Part of the debate – Senedd Cymru am 4:42 pm ar 20 Mehefin 2018.
Lywydd, rwy'n croesawu'r ddadl hon heddiw yn ogystal, ac mae'n ddadl bwysig tu hwnt i iechyd yng Nghymru ac ansawdd bywyd yng Nghymru, ac mae yna bethau ymarferol y gellir eu gwneud. Un peth a grybwyllais o'r blaen, er enghraifft, yw'r posibilrwydd o addasiad LPG i fflydoedd tacsi, a fyddai'n un cyfraniad pwysig a sylweddol i wella ansawdd aer yng nghanol ein trefi a'n dinasoedd. Mae'n fforddiadwy iawn ac yn talu amdano'i hun yn gyflym iawn ar ffurf costau tanwydd is. Cawsom y Ddeddf teithio llesol, a grybwyllwyd gan Julie Morgan yn awr—mae yno, mae ar y llyfr statud. Mae awdurdodau lleol yn gweithio ar eu polisïau ac yn gweithredu eu llwybrau newydd ac fel y soniodd Julie, mae gennym enghreifftiau fel yma yn y brifddinas gyda rhai o'r priffyrdd beicio hyn.
Ond wrth gwrs mae angen gwneud yn siŵr fod y cyfan yn cydgysylltu, fel y dywedodd Julie. Credaf mai un ffordd o hwyluso hynny yw drwy gael terfyn cyflymder o 20 mya diofyn fel polisi cenedlaethol ar draws Cymru, a fyddai'n fan cychwyn wedyn i awdurdodau lleol. Gallent eithrio rhai ffyrdd o'r polisi cyffredinol hwnnw am resymau dilys a phenodol, ond dyna fyddai'r man cychwyn. Yr hyn y byddai hynny'n ei wneud wedyn fyddai helpu i greu'r amgylcheddau dinesig sy'n haws i bobl gerdded a beicio ynddynt a fyddai'n gwneud i bobl deimlo'n ddiogel i feicio o'u cartrefi a chysylltu'r gyda'r rhwydwaith beicio newydd o dan y Ddeddf teithio llesol. Mae gennym hefyd ffactorau pwysig eraill—mae gennym y system fetro yn mynd rhagddi, posibiliadau newydd ar gyfer teithio ar fysiau gyda'r pwerau ychwanegol a fydd gan Lywodraeth Cymru i wneud yn siŵr ein bod yn gwneud y newid moddol hwn i system drafnidiaeth wedi'i hintegreiddio'n briodol. Nid yw'n mynd i ddigwydd dros nos, ond rwy'n credu bod yna lawer o bolisïau sy'n cydweddu bellach, sy'n pwyntio i'r un cyfeiriad, sy'n cynnig momentwm newydd a phosibiliadau a go iawn i ni.
Mae'r ymgyrch '20 yn ddigon' a grybwyllais, Lywydd, i gael terfyn cyflymder diofyn o 20 mya ledled Cymru yn rhan bwysig iawn o'r darlun ehangach hwn. Mae'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal, NICE, yn gryf o'i blaid, er enghraifft, ac maent yn gwneud y pwynt, gyda'r ymchwil a wnaethant, y byddai'n hwyluso mwy o gerdded a beicio yn ein hamgylcheddau trefol, yn creu amgylcheddau mwy cyfeillgar i blant chwarae yn yr awyr agored, ac fel y maent yn nodi, ac yn wir, fel y nododd erthygl gan Dr Sarah Jones yn y British Medical Journal, mae'n ateb yr heriau iechyd cyhoeddus o fynd i'r afael â llygredd aer, yn mynd i'r afael â phroblem damweiniau traffig ar y ffyrdd ac yn ymladd gordewdra. Maent yn cysylltu'r tri pheth gyda'i gilydd fel un o'r heriau iechyd cyhoeddus pwysig iawn sy'n wynebu'r DU ar hyn o bryd ac yn nodi mai terfyn cyflymder diofyn o 20 mya yw un o'r ffyrdd mwyaf amlwg ac effeithiol o fynd i'r afael â'r tair prif her.
Yn ogystal â chreu amgylcheddau lleol mwy hwylus ar gyfer cerdded a beicio, mae NICE hefyd yn nodi y byddai terfyn cyflymder diofyn o 20 mya yn mynd i'r afael â nitrogen deuocsid a mater gronynnol llygredd aer. Felly, wrth edrych ar yr hyn sydd gan y polisi hwnnw i'w gynnig yn ei gyfanrwydd, a'r ffaith ei fod yn cael ei weithredu yn y DU gan nifer o awdurdodau lleol—wyddoch chi, mae'n rhywbeth sy'n ymarferol, mae'n rhywbeth sy'n fforddiadwy iawn, ac mae'n rhywbeth sy'n dod yn realiti cynyddol yn y DU—mae'n cynnig polisi wedi'i ddatblygu y gellid ei fabwysiadu yng Nghymru, ac a fyddai'n cyfrannu'n helaeth at lawer o'r problemau llygredd aer hyn a llawer mwy na hynny hefyd.