Eitem 5 ar yr agenda yw'r datganiadau 90 eiliad a daw'r cyntaf heddiw gan Rhun ap Iorwerth.

Diolch yn fawr iawn. Diolch am y cyfle i ddymuno pen-blwydd hapus i sefydliad sy'n gwneud cyfraniad enfawr at iechyd a ffitrwydd Ynys Môn, ac sydd hefyd, yn digwydd bod, yn ganolfan rhagoriaeth chwaraeon o safon fyd-eang.

Un o uchafbwyntiau Gemau'r Gymanwlad yr Arfordir Aur oedd perfformiad anhygoel y codwr pwysau o Gymru, Gareth Evans, a enillodd fedal aur. Roedd yn gallu codi pwysau aruthrol, ond yr un mor drawiadol oedd yr angerdd a ddangosodd wrth lamu draw at ei hyfforddwr, Ray Williams, i ddathlu. Roedd Ray ei hun wedi gwireddu breuddwyd fel hyfforddwr, ond cyn hyfforddi, roedd ef ei hun wedi ennill gwobr aur i Gymru yng ngemau 1986 yng Nghaeredin. Dechreuodd Ray godi pwysau dan arweiniad Bob Wrench, enillydd medal efydd yng ngemau Christchurch yn 1974, a Bob a gafodd y weledigaeth o sefydlu Canolfan Codi Pwysau a Ffitrwydd Caergybi ac Ynys Môn 50 mlynedd yn ôl.

Roedd Bob yn athro chwaraeon mewn ysgol uwchradd, ac yn hynod dalentog am godi pwysau, ond hefyd gallai weld beth y gallai codi pwysau ei gynnig i bobl ifanc yr ardal, ac ni fyddai llawer ohonynt wedi cael cyfleoedd o'r fath fel arall. Roedd Ray a Gareth ymhlith y miloedd a elwodd. I roi syniad i chi o lwyddiant y Ganolfan, mae Ray ei hun wedi hyfforddi codwyr pwysau ifanc a hŷn i ennill 97 o fedalau aur ar lefel Cymru ac yn rhyngwladol. Ond mae agwedd gymunedol y clwb yr un mor bwysig. Mae hon yn ganolfan sydd â'i drysau ar agor i bawb. Felly, pen-blwydd hapus i Ganolfan Codi Pwysau a Ffitrwydd Caergybi ac Ynys Môn.

Pen-blwydd Hapus a hir oes i'r sefydliad yma sydd wedi gwneud cymaint i'w gymuned a, thrwy ragoriaeth, wedi gwneud cymaint i helpu rhoi Caergybi a Môn ar fap chwaraeon y byd.

Vikki Howells.

Gyda marwolaeth Frank Vickery ddoe yn 67 oed ar ôl salwch byr, mae Cymru nid yn unig wedi colli un o'i dramodwyr mwyaf toreithiog, ond rydym hefyd wedi colli un o'r sylwebwyr mwyaf craff ar gymeriadau, hiwmor a ffraethineb Cymoedd de Cymru.

Yn fab i löwr yn y Rhondda, gadawodd Frank yr ysgol yn 15 oed. Bu'n gweithio mewn swyddi amrywiol tra'n actio ac ysgrifennu yn ei amser sbâr. Ei ddrama gyntaf, a ysgrifennodd pan oedd yn ddim ond 21 oed, oedd After I'm Gone, ac enillodd dlws Howard De Walden yn Rownd Derfynol Prydain o Ddramâu Un Act.

Mewn gyrfa ysgrifennu hir, ysgrifennodd Frank ar gyfer y theatr, radio a theledu, ond mae'n fwyaf enwog am ei 30 o ddramâu. Priodolai ei boblogrwydd i allu efelychu'r gerddoriaeth—rhythm y ffordd roedd pobl yn siarad—ac yn hyn, roedd yn eithriadol o lwyddiannus. Darluniai Frank bersonoliaeth gyfarwydd a realistig y cymunedau lle y cafodd ei eni a'i fagu. Dyna pam yr oedd mor annwyl gan gymunedau'r Cymoedd, ac yn aml, ei ddramâu oedd conglfaen theatrau fel y Coliseum yn Aberdâr.

Nid oedd camu ar lwyfan yn beth dieithr i Frank ychwaith, ac estynnodd allan at gynulleidfaoedd newydd gyda'i wragedd pantomeim poblogaidd. Gwnaeth Frank gymaint ar gyfer y Cymoedd a'r celfyddydau yn ystod ei fywyd. Er y gwelir colled fawr ar ôl ei bresenoldeb heintus ar y sgrin, bydd ei hiwmor yn parhau drwy ei gasgliad cynhwysfawr o ddramâu rhagorol.

Diolch.