9. Datganiad gan y Gweinidog Tai ac Adfywio: Integreiddio Tai, Iechyd a Gofal Cymdeithasol

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:36 pm ar 26 Mehefin 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Angela Burns Angela Burns Conservative 6:36, 26 Mehefin 2018

(Cyfieithwyd)

Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am gyflwyno'r datganiad hwn heddiw, ac rydym yn croesawu'r cynnwys yn fawr, oherwydd rydych chi wedi taro'r hoelen ar ei phen, o ran y ffaith bod ffordd o fyw, trafnidiaeth, tai a dylunio yn elfennau hanfodol o sut yr ydym ni'n mynd i allu symud ymlaen mewn ffordd fwy integredig, ac i greu Cymru iachach. Mae'n hanfodol iawn oherwydd gartref fydd anghenion iechyd a gofal cymdeithasol yn cael eu darparu yn gynyddol, ac wrth gwrs, ni all unrhyw un rhan o'r system obeithio ateb ein holl anghenion. Gwnaeth 'Fair Society, Healthy Lives' Michael Marmot amlygu arwyddocâd y materion ehangach sy'n effeithio ar iechyd. Yn wir, maen nhw'n dweud yn aml, on'd ydyn nhw, mai tai, cyflogaeth ac addysg sy'n achosi'r hyn sy'n achosi salwch. Rwy'n credu felly, bod unrhyw beth y gall Llywodraeth Cymru ei wneud, gyda chefnogaeth y Cynulliad, i fynd i'r afael â rhai o'r materion hyn, yn eithriadol o bwysig.

Ar ôl dweud yr holl eiriau caredig—a byddech yn cael eich siomi gan unrhyw beth arall—rwyf eisiau eich herio chi ar un neu ddau o bwyntiau a gofyn am rai esboniadau mewn ychydig o feysydd eraill. Fe wnaeth yr arolwg seneddol o ofal cymdeithasol yn wir gydnabod y rhan y gallai tai ei chwarae, ond, nid oedd llawer iawn o gwbl am dai yn eich ymateb chi, neu ymateb y Llywodraeth—'Cymru Iachach'—eich cynllun chi yn ymateb i'r adolygiad seneddol hwnnw. Fe wnaethoch chi sôn am bartneriaethau newydd rhwng iechyd a thai, ac fe wnaethoch chi sôn am gynlluniau ardal a fyddai'n darparu cyfrwng cadarn, ond efallai y gallwch chi roi ychydig bach mwy o wybodaeth inni am ba mor allweddol fydd swyddogaeth tai yn gallu bod wrth gyflawni'r weledigaeth hon o Gymru iachach. Rydych chi'n gwneud honiad cryf iawn y bu gostyngiad nodedig o ran oedi wrth drosglwyddo gofal a byddai gennyf wir ddiddordeb mewn gwybod o ble y daeth yr ystadegau hynny, oherwydd dydw i ddim hyd yn hyn yn gallu rhoi fy llaw ar fy nghalon a dweud eu bod yn bodoli, oherwydd, wrth gwrs, bu'n un o elfennau allweddol y pwysau yn ystod y gaeaf ac yn y blaen. Dydyn ni ddim yn ei weld allan yn y fan honno ar y stryd a hoffwn i wybod sut y mae gennych chi.

Rydych chi'n sôn am wella perfformiad gyda'r gronfa a chyflawni prosiectau mwy o faint ac fe wnaethoch chi sôn am fynd allan gyda'r Gweinidog Plant, Pobl Hŷn a Gofal Cymdeithasol a gweld cynlluniau newydd. A allwch chi ddweud wrthym ni sut yr ydych chi'n mynd i sicrhau bod adrannau cynllunio awdurdodau lleol yn ymuno â ni ar hyn? Dro ar ôl tro yn fy ardal i, rwy'n gwybod am fentrau gwych sy'n dwyn ynghyd tai a gofal sy'n cael eu gwrthod gan awdurdodau cynllunio lleol oherwydd nad ydyn nhw'n bodloni ryw faen prawf yn y dogfennau cynllunio. Mae'n rhaid inni oresgyn hyn a dechrau adeiladu'r tai y mae pobl eu hangen mewn gwirionedd. Rwy'n croesawu'n fawr y £105 miliwn o arian ychwanegol i gefnogi'r dull mwy ymestynnol hwn ac mae'n dda iawn gweld ei fod yn cysylltu â gweddill y Deyrnas Unedig, on'd yw, oherwydd mae Llywodraeth y DU hefyd wedi cyhoeddi'r gronfa gofal gwell hon gyda swm llawer mwy o arian, ond maen nhw'n wlad ychydig yn fwy. Felly, mae'n dda gweld bod pawb yn dilyn—mae hwn yn gyfeiriad da i fynd iddo.

Byddwn yn gofyn i chi efallai fwrw golwg ar Bapur Gwyn David Melding 'Dinasoedd Byw', oherwydd mae wedi dod o felin drafod y Ceidwadwyr Cymreig ac mae'n canolbwyntio'n helaeth ar gartrefi sy'n gynhwysol yn gymdeithasol ac sy'n amgylcheddol gynaliadwy a dinasoedd ac amgylcheddau y gellir eu hadeiladu ar egwyddorion iechyd a lles dinasyddion. Gan fynd yn ôl i'r hyn sy'n achosi yr hyn sy'n achosi afiechyd—eich cartref, eich amgylchedd, eich addysg a'ch rhagolygon o ran cyflogaeth yw hynny. Hefyd, os gwelwch yn dda, a wnewch chi, mewn gwirionedd, roi ychydig o drosolwg cyflym ar yr ochr ymaddasu? Rydych chi'n sôn am y gronfa newydd, ond mae gennym ni, yn aml iawn, y senario hwn lle caiff tŷ ei addasu yn gostus iawn i rywun sydd ag anghenion, a phan fydd yn symud allan, caiff yr addasiadau hynny wedyn eu rhwygo allan, ar gost fawr i ni i gyd, ac yna bydd rhywun arall yn symud i mewn i gael ryw fath o gartref sylfaenol. Mae hyn yn nonsens; siawns na ddylem ni fod yn gwneud yn siŵr bod yr unigolyn priodol yn symud i mewn i hwnnw.

Dau gwestiwn arall. Pa fesuriadau sydd gennych ar waith i fesur llwyddiant yr arian ychwanegol hwn? Sut y byddwch chi'n gwybod a yw'n taro'r hoelen ar ei phen ac yn gwneud yr hyn y dylai ei wneud a sut rydych chi'n mynd i'w ddosrannu ar draws y meysydd lle ceir yr anghenion mwyaf neu ar draws ardaloedd Cymru? Ac, yn olaf, rwy'n dod yn ôl i'r awdurdod cynllunio hwnnw a chaniatâd cynllunio unwaith eto. Mae angen gwahanol fathau o dai arnom ni a dylem ni fod yn adeiladu cartrefi sydd eisoes â—naill ai byngalos, neu, os ydym ni'n brin o le, dylai fod gennym risiau llydan iawn yn mynd i fyny er mwyn gallu gosod lifft grisiau os bydd angen i chi wneud hynny, oherwydd mae pobl eisiau aros yn eu cartref ac maen nhw eisiau parhau i fyw yn y cartref hwnnw. Rydym ni'n ceisio eu hannog i wneud hynny. Mae angen inni adeiladu cartrefi lle mae'n haws gosod teclynnau codi ynddynt. Mae angen inni adeiladu cartrefi lle mae'n haws i addasu cegin. A dyna'r pethau y mae angen inni ddechrau eu hystyried yn yr egwyddorion dylunio ar gyfer ein stoc dai yn y dyfodol os ydym ni wir eisiau cefnogi'r ffaith bod pobl yn mynd i aros yn eu cartrefi, eu bod nhw'n mynd i gael eu gofal iechyd yn eu cartrefi, eu bod nhw'n mynd i gael eu gofal cymdeithasol yn eu cartrefi, gobeithio tan ddiwedd eu hoes. Mae hwn yn gyfeiriad gwych i fynd iddo, mae'n fenter dda, ond mewn gwirionedd, hoffwn i ei gweld yn cael ei chryfhau, oherwydd mae'n llawer o arian ac rwy'n poeni na fyddwn ni'n cyflawni'r hyn y mae angen inni ei gyflawni.