebyg. Yr her yw nid dim ond sut y mae pobl yn paratoi ar gyfer llawdriniaeth, ond, mewn gwirionedd, sut yr ydym ni'n creu newid diwylliannol yn fwy cyffredinol o fewn y boblogaeth er mwyn osgoi'r angen am driniaeth feddygol neu ofal cymdeithasol.
O ran eich tri chwestiwn penodol, yr un olaf—rydym ni'n gweithio, wrth gwrs, gyda phartneriaid yn y sector gwirfoddol yn ogystal â phartneriaid mewn Llywodraeth Leol, ac yn wir gyda phartneriaid tai hefyd, i ddeall sut i gysylltu pobl â gwahanol wasanaethau, oherwydd, yn aml, nid oes gan bobl anghenion gofal iechyd pan fyddan nhw'n cysylltu â'r system gofal iechyd. Yn aml angen gofal cymdeithasol sydd ganddynt, neu maen nhw'n cysylltu â rhan o'r system sy'n agored ac sydd ar gael iddynt gan nad ydyn nhw'n deall sut i lywio'r system er mwyn cael eu hangen gofal iechyd wedi'i ddiwallu'n briodol. Yn ddiddorol, mewn ystod o'r cynlluniau arbrofol yr ydym ni wedi eu cynnal yng Nghymru am bobl sydd yn ffonio'r gwasanaeth ambiwlans yn fynych, yn aml mae ganddyn nhw angen iechyd meddwl nad yw'n cael sylw, ac mae hynny'n rhan o'n her i geisio dod o hyd—. Ac, mewn gwirionedd, bydd y gwaith hwnnw'n parhau, oherwydd mae Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru yn cydnabod bod angen iddo ddigwydd, ac, yn yr un modd, mae byrddau iechyd eu hunain yn cydnabod bod angen iddo ddigwydd hefyd. Maen nhw bellach yn rhannu gofod a'u partneriaid, ac fe ddylai fod yn sefyllfa well i ddod o hyd i'r atebion cywir.
O ran eich pwynt chi am y dinesydd ac ymgysylltu, wel, mae'r cynllun hwn yn dilysu ac yn cyflwyno gofal iechyd darbodus unwaith yn rhagor, ac mae gan y dinesydd ran allweddol mewn gofal iechyd darbodus fel partner mwy cyfartal, nid yn unig yn y gwasanaethau gofal iechyd, ond, mewn gwirionedd, yr her ar gyfer gwasanaethau gofal iechyd yw dal i fyny mwy â gofal cymdeithasol sydd eisoes wedi bod ers cryn amser—. Mae'n ymwneud â chael llais gwirioneddol y dinesydd yn y gwasanaethau y mae ei angen arno. Ac mae yna bwynt yn y fan yna am ymgysylltiad parhaus, i ddinasyddion gael eu cynnwys mewn dewisiadau ac mewn trafodaethau am eu gofal iechyd eu hunain, ac, yn hollbwysig, hefyd, â'n staff hefyd, sy'n arwain at eich pwynt olaf, lle yr ydym ni'n sôn am sut yr ydym ni'n deall beth yw gwerth ychwanegol—bod â sail gwerth ychwanegol—o iechyd a gofal cymdeithasol. A byddwch chi'n gweld hynny yn y cynllun. Byddwch chi hefyd yn gweld hynny yn y ffordd y caiff amcanion eu pennu ar gyfer cadeiryddion byrddau iechyd hefyd eleni, am yr angen i ddangos eu bod yn cymryd camau tuag at ofal iechyd ar sail gwerth.
O ran beth y mae hynny'n ei olygu i staff rheng flaen, unwaith eto, ar yr ymweliad ddoe, pan fuom i ymweld â Mrs Benjamin yn Ynysybwl, roedd yn enghraifft dda iawn o sut yr oedd staff wedi cymryd perchenogaeth o'r broblem â'r dinesydd. Oherwydd doedd Mrs Benjamin ddim eisiau aros dros nos yn yr ysbyty. Roedd hi wedi torri ei ffêr ac roedd angen iddi aros am gyfnod byr o amser, ond, fel arfer, byddai hi wedi aros am ryw wythnos, ond roedd hi mor siŵr ei bod hi eisiau mynd adref, am amrywiaeth o resymau. Cafodd sgwrs â'r tîm Cadw'n Iach Gartref, ac felly cafodd y therapydd galwedigaethol sgwrs â'r staff meddygol ynghylch yr angen i'w hanfon hi adref, fe wnaethon nhw siarad â'u partneriaid yng Nghyngor Rhondda Cynon Taf—y gwasanaeth gofal cartref rhagorol sydd ganddyn nhw—ac fe lwyddon nhw i wneud yn siŵr ei bod hi gartref o fewn cyfnod byr iawn o amser, gyda'r pecyn gofal priodol. A daeth hynny i ben, nid oherwydd bod staff wedi dweud, 'Mae angen i hyn ddod i ben yn awr', ond oherwydd ei bod hi wedi dweud, 'Dydw i ddim angen y cymorth yr wyf yn ei gael. Gallaf i ymdopi bellach. Rwy'n hynod ddiolchgar.' A dywedodd, 'Mae'r ffordd y mae fy merched wedi edrych ar fy ôl wedi bod yn anhygoel. Ni allwn i fod wedi gwneud hynny ar fy mhen fy hun, ac roeddwn i'n poeni'n fawr.' Roedd hynny'n enghraifft dda o staff yn cymryd perchenogaeth, yn newid penderfyniadau rheng flaen, felly nid dim ond cael gwybod gan staff meddygol beth y dylen nhw ei wneud, beth y mae'n rhaid iddyn nhw ei wneud. Fe wnaethon nhw wrando ar lais y person, ac mae hynny wedi newid y pecyn gofal sydd ganddi bellach. Ac o ganlyniad, mae gennych chi ddinesydd hapusach o lawer sydd wedi adennill ei hannibyniaeth ac sy'n gallu bodloni ei chyfrifoldebau ehangach eraill. Dyna'n union beth y mae angen inni weld mwy ohono ar draws y maes iechyd a gofal cymdeithasol.