7. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Brexit — Y Risgiau i Ddyfodol Iechyd a Gofal Cymdeithasol yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:29 pm ar 26 Mehefin 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 5:29, 26 Mehefin 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch ichi am yr holl gwestiynau. Hoffwn ailadrodd fod Llywodraeth Cymru yn parhau i gefnogi ein sector gwyddorau bywyd, ymchwil ac arloesedd, ac yn gweithio'n ymarferol i weld sut y gallwn ni gymryd rhan yng nghamau cydweithio'r dyfodol ledled Ewrop. Mae hynny'n risg sylweddol iawn i ni. Rydym ni mewn gwirionedd yn gwneud yn dda iawn o ran cydweithredu ar ymchwil ar hyn o bryd a faint o arian y mae sefydliadau yn y DU yn ei ennill mewn gwirionedd. Dyna un o'r risgiau mwyaf a wynebwn os nad oes cytundeb synhwyrol, a bydd hynny'n gofyn ar i'r Deyrnas Unedig dalu i'r cronfeydd ymchwil a chydweithio hynny i allu parhau i gymryd rhan ynddynt. Felly, rydym ni'n gwneud ein barn ar hynny yn gwbl glir, ac mae'r gymuned wyddonol ledled y DU, nid yn unig yng Nghymru, bron yn unfrydol yn ei barn o natur hanfodol parhau i gymryd rhan yn y rhwydweithiau hynny a'r ffaith y byddwn yn colli pobl os na fydd bargen yn cytuno i wneud hynny.

Hoffwn ymdrin yn fyr â'ch sylw am y gweithlu gofal cymdeithasol, yna byddaf yn dychwelyd i sôn am fasnach, tollau ac Euratom ar yr un pryd, os caf. Rydym yn cydnabod bod gennym ni wendid yn deall ein data am y gweithlu gofal cymdeithasol presennol a nifer y gweithwyr nad ydynt yn ddinasyddion y DU, sef gweithwyr o'r Undeb Ewropeaidd a'r rhai o'r tu allan i'r Undeb Ewropeaidd hefyd. Dyna pam mae fy swyddogion eisoes yn gweithio gyda Gofal Cymdeithasol Cymru ar gais i Gronfa Bontio'r Undeb Ewropeaidd fel y gwneir rhagor o ymchwil i roi inni ddarlun llawnach a mwy cywir o'r gweithlu sydd gennym ni ar hyn o bryd yn y sector gofal cymdeithasol ac, yn wir, o ble maen nhw'n tarddu, ac, yn wir, tueddiadau mwy diweddar o bobl sydd yn ac sydd ddim yn dod i mewn i'r sector yn y gorffennol mwy diweddar ers y bleidlais ddwy flynedd yn ôl.

Ond rwy'n credu bod eich cwestiwn ynglŷn ag Euratom yn adlewyrchu nifer o bwyntiau rwyf wedi eu gwneud mewn fforymau eraill am risgiau gwirioneddol trefniant 'dim bargen'. Os oes rhwystrau i fasnach, bydd hynny'n effeithio ar amrywiaeth eang o bethau, fel moddion, ond mae Euratom yn arbennig o bwysig, ac mae hefyd yn faes lle mae trefniadau masnach di-dariff ac undeb tollau o bwys mawr. Mae unrhyw oedi yn y porthladdoedd yn effeithio nid yn unig ar nwyddau darfodus yn y cyflenwad bwyd yn unig, ond, mewn gwirionedd, mae radioisotopau yn hynod o bwysig. Mae meddygaeth niwclear a'r gallu i wneud diagnosis ac i drin ystod o gyflyrau yn hynod o bwysig i'r gwasanaeth iechyd modern. Rydym ni'n mewnforio bron pob un o'r radioisotopau a ddefnyddir gan y gwasanaeth iechyd ledled y Deyrnas Unedig. Nid oedd ymadael ag Euratom yn rhywbeth y clywais erioed yn unrhyw ran o unrhyw ddadl yn ystod y refferendwm ddwy flynedd yn ôl, ond mae'n debyg bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn dweud mai dyna beth maen nhw eisiau ei wneud. Wel, byddai cefnu ar hynny, o ystyried ein bod lai na blwyddyn o'r diwrnod ymadael â'r UE a'r cyfnod pontio, yn drychinebus. O ran meddygaeth niwclear, byddai'n arwain at broblemau enfawr. Ni fyddai unrhyw fodd ei ddyblygu; ni allem ni ddyblygu'r gallu i gyflenwi a chreu'r radioisotopau hynny yn y DU o fewn y cyfnod hwnnw, ac mae'r gallu i'w cludo o fannau eraill yn gyfyngedig. Oherwydd hanner-oes y radioisotopau sy'n cael eu creu, mewn gwirionedd, mae gennych chi gyfnod cyfyngedig o amser i wneud defnydd priodol ohonynt.

Mae'n un o'r meysydd hyn ble mae angen bod yn realistig ynghylch beth mae 'dim bargen' yn ei olygu. Mae'n golygu os ydych chi'n ymrwymo i ddim bargen, rydych chi'n dweud yn y bôn, am gyfnod sylweddol o amser, na fydd y GIG yn rhoi'r triniaethau hyn. Byddai hynny'n gwbl annerbyniol mewn unrhyw a phob rhan o'r Deyrnas Unedig. Felly, mae'n faes arall lle mae angen i ystyfnigrwydd y Llywodraeth ildio i realiti a synnwyr cyffredin, a'n cyfrifoldeb ni fel cynrychiolwyr etholedig yw cyflawni'r hyn sydd orau i'n pobl ac nid i esgus nad ydym ni yn hwylio'n beryglus o agos at y gwynt i wneud y peth gwaethaf posib ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol yma yng Nghymru ac, yn wir, ledled y Deyrnas Unedig.