4. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Y Cynllun Hirdymor ar gyfer Iechyd a Gofal Cymdeithasol yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:01 pm ar 12 Mehefin 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 4:01, 12 Mehefin 2018

(Cyfieithwyd)

Fe wnaethoch chi ddweud mewn trafodaeth gynharach yn y Siambr fod yn rhaid i'r gwasanaeth iechyd naill ai newid neu fe fydd yn dymchwel, ac ymddengys i mi mai dyna'r her sydd o'n blaenau y mae'n rhaid i bob un ohonom chwarae ein rhan ynddi. Ac mae'n dasg anodd iawn, oherwydd mae newid y ffordd y mae pobl yn gwneud pethau yn beth cymhleth iawn ac mae llawer o bobl yn ei chael hi'n anodd mabwysiadu ffyrdd newydd o weithio.

Felly, rwy'n credu mai un o'r heriau sy'n ein hwynebu yw sut y cawn ni bobl eraill i dderbyn rhai o'r arferion rhagorol sy'n digwydd mewn gwahanol feysydd mewn gwahanol rannau o Gymru. Er enghraifft, yng Nghaerdydd a'r Fro, mae ganddyn nhw'r ymyriad ymarfer corff a cholli pwysau hwn sy'n lleihau'r angen i bobl gael llawdriniaeth, a'r cymorth deiet ac ymarfer corff sy'n seiliedig ar dystiolaeth—fe wnaeth mwy na thri chwarter o dros 300 o bobl golli pwysau, a chollwyd tua 3 kg ar gyfartaledd dros wyth wythnos. Wyddoch chi, mae hwnnw'n fudd iechyd sylweddol iawn ac yn rhywbeth yr wyf yn siŵr y gellid ac y dylid ei fabwysiadu, oherwydd y dangoswyd ei fod yn gweithio, ar draws y byrddau iechyd. Felly, roedd cwestiwn Angela Burns 'Beth fydd yn digwydd i awdurdodau lleol neu fyrddau iechyd nad ydynt yn arwain o ran arloesi?' yn fy nrysu braidd. Rwy'n credu y dylem ni eu hosgoi, oherwydd os nad ydyn nhw'n gallu arwain o ran arloesi mewn unrhyw beth, yna mae hynny'n peri tipyn o drafferth i ni.

Felly, rwy'n tybio mai un o'r pethau yr hoffwn i ychydig mwy o wybodaeth amdano yw sut yr ydym ni'n mynd i gynnwys y dinesydd wrth weddnewid ein gwasanaeth iechyd, oherwydd crybwyllodd Nick Ramsay yn gynharach y cleifion arbenigol ardderchog yn yr achlysur i lansio adroddiad Breast Cancer Care amser cinio—dyma fenywod sydd wedi cael gofal canser y fron ac sydd erbyn hyn yn gwirfoddoli i gefnogi menywod eraill, ac mae hynny'n gwneud iddyn nhw deimlo'n wych, mae'n gwneud i'r menywod diweddaraf sy'n gorfod dod i delerau â'r broblem hon deimlo'n llawer mwy hyderus, ar ôl gweld yr hyn y gellir ei wneud gan eraill. Dyma'n union y math o beth y dylem ni fod yn ei ddyblygu â rhaglen cleifion arbenigol ar draws y maes. Felly, rwy'n credu mai dyna un o'r heriau—tybed sut y mae eich gweithgor cenedlaethol newydd yn mynd i wneud iddo ddigwydd. Sut y maen nhw'n mynd i sicrhau mewn gwirionedd ein bod ni'n gweithredu'r arfer da sydd wedi'i werthuso'n briodol drwyddi draw, yn hytrach nag aros iddo rywsut ddigwydd yn naturiol?

Rwy'n credu mai'r peth arall yr wyf i wir eisiau clywed ychydig mwy amdano yw sut yr ydym ni'n mynd i rymuso staff ar lawr gwlad i allu gwneud y peth iawn, oherwydd maen nhw'n deall y maes y maen nhw'n gweithredu ynddo. Mae'n siomedig bod rhai nyrsys ardal wedi eu gostwng i fesur tasg ac amser, yn ôl yr hyn yr wyf i wedi'i glywed gan rai o'u rheolwyr, ac yn syml dydyn nhw ddim yn gallu edrych ar y claf yn ei gyfanrwydd, a dyna'r peth cyffrous am Buurtzorg—bod gennym ni ffordd o feddwl a ffyrdd o weithio sy'n canolbwyntio ar y cleient, a'r marc cwestiwn, mewn gwirionedd, yw a yw staff rheng flaen yn mynd i gael y math hwnnw o gyfle i ddarparu gofal sy'n canolbwyntio ar y person a chael trefnu eu hunain, ac a yw uwch reolwyr yn mynd i ganiatáu iddyn nhw fwrw ymlaen â'u gwaith.

Yn olaf, roeddwn i eisiau gofyn am rywbeth sy'n bwysig iawn er mwyn sicrhau nad yw pobl yn mynd i'r ysbyty yn ddiangen. Y llynedd, bûm mewn cyfarfod partneriaeth yma yng Nghaerdydd a oedd yn nodi cynlluniau dargyfeiriol ar gyfer pobl sy'n dod yn rheolaidd i adrannau achosion brys, gyda Gwasanaeth Ambiwlans Cymru a'r heddlu, a phartner allweddol yn hwnnw oedd Cymunedau yn Gyntaf. Nhw oedd yn darparu'r cyrsiau lles, y cyrsiau meithrin hyder a byw bywyd llawn, y bobl a oedd â gweithdai poen yr oedd y gweithwyr iechyd proffesiynol yn atgyfeirio'r bobl hyn sy'n mynychu'r ysbyty yn rheolaidd atynt. Nawr bod Cymunedau yn Gyntaf wedi'i ddiddymu, pwy sy'n mynd i fod yn darparu'r mathau hyn o raglenni ar lawr gwlad, a sut y bydd y pethau hynny yn parhau? Ai drwy'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus, neu ryw ffordd arall? Byddwn yn ddiolchgar pe gallech chi roi rhyw syniad inni.