Fel llawer o gyd-Aelodau yma heddiw, rwyf finnau hefyd wedi ymrwymo i wneud popeth posibl i gefnogi a hyrwyddo gwaith gofalwyr yn ystod Wythnos y Gofalwyr 2018. Felly, rwy'n croesawu'r cyfle i gyfrannu at y ddadl hon heddiw. Fel y dywedwyd, mae yna 370,000 o ofalwyr yng Nghymru, sef 12 y cant o'r boblogaeth, a'r gyfran uchaf yn unrhyw ran o'r DU. Rydym yn gwybod bod gofalwyr sy'n darparu cymorth yn arbed yr hyn sy'n cyfateb i dros £8 biliwn y flwyddyn i'r wladwriaeth. Mae hwnnw'n swm syfrdanol, ac mae'n amlygu'r ddyled sydd arnom i ofalwyr. Nid yw ond yn iawn ein bod yn cydnabod hyn drwy sicrhau ein bod yn diwallu anghenion y gofalwyr eu hunain.

Rwy'n falch fod y ddyletswydd hon wedi ei hymgorffori yn Neddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014. Byddaf yn cefnogi'r gwelliant yn enw arweinydd y tŷ sy'n adlewyrchu hyn. Rwyf hefyd yn falch fod rôl gofalwyr ac yn bwysicaf oll, yr angen i barhau i gefnogi a buddsoddi yn eu gwaith di-dâl, sy'n aml heb ei gydnabod wedi'i gynnwys yn 'Cymru Iachach'. Er mwyn cyflawni'r nodau pwysig sydd wedi'u cynnwys yng nghynllun hirdymor Llywodraeth Cymru ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol, rhaid inni fod yn ofalus na cheir unrhyw ganlyniadau anfwriadol sy'n gosod mwy o faich ar ysgwyddau gofalwyr. Rhaid inni hefyd gofio fod bod yn ofalwr yn rhywbeth a all ddigwydd i unrhyw un ohonom. Fel y mae Gofalwyr Cymru yn ein hatgoffa, bob dydd, daw 6,000 o bobl yn ofalwyr. Mae Wythnos y Gofalwyr, sy'n cyd-daro, yn bwysig iawn, â Diwrnod Empathi 2018, yn gyfle i ni roi gofalwyr yn y canol a gwneud yn siŵr y gallwn ymateb i'r hyn sy'n gallu bod yn brofiad hynod o anodd ac unig.

Rwyf am fynd i'r afael yn awr â'r heriau penodol a wynebir gan ofalwyr ifanc. Dyma faes lle mae gennyf rywfaint o brofiad proffesiynol. Fel athrawes ysgol uwchradd, roeddwn yn ymwneud â darparu gofal a chymorth bugeiliol i ofalwyr ifanc, a gwn yn iawn am yr effaith y gall eu cyfrifoldebau eu cael ar eu hastudiaethau academaidd, eu bywyd cymdeithasol, eu hyder a'u lles. Yn rhy aml, yr her i athrawon mewn gwirionedd yw nodi pwy sy'n ofalwyr, oherwydd gall plant ddod atoch neu gael eu hanfon atoch am amryw o wahanol resymau, ond ni fyddwch yn gweld tan i chi ymchwilio a phlicio'r haenau o broblemau eu bod yn gofalu am berthynas. Nid ydynt yn ystyried eu hunain yn ofalwyr; maent yn credu eu bod yn gwneud yr hyn sy'n rhaid ei wneud i helpu i gynnal eu teuluoedd, dyna i gyd.

Felly, rwy'n falch fod Llywodraeth Cymru wedi gweithio'n agos gydag Ymddiriedolaeth Gofalwyr Cymru ar ddatblygu canllaw cam wrth gam i ysgolion ar ofalwyr ifanc. Fe'i lluniwyd i helpu i adnabod a chefnogi gofalwyr mewn lleoliadau addysgol cyn gynted â phosibl. Edrychaf ymlaen hefyd at yr adolygiad thematig y mae Gweinidogion wedi cyhoeddi y bydd yn cael ei gynnal gan Estyn i'r modd y caiff gofalwyr ifanc eu nodi a'u cefnogi yn yr ysgol ac yn y colegau.

Yn fy mwrdeistref sirol yn Rhondda Cynon Taf, mae pob ysgol uwchradd yn hyrwyddwr gofalwyr ifanc dynodedig, ac mae'r broses wedi dechrau cyflwyno rolau tebyg mewn ysgolion cynradd hefyd, gan sicrhau bod gan bob plentyn ac unigolyn ifanc sy'n ofalwr unigolyn amlwg y gallant droi atynt am gymorth a chyngor. Ac mewn gwirionedd mae hynny mor bwysig. Rwy'n ffodus—