Part of the debate – Senedd Cymru am 2:56 pm ar 10 Gorffennaf 2018.
Mae Alun Davies yn iawn, wrth gwrs, yn ystod bron canrif o argyfwng economaidd a welwyd mewn cyn-ardaloedd glofaol, ers cwymp pris glo ym 1924, rydym wedi cael cyfres o ymyriadau a mentrau a strategaethau a chredaf y gellid crynhoi'r cyfan, yn wir, fel cynnydd bach a dirywiad mawr. Y cwestiwn y mae'n rhaid i ni ofyn iddo, ac rwy'n siŵr y bydd ef yn ei ofyn iddo'i hun, yw: sut y gall y fenter hon ddianc rhag y dynged honno? Rydym wedi gweld, dro ar ôl tro, godi disgwyliadau a chwalu gobeithion, a'r anghymwynas fwyaf fyddai honno i'r cymunedau hyn.
Felly, croesawaf yr adroddiad ar y cynnydd. Mae llawer o bethau ynddo sydd yn anodd peidio â'u hoffi ar y lefel micro, ond, os yw am fod yn wirioneddol drawsnewidiol, rwy'n credu bod angen inni wedyn ymgysylltu gyda'r math o her feirniadol—ac rwy'n falch ei fod yn gadarnhaol am y feirniadaeth a roddir gan Sefydliad Bevan, oherwydd fy mod yn rhannu peth—. A ydym ni'n targedu'r pethau iawn, a yw'r ffocws yn gywir? Roeddech yn cyfeirio at ddaearyddiaeth, a dyna gwestiwn hollbwysig hefyd. A yw'r ymyriadau ar y cyd ar raddfa ddigonol o'i chymharu â'r her, ac a yw'r strwythurau yn iawn? Rwyf am ddilyn peth o'r trywydd hwn yn fyr iawn.
Swyddi: yr unig ffigur—y ffigur mawr sydd gennym mewn targedau—yw'r 7,000 o swyddi. Mae ychydig o ddryswch yn y fan hon oherwydd, mewn gwirionedd, os edrychwn ar y record o ran creu swyddi, neu nifer y swyddi yn ardal tasglu'r Cymoedd, mewn gwirionedd, dros y cyfnod o bum mlynedd hyd 2016, aeth i fyny i 22,000. Felly, o leiaf ar y wyneb, oni bai i chi fy nghywiro i, ymddengys bod y targed yn llai uchelgeisiol na thuedd y gyfradd dros y pum mlynedd flaenorol. A chan dilyn ychydig mwy ar y trywydd na hynny, onid y mater gwirioneddol yw ansawdd y swyddi hynny? Erbyn hyn y broblem mewn llawer o gymunedau yn y Cymoedd hyn yw nid nifer y swyddi fel y cyfryw; ond eu hansawdd, sef natur sgiliau isel a chyflog isel llawer o'r swyddi hynny. Problem cynhyrchiant yw hon, ac yna mae'n ymwneud â buddsoddi mewn sgiliau.
O ran a yw'r raddfa'n ddigonol, os edrychwch ar rai o'r mentrau cynharach—yr ardaloedd adfywio strategol, er enghraifft, dan weinyddiaeth flaenorol, Llywodraeth Cymru'n Un—roedd cronfeydd o arian dynodedig mewn gwirionedd yn y fersiynau o'r canolfannau strategol a grëodd. Nid oes gennym unrhyw eglurder o hyd ynghylch maint y buddsoddiad cyfan sydd yn mynd i'r rhaglen hon neu, yn wir, sydd ynghlwm wrth y canolfannau strategol hynny. Pryd y cawn ni'r sicrwydd ein bod, mewn gwirionedd, am gael buddsoddiad sylweddol dros gyfnod cenhedlaeth, sydd, mewn gwirionedd, yn angenrheidiol ar gyfer sicrhau newid?
Ac, yn olaf, pan ydym yn cymharu tasglu'r Cymoedd—. A hoffwn innau dalu teyrnged i'r ymgysylltu hynod drawiadol sydd wedi digwydd a'r gwirfoddolwyr sy'n eistedd ar y tasglu, ond pan fyddwch yn cymharu hynny â strwythurau'r dinas-ranbarthau—y dinas-ranbarthau, sydd, drwy eu strwythurau llywodraethu, yn cynnwys llawer o asiantaethau allweddol, gan gynnwys Llywodraeth Leol, ac mae ganddyn nhw gyllidebau enfawr ynghlwm wrthyn nhw—yna hafaliad annheg yw hwnnw ar hyn o bryd ac nid yw'n syndod fod pryder ynghylch yr hyn sy'n digwydd, sef bod magnet coridor yr M4 o fewn y dinas-ranbarthau yn parhau i arfer ei rym anferthol. A sut all tasglu'r Cymoedd yrru'r buddsoddiad angenrheidiol mewn cyfeiriad arall i ardaloedd craidd y Cymoedd hynny y cyfeiriodd ato yn gynharach?