Rydw i'n falch o gymryd rhan yn y ddadl allweddol bwysig yma. Diolch i'r Ceidwadwyr am ddod â'r ddadl gerbron. Nid ydw i'n gwybod os rydw i wedi crybwyll o'r blaen fy mod i wedi bod yn feddyg teulu ers peth amser, ac wedyn yn delio, ac yn gorfod delio, yn gynyddol â'r math o sefyllfa sydd wedi cael ei olrhain eisoes, a hefyd gan gydnabod rydw i'n dal yn islywydd anrhydeddus o Forget Me Not dementia clubs yn Abertawe, a hefyd, bûm, am flynyddoedd lawer yn y gorffennol, yn ymwneud â Chymdeithas Alzheimer yn Abertawe a Crossroads—Gofalu am Ofalwyr yn Abertawe a Chastell Nedd.

Felly, rydym ni wedi clywed y ffigyrau. Rydym ni wedi clywed am y gwaith ymroddedig gan ofalwyr, a gwaith hanfodol, yn wir, gan ofalwyr o bob oed. A beth rydym ni'n sôn amdano ydy gofalwyr anffurfiol, wrth gwrs. Mae gyda ni system o ofalwyr ffurfiol, cyflogedig, ond, yn ei hanfod, brynhawn yma rydym ni'n sôn am ofalwyr anffurfiol, sydd ddim yn cael eu talu. Ac rydym ni yn sôn am beth oedd Angela Burns yn ei ddweud, am garedigrwydd naturiol, achos dyna beth yr ydym ni'n sôn amdano fo yn fan hyn—mae gyda ni ein gwasanaethau statudol, fel y gwasanaeth iechyd, gwasanaethau cymdeithasol, ond mae'r gwasanaethau statudol yna yn gyfan gwbl ddibynnol ar ofalwyr anffurfiol, di-dâl, fel rydym ni wedi ei glywed, neu buasai'r system jest yn cwympo ar wahân yn deilchion—am deuluoedd ac ati sydd yn gorfod gofalu am anwyliaid, a hefyd yn ymhyfrydu ac yn falch o allu gofalu am anwyliaid, ac eisiau gwneud hynny, ond eisiau rhagor o gefnogaeth, ac, yn wir, hyfforddiant i ddelio â'r sefyllfaoedd anodd yna maen nhw'n ffeindio o bryd i'w gilydd.

Wrth gwrs, mae'r system gymdeithasol dan ormes o achos sgil effeithiau llymder, dim digon o arian, sy'n codi'r trothwy yna i dderbyn cymorth statudol oddi wrth lywodraeth leol. Mae'n rhaid i chi fod â salwch gweddol angheuol rŵan i allu cael gofal yn eich cartref, er enghraifft. Ac, o ochr y gwasanaeth iechyd, mae ein meddygfeydd teuluol ni'r dyddiau yma'n llawn o bobl sydd yn eu 80au. Ugain mlynedd yn ôl, mater prin iawn oedd gweld rhywun yn eu 80au, achos nid oedd yna lot o bobl yn eu 80au bryd hynny. Ond, nawr, mae ein meddygfeydd ni yn llawn pobl yn eu 80au, sy'n destun, wrth gwrs, dathliad llwyddiant y gwasanaeth iechyd, ond mae'r bobl hyn yn aml hefyd efo amryw o afiechydon ac yn gorfod aros gartref rŵan. Ac, wrth gwrs, mae'r gofal yn y cartref hefyd. Ac mae'r pwysau yn disgyn wedyn ar y wraig neu'r gŵr, sydd hefyd yn eu henaint, fel rydym ni wedi ei glywed gan eraill.

Felly, dyna pam—. Ac, wrth siarad efo pobl sy'n gorfod delio â'r sefyllfa yma, ac eisiau delio â'r sefyllfa o salwch yn y cartref, maen nhw eisiau i anwyliaid aros adref, ond maen nhw hefyd eisiau gwybod mwy am y sefyllfa. Maen nhw eisiau hyfforddiant, fel rydym ni wedi ei glywed—yr angen am chwistrellu morffin ac ati. Mae hynny'n sefyllfa weddol gyffredin ac mae pobl eisiau gwybod sut i wneud hynny. Nid ydyn nhw wastad eisiau galw am y meddyg neu am y nyrs—maen nhw eisiau gwneud y gofal eu hunain—ond maen nhw'n pryderu am a ydyn nhw'n gwneud y peth iawn ai peidio—nid ydyn nhw'n gwybod. Mae angen dybryd i gael y gefnogaeth yna a'r hyfforddiant lled arbenigol yna fel y byddan nhw'n teimlo yn fwy cysurus eu byd i allu gofalu am bobl adref, heb feddwl, 'O, efallai rwy'n gwneud y peth anghywir'. Mae angen y wybodaeth a'r hyfforddiant yna.

Wrth gwrs, yn naturiol, mae yna enghreifftiau clodwiw o gefnogaeth sydd ar gael o'r sector wirfoddol, ac nid jest gan y mudiadau yna yr ydw i wedi'u crybwyll, fel Cymdeithas Alzheimer ac ati, ond hefyd Age Cymru ac, yn benodol felly, y clybiau syml yma, Forget Me Not Clubs, yn Abertawe—ie, darparu panad o de ydy hynny, i ddangos cefnogaeth i ofalwyr, i jest rhoi seibiant am gwpl o oriau i'r sawl sydd gyda dementia a'r sawl sy'n gofalu amdanyn nhw hefyd i allu mynd allan efo'i gilydd a chael rhyw fath o seibiant o'r pwysau sydd yn y cartref. Ac rydym ni wedi clywed am y mentrau sy'n cefnogi ein gofalwyr ifanc hefyd.

Mae'r cloc yn tician ymlaen, ond mae yna hefyd angen dybryd am fwy o seibiant. Pan ŷch chi mewn sefyllfa o dan bwysau, o dan ormes, yn y cartref, ie, rydych chi'n derbyn ychydig bach o wybodaeth gan y nyrs neu gan y meddyg, ond mae'r pwysau o orfod gofalu rownd y cloc, fel yr ydym ni wedi ei glywed. A beth yr ydych chi ei eisiau ydy seibiant. Mae angen mwy o seibiant, anffurfiol a ffurfiol. Mae yna nifer yn sector wirfoddol sy'n gallu darparu seibiant—jest eistedd efo rhywun am gwpl o oriau. Dyna beth mae Crossroads yn ei wneud, er enghraifft, i alluogi rhywun jest i fynd allan i siopa, ontefe? Mae'r pwysau mor angerddol. Mae eisiau'r rhyddid yna jest i allu delio â'r sefyllfa.

Ond, yn bennaf oll—dyna'r pwynt roeddwn i eisiau ei wneud wrth gloi—mae'r angen yna i gael mwy o wybodaeth, i roi mwy o hyfforddiant, answyddogol a swyddogol, i'r sawl sy'n gofalu yn y cartref, i'w harfogi nhw i ymdopi'n well â sefyllfaoedd. Maen nhw'n ddigon anodd fel y mae hi heb sôn bod yn rhaid iddyn nhw bryderu a ydyn nhw wastad yn gwneud y peth iawn ai peidio. Diolch yn fawr.