Part of the debate – Senedd Cymru am 3:06 pm ar 10 Gorffennaf 2018.
Diolch i'r Gweinidog am yr adroddiad cynnydd heddiw ar fenter y Cymoedd bresennol Llywodraeth Cymru. Pan fydd llefarwyr a gwleidyddion y gwrthbleidiau yn trafod eich cynlluniau, fel arfer mae gennym ychydig o ragarweiniad am lawer o gynlluniau'r Cymoedd sydd wedi bod o'r blaen, ac mae Adam wedi rhoi'r rhagarweiniad hwnnw inni unwaith eto heddiw—un hyddysg iawn—ond rydym yn gwybod bod angen inni ddianc oddi wrth fethiannau'r gorffennol.
Rydym ni yn UKIP yn obeithiol y bydd y fenter hon yn arwain at rywfaint o gynnydd yn y Cymoedd a cheir pethau da yn y diweddariad heddiw. Rydym ni'n credu, yn gyffredinol, wrth gwrs, bod unrhyw fenter yn un dda cyn belled ag y bo ganddi fwriadau da a'i bod yn ystyrlon. Dywedasoch y tro diwethaf mai'r hyn nad oeddech yn dymuno ei wneud oedd creu unrhyw fiwrocratiaeth newydd. Nid oeddech yn awyddus i gael dirgel-gyngor o wleidyddion, ond roeddech yn dymuno sicrhau bod pobl y Cymoedd yn rhan o'r drafodaeth, ac rwy'n cytuno â chi nad ydym yn dymuno creu pethau sy'n ymddangos eu bod yn haenau ychwanegol o Lywodraeth. Mae'n hollbwysig, yn fy marn i, ein bod yn clywed llais y Cymoedd yn y drafodaeth hon a'n bod yn caniatáu i bobl y Cymoedd ddweud eu barn yn ystyrlon ar y cynlluniau ar gyfer eu dyfodol nhw eu hunain. Felly, rwyf wedi cael fy nghalonogi o glywed am yr awdurdodau lleol yn cymryd rhan, gan ddod â digwyddiadau fel uwchgynadleddau a gweithdai i mewn i'r peth, a'n bod felly yn cael yr ymgysylltu hwnnw â phobl leol.
Ond, wrth gwrs, mae Adam wedi codi'r mater bod hwn, mewn rhai ffyrdd, yn adweithio yn erbyn, o bosib, y cynlluniau dinas-ranbarth, a fydd yn canolbwyntio ar y ffaith bod y Cymoedd yn agos i goridor yr M4, tra mai'r hyn yr ydych yn dymuno ei wneud gyda chynllun y Cymoedd yw ennyn buddsoddiad i'r Cymoedd uchaf mewn gwirionedd. Wrth gwrs, mae'n rhaid inni ystyried beth a olygir gan y Cymoedd mewn gwirionedd a bod gwahaniaeth ystyrlon rhwng pen y coridor deheuol a'r Cymoedd uchaf. Rwy'n gwybod eich bod wedi cydnabod y gwahaniaeth. Nid ydym yn dymuno mynd ar ôl y pwnc yn ormodol, oherwydd mae buddsoddiad yn y Cymoedd yn beth da ar y cyfan. Ond rwyf i o'r farn bod gwahaniaeth eglur rhwng dau ben y Cymoedd. Felly, bydd yn rhaid inni ganolbwyntio ychydig yn fwy ar ble y byddwn yn buddsoddi.
Nawr, gan fynd yn ôl at yr ymgysylltiad â'r cyhoedd, sut fyddwch chi'n sicrhau y bydd llais pobl leol yn parhau i gael ei gynrychioli yn eich cynlluniau, ac a fydd y llais hwnnw yn arwain at newid ystyrlon? Fe wnaethoch chi sôn am y berthynas â'r dinas-ranbarthau ac nad yw'r berthynas fel y mae ar hyn o bryd fel y byddech yn hoffi iddi fod, felly, pe gallech chi daflu ychydig mwy o oleuni ar hynny, byddai'n dda o beth. Y prif angen yw cael swyddi o ansawdd da a chynaliadwy. Ie, mae angen iddyn nhw fod yn swyddi o ansawdd uchel, nid—. Mae angen inni symud oddi wrth sgiliau isel a cheisio cael pobl i swyddi sgiliau uwch. Felly, yn amlwg, mae hynny'n golygu bod angen ailhyfforddi pobl, a ffactor mawr yw rhoi mwy o gyfle i hyfforddi ac ailhyfforddi pobl fel y gall pobl o bob oedran yn y Cymoedd gael gwaith mewn swyddi fel y rheini. Pa ymrwymiadau penodol a roddir i ailhyfforddi? Bydd yn rhaid ichi weithio gyda chyflogwyr, â cholegau lleol a'r cynghorwyr gyrfaoedd, felly beth fydd eich ymgysylltiad â chyflogwyr a cholegau a Gyrfa Cymru wrth ichi ddatblygu eich cynlluniau? Codwyd pwyntiau penodol y tro diwethaf, mewn gwirionedd, gan Hefin David, sydd wedi cael llawer o brofiad, yn amlwg, o addysg bellach ac uwch—roedd ef yn sôn am yr angen am fwy o astudio rhan-amser a mwy o astudio breiniol a byddai'n rhaid i golegau lleol ysgwyddo'r cyfrifoldeb hwnnw. Felly, beth yw eich barn ar y pwyntiau penodol hynny?
Bydd trafnidiaeth yn allweddol. Mae Mick Antoniw ac Adam Price fel ei gilydd yn y gorffennol wedi cyfeirio at yr angen am lein gylch o amgylch y Cymoedd, y mae'r cynlluniau cyfredol ar gyfer metro de Cymru, i ryw raddau, yn darparu ar ei chyfer. Credaf, felly, fod angen inni wneud yn siŵr nad yw'r metro yn y pen draw yn golygu dim ond un llwybr ychwanegol i mewn i Gaerdydd; mae angen iddo fod â'r rhyng-gysylltiad hwnnw rhwng y Cymoedd. Beth fyddwch chi'n ei wneud i sicrhau bod y syniad o gael y rhyng-gysylltiad hwnnw'n parhau wrth i'r cynlluniau ddatblygu ar gyfer y metro, ac a allwch chi gynnig unrhyw beth i'n sicrhau ni neu i helpu i rwystro'r metro rhag efallai osgoi'r cynlluniau hyn yn y dyfodol? O bosib, pe bai maint y buddsoddiad yn cael ei leihau, mae perygl y gallai'r syniad o ryng-gysylltiad ddiflannu.
Mae gennym gynlluniau lleol hefyd; cafodd un neu ddau ohonyn nhw eu crybwyll heddiw. Mae hynny'n galonogol iawn. Mae'r cynllun camlas yn swnio fel menter dda. Yr wythnos diwethaf cyfarfûm â nifer o bobl sy'n ymwneud â chynllun y twnnel yn y Rhondda. Felly, tybed pa ran fydd gan gynlluniau fel hynny yn eich barn chi, ac a ydych yn bwriadu datblygu mwy o gynlluniau trafnidiaeth lleol wrth inni symud ymlaen? Diolch yn fawr.