3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru ar 4 Gorffennaf 2018.
1. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am gynlluniau adrefnu llywodraeth leol yn dilyn ei sylwadau yng nghynhadledd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ar 29 Mehefin 2018? 197
Lywydd, bydd yr Aelodau'n ymwybodol o'n papurau trefn y byddaf yn gwneud datganiad ar y mater hwn ar 17 Gorffennaf.
Wel, rai misoedd yn ôl, fe gawsom ni wybod drwy flog personol fod y Llywodraeth wedi gwneud tro pedol arall ar adrefnu llywodraeth leol gan ollwng cynlluniau Mark Drakeford ar gyfer cydweithio rhanbarthol. Ddydd Gwener diwethaf, fe ges i a phawb arall oedd ddim yng nghynhadledd y WLGA yn Llandudno wybod drwy Trydar eich bod chi eto fyth wedi newid eich meddwl drwy gyhoeddi eich bod am gael gwared ar y map adrefnu. Ddwywaith, felly, mae datganiadau mor bwysig â hyn, sydd yn effeithio'r ffordd y mae gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu rhedeg yn y dyfodol, wedi cael eu cyhoeddi heb i chi roi gwybod i Aelodau Cynulliad drwy ddatganiadau ysgrifenedig ffurfiol. Ddwywaith rydych chi wedi dangos sarhad llwyr a thanseilio hygrededd y Llywodraeth a rôl y Cynulliad fel corff deddfwriaethol Cymru. Yn arferol, ac yn ôl canllawiau Llywodraeth Cymru ar wneud penderfyniadau da, mae disgwyl i Weinidogion gyhoeddi eu hymateb i ymgynghoriad a gynhaliwyd a gwneud hyn yn amserol, ac fel arfer mae hynny yn digwydd yn y Cynulliad mewn datganiad llafar ffurfiol gydag adroddiad ynghlwm. Felly, o ystyried mai dim ond tair wythnos yn ôl y daeth y cyfnod ymgynghori i ben, a fedrwch chi gadarnhau mai ymateb yn uniongyrchol i'r ymgynghoriad oeddech chi yn eich sylwadau yng nghynhadledd y WLGA? Ac a ydych chi'n meddwl ei bod hi'n briodol i Weinidog wneud datganiadau polisi o arwyddocâd cenedlaethol yn y modd yma?
Lywydd, rwy'n ailadrodd y byddaf yn gwneud datganiad llawn ar y mater hwn ar 17 Gorffennaf, pan fyddaf yn ymateb i'r ymgynghoriad ac yn ymateb i faterion eraill yn ogystal. Fodd bynnag, ymddengys bod yr Aelod yn credu y dylai Gweinidogion fod yn dawedog mewn perthynas â dadl genedlaethol a pheidio â chymryd rhan mewn sgyrsiau cenedlaethol y tu allan i'r Siambr hon. Mae'n ddrwg gennyf, ond os mai dyna yw ei safbwynt, rwy'n anghytuno â hi. Credaf ei bod yn gwbl iawn a phriodol fod Gweinidogion yn cymryd rhan weithredol yn y ddadl genedlaethol ynghylch llawer o faterion sy'n gyfrifoldeb i'r lle hwn, ac eraill, a byddaf yn parhau i wneud hynny. Ond byddaf bob amser yn gwneud datganiad polisi sylweddol i'r lle hwn, ac i'r lle hwn yn gyntaf. Fodd bynnag, mae yna ddadl genedlaethol yn digwydd ynglŷn â dyfodol ein gwasanaethau cyhoeddus, a byddaf yn parhau i gymryd rhan yn y ddadl honno hefyd.
Diolch i Siân Gwenllian am gyflwyno'r cwestiwn hwn heddiw fel cwestiwn amserol. Roeddwn yn bresennol yng nghynhadledd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, ac roeddwn yno'n agos iawn at y llwyfan—nid wyf yn credu y buaswn wedi gallu eistedd yn agosach, a dweud y gwir—pan ddaeth Ysgrifennydd y Cabinet ar y llwyfan i gymeradwyaeth lai na chynnes gan lond ystafell o bron i 200 o gynrychiolwyr. Mae'n rhaid i mi ddweud bod y gymeradwyaeth yn gynhesach ar ôl ei araith; y gwahaniaeth oedd ei fod wedi cyhoeddi mewn eiliad ei fod yn cael gwared ar y map—y map hwnnw y dywedodd wrthym pan gyfarfuom ag ef, os cofiwch chi, nad oedd yn mynd i fod yn fap.
Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf wedi craffu arnoch ochr yn ochr â Siân Gwenllian, ac mae Aelodau o'ch meinciau cefn eich hun hyd yn oed, ar eich trydedd gyfres—pan ddywedaf 'eich' rwy'n golygu'r drydedd gyfres o gynigion a gyflwynwyd gan eich Llywodraeth Cymru chi, felly gadewch i ni fynd drwy hyn. Mewn 20 mlynedd o ddatganoli, rydym wedi cael 10 o Ysgrifenyddion Cabinet dros lywodraeth leol. Chi yw Rhif 5. Hon yw'r drydedd gyfres o gynigion ar gyfer diwygio llywodraeth leol. Nawr, fel rhan o gynhadledd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, roedd yn fraint mawr, mewn gwirionedd, ochr yn ochr â Rhun ap Iorwerth, cael cymryd rhan mewn panel gyda'r Athro Gerald Holtham am iechyd a gofal cymdeithasol, a'r modd y caiff ei integreiddio, a gwneud hynny'n realiti. Daeth un peth yn glir iawn, sef bod tai da neu dai gwael yn effeithio ar ein hiechyd. Mae addysg yn effeithio ar ein hiechyd a gofal cymdeithasol. Mae tai—. Mae'n ddrwg gennyf, mae addysg—roeddwn yn meddwl fy mod wedi ysgrifennu'r rhain yn gynharach. Gyda llywodraeth leol, mae gennym ofal cymdeithasol. Dyna bump o wasanaethau sylfaenol a meysydd polisi y mae angen eu hintegreiddio â llywodraeth leol.
Mae angen i chi ddod at eich cwestiwn yn awr.
Nawr, rwyf wedi gofyn dro ar ôl tro, pan fyddwch yn penderfynu bwrw iddi a chyflwyno Papur Gwyrdd y Cabinet, pa ymgynghori a wnaethoch gyda'ch cyd-Weinidogion eraill yn y Cabinet? Un peth sylfaenol y cytunwyd arno yn yr ystafell honno oedd na allwch gyflwyno diwygio llywodraeth leol ar ei ben ei hun; mae angen i chi integreiddio iechyd, addysg, gofal cymdeithasol a thai. Felly, Ysgrifennydd y Cabinet, mae Williams wedi nodi hyn yn ei adroddiad, a phedwar yn unig o'r 62 o argymhellion ynddo y mae'r Llywodraeth hon wedi bwrw ymlaen â hwy, i gyd yn ymwneud â llywodraeth leol. Ar ryw bwynt, pan fyddwch yn gwneud eich datganiad, a wnewch chi edrych arno mewn modd cydgysylltiedig os gwelwch yn dda, a chynnwys y meysydd polisi eraill hynny? Os gwnewch chi hynny, fe gewch gefnogaeth y meinciau hyn. Diolch.
Wel, byddai hynny'n hyfryd, oni fyddai? [Chwerthin.] Rwy'n ddiolchgar i lefarydd y Ceidwadwyr am yr 20 mlynedd o hanes y mae hi wedi llwyddo i'w wau i mewn i'r cwestiwn amserol hwn. Byddaf yn gwneud datganiad ar y materion hyn mewn pythefnos, a byddaf yn mynd i'r afael â'r materion y mae hi wedi'u codi yn ei chwestiwn.
Y cwestiwn nesaf i’w ateb gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus eto, a'r cwestiwn gan Vikki Howells.