5. Dadl ar adroddiad y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau: 'Bywyd ar y strydoedd: atal a mynd i’r afael â chysgu ar y stryd yng Nghymru'

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:02 pm ar 13 Mehefin 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 4:02, 13 Mehefin 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Rwy'n croesawu'n fawr y cyfle i ymateb i'r ddadl bwysig hon ac rwy'n ddiolchgar iawn i'r pwyllgor am eu harchwiliad o gysgu ar y stryd. Fel y dywedais yn fy nhystiolaeth i'r pwyllgor, rwy'n cydnabod bod digartrefedd yn digwydd ar sawl ffurf ac nid yw'r rhan fwyaf o bobl sy'n ddigartref ar y strydoedd—maent yn aros gyda ffrindiau, teulu neu mewn llety dros dro arall wedi i denantiaeth neu berthynas ddod i ben neu o ganlyniad i anghydfod teuluol. Ond rwy'n croesawu'n fawr y ffocws go iawn a roddodd y pwyllgor ar ddigartrefedd ar ei ffurf fwyaf difrifol. Wrth siarad gyda'r bobl y cyfarfûm â hwy sy'n cysgu ar y stryd neu sydd wedi cael profiad o gysgu ar y stryd, clywais hanesion dirdynnol, fel y gwn y clywodd y pwyllgor, am deuluoedd yn chwalu, trais domestig, afiechyd meddwl, problemau ariannol, camddefnyddio sylweddau a phrofedigaeth. Mae'r rhain oll yn broblemau a all arwain at golli cartref a throelli ar i lawr, gan greu cylch dieflig o gysgu ar y stryd, sef y ffurf fwyaf difrifol ar ddigartrefedd fel y gwyddom.

Fel y mae adroddiad y pwyllgor yn cydnabod, mae Deddf Tai (Cymru) 2014 wedi gwneud gwahaniaeth arwyddocaol i atal digartrefedd ledled Cymru ac mae wedi'i chanmol yn eang am ei dull ataliol o weithredu. Yn y ddwy flynedd ddiwethaf, ers iddi ddod yn weithredol, rydym wedi atal mwy na 14,000 o aelwydydd rhag mynd yn ddigartref, ond rydym yn cydnabod o hyd fod llawer mwy i'w wneud. Fel y nodwyd gennym yn 'Ffyniant i Bawb', nid yw'n dderbyniol y dylai unrhyw un gael ei orfodi i gysgu ar y strydoedd mewn cymdeithas ffyniannus. Fel y nodais yn gynharach eleni, rwy'n pryderu ynglŷn â'r cynnydd yn nifer y bobl sy'n cysgu ar y stryd. Hefyd, nodais ymrwymiad y Llywodraeth hon i wneud popeth a allwn i wrthdroi'r duedd honno. Ym mis Chwefror, cyhoeddais ein cynllun gweithredu i fynd i'r afael â chysgu ar y stryd, ynghyd â'n dogfen arweiniad ac egwyddorion tai yn gyntaf. Mae adroddiad y pwyllgor, felly, yn ddogfen hynod o amserol sy'n ein helpu i adeiladu'r sylfaen dystiolaeth i lywio esblygiad a gweithrediad y cynllun hwnnw.

Mae fy ymateb ysgrifenedig i'r pwyllgor yn nodi ein hymateb manwl i'r 29 o argymhellion yn yr adroddiad. Er bod rhai gwahaniaethau ynghylch y gwaith paratoi sy'n angenrheidiol cyn penderfynu ar gamau gweithredu penodol, mae'r Llywodraeth wedi derbyn y rhan fwyaf o argymhellion y pwyllgor. Amlinellais i'r Siambr hon o'r blaen fy mharodrwydd i adolygu'r dull o weithredu angen blaenoriaethol. Fel y mae'r pwyllgor yn cydnabod, mae'n bwysig na wneir unrhyw newid i'r dull presennol oni bai lle y deellir holl oblygiadau newid o'r fath yn llawn. Felly, gallaf gadarnhau ein bod eisoes wrthi'n comisiynu asesiad annibynnol o effaith bosibl a chanlyniadau anfwriadol newid y dull cyfredol o weithredu angen blaenoriaethol er mwyn llywio'r ffordd ymlaen. Mae gan hyn oblygiadau o ran cysylltiad lleol. Rhoddir ystyriaeth i hynny hefyd fel rhan o'r asesiad annibynnol.