5. Dadl ar adroddiad y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau: 'Bywyd ar y strydoedd: atal a mynd i’r afael â chysgu ar y stryd yng Nghymru'

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:06 pm ar 13 Mehefin 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 4:06, 13 Mehefin 2018

(Cyfieithwyd)

Rwy'n credu mai un o'r pethau y clywodd y pwyllgor dystiolaeth arno oedd na roddir sylw i fater cysylltiad lleol mewn ffordd sy'n gyson ac yn gydlynol ar draws Cymru. Felly, dyma rywbeth y byddaf yn bendant yn sicrhau bod yr asesiad annibynnol yn ei ystyried o ran nodi'r ffordd orau ymlaen yn hynny o beth, oherwydd gwn fod y pwyllgor wedi clywed tystiolaeth gref am y ffordd y gwneir hynny.

Ar fy ymweliad diweddar â'r Alban, cefais gyfle i ymweld â rhai o ddarparwyr gwasanaethau digartrefedd y trydydd sector, ac archwilio eu profiadau o ddiddymu angen blaenoriaethol yn yr Alban. Roedd hwnnw'n gyfle dadlennol iawn i siarad â phobl sydd wedi cael y profiad hwnnw. Trafodwyd yr effaith a gafodd ar gynyddu'r defnydd o lety dros dro ac unwaith eto tynnodd hynny sylw at bwysigrwydd deall y canlyniadau anfwriadol posibl cyn gwneud newidiadau. Yn anecdotaidd, clywais fod y boblogaeth sy'n aros am gyfnodau hir mewn llety dros dro yng Nghaeredin, er enghraifft, wedi codi o 200 i dros 600, yn dilyn diddymu'r angen blaenoriaethol. Ac wrth gwrs, wrth gerdded o amgylch Caeredin, roedd yn amlwg i mi fod cysgu ar y stryd yn parhau'n destun pryder mawr ac nid yw wedi ei ddileu yn y ddinas. Roedd fy nhrafodaethau hefyd yn atgyfnerthu pwysigrwydd sylfaenol argaeledd tai o ansawdd da wrth fynd i'r afael â phob math o ddigartrefedd. Mae diwallu anghenion tai ni waeth beth yw'r flaenoriaeth yn ymwneud yn bennaf â chyflenwad tai, ac rwy'n falch o'r gwaith yr ydym yn ei wneud yng Nghymru ar hyn a'r cynnydd a wnawn tuag at ein targed o 20,000 o gartrefi fforddiadwy.

Maes pwysig arall a gydnabuwyd gan y pwyllgor oedd gwella mynediad at y sector rhentu preifat, sydd wedi gweld cyfran sylweddol o'r cyllid pontio a ddyrannwyd dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf i awdurdodau lleol i gynyddu eu cyflenwad o eiddo sector preifat sydd ar gael i bobl sy'n ddigartref. Ar gyfer pobl sy'n rhentu, mae materion fforddiadwyedd, ansawdd a diogelwch deiliadaeth yn real iawn, a dyna pam y mae'r Llywodraeth hon wedi gosod, ac yn parhau i osod pwyslais mawr ar sicrhau bod y sector rhentu preifat yn cael ei reoleiddio a'i reoli'n dda. Ac yn y modd hwn, gallwn helpu i sicrhau ei fod yn cynnig ateb hirdymor ymarferol i bobl sy'n dewis neu sydd angen rhentu yn y sector rhentu preifat. Ddoe ddiwethaf, noddodd Bethan Sayed ddigwyddiad rhagorol yn y Cynulliad, lle roedd Tai Pawb a'r Gymdeithas Landlordiaid Preswyl wedi gweithio gyda'i gilydd drwy'r prosiect Agor Drysau er mwyn sicrhau bod gwybodaeth a chymorth i landlordiaid er mwyn agor cyfleoedd yn y sector rhentu preifat i bobl na fyddai landlordiaid o reidrwydd yn draddodiadol yn ystyried rhentu iddynt, a gallai hynny gynnwys pobl ddigartref yn sicr. A bydd Rhentu Doeth Cymru yn edrych ar y prosiect hwnnw o ran cynnig hyfforddiant i landlordiaid.

Felly, yn ogystal â chartref o safon, dylem hefyd sicrhau bod y cymorth cywir yn ei le ar gyfer unigolion sy'n agored i niwed, ac yn briodol, roedd y pwyllgor yn cydnabod manteision dulliau wedi'u harwain gan dai, megis tai yn gyntaf, sy'n canolbwyntio ar symud pobl sy'n profi digartrefedd yn gyflym i lety a darparu cefnogaeth a gwasanaethau ychwanegol wedyn fel sy'n ofynnol. Nodweddion allweddol y dull hwnnw o weithredu yw y dylai defnyddwyr gwasanaethau gael dewis a rheolaeth ac nad yw tai yn amodol ar gymorth neu driniaeth. Bwriad y dull yw gwasanaethu'r bobl sydd â'r anghenion mwyaf cymhleth, ac efallai na fyddai'n addas ar gyfer pawb sy'n cysgu ar y stryd. Mae'n un o ystod o opsiynau tai a gynigir i'r rheini sy'n cysgu ar y stryd, a gwyddom fod angen llawer mwy o waith er mwyn cynyddu ei ddefnydd. Ond unwaith eto, rwy'n sicr fod yn rhaid glynu at egwyddorion tai yn gyntaf. Nid yw'n ymwneud ag ailbecynnu llety â chymorth, nid yw'n ymwneud â gosod pobl sy'n cysgu ar y stryd mewn geto; mae'n ymwneud â chynnig ffordd arloesol, newydd a dilys o'u cefnogi.

Fel y dengys y dystiolaeth a gyflwynwyd i'r pwyllgor yn glir, mae'r rhesymau dros gysgu ar y stryd yn hynod gymhleth ac nid yw'r atebion yn canolbwyntio'n unig ar dai. Mae gan iechyd, gwasanaethau cymdeithasol, diogelwch cymunedol a phethau eraill rôl i'w chwarae, ac rwy'n derbyn sylwadau'r Aelodau ynglŷn â chael ymwneud ystyrlon gan yr holl bartneriaid. Yn sicr, rydym ni fel Llywodraeth yn gweithio ar draws ffiniau traddodiadol i gyflawni'r cynllun gweithredu ar gysgu ar y stryd, ac rydym yn mabwysiadu ymagwedd Llywodraeth gyfan. Er enghraifft, mae Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd yn arwain ar gamddefnyddio sylweddau, ond yn y cynllun gweithredu yno ceir camau clir ynglŷn â digartrefedd. Mae'r un peth yn wir eto am y cynllun cyflawni ar gyfer iechyd meddwl; ceir camau gweithredu penodol yno i'w rhoi ar waith ar ddigartrefedd.

Felly, i gloi, fel Llywodraeth, rydym yn buddsoddi llawer iawn yn y gwaith o fynd i'r afael â phob math o ddigartrefedd gyda £10 miliwn ychwanegol yn flynyddol dros y ddwy flynedd nesaf, ynghyd â £10 miliwn ychwanegol ar gyfer digartrefedd ymhlith ieuenctid yn 2019-20. Fel yr amlinellais yn y Siambr yn gynharach eleni, yn fwriadol ni nodais sut y caiff pob ceiniog ei gwario eleni. Rwyf ar hyn o bryd yn adolygu'r cynnydd a'r dystiolaeth o gynlluniau peilot y llynedd a byddaf yn ystyried y dystiolaeth hon ochr yn ochr â'r adroddiadau ymchwil sydd i'w cyhoeddi yn yr haf. Byddaf hefyd yn parhau i weithio gyda phartneriaid i ystyried sut y mae angen i'r cynllun gweithredu esblygu ac ymateb i adroddiad y pwyllgor a thystiolaeth arall sy'n dod i'r amlwg er mwyn sicrhau y caiff yr agenda hollbwysig hon ei chyflawni. Diolch.