Mae'n anodd iawn anghytuno â David Melding. Mae tai da yn hawl i bawb, a dyna oedd barn Aneurin Bevan. Ef oedd yn gyfrifol am y tai cymdeithasol o safon uchel iawn y cawsom ni ein bendithio â nhw ar ddiwedd y 1940au a dechrau'r 1950au. Yn amlwg, byddai’n beth da inni allu cyrraedd y safonau uwch hynny unwaith eto, oherwydd mae’r tai hynny wedi goroesi treigl amser ac maen nhw’n gynaliadwy.

Er y byddwn i’n cytuno bod gan Lywodraeth Cymru raglen uchelgeisiol ar dai, nid yw'n ddigon i ddiwallu’r anghenion, oherwydd i’r rhan fwyaf o bobl dydy tai preifat ddim yn fforddiadwy a does dim digon o dai cymdeithasol i ateb y galw. Rwy'n cytuno â Hefin David na allwn ni ddibynnu ar y chwe adeiladwr tai mawr i ddiwallu ein hanghenion. Yn syml, dydyn nhw ddim yn mynd i adeiladu ar gyfer y bobl sydd fwyaf angen eu cartrefu.

Roeddwn i eisiau edrych ar y rhaglen tai arloesol a gymeradwywyd gan Carl Sargeant ym mis Hydref y llynedd. Cafodd 30 o wahanol brosiectau eu dyfarnu, rhai ohonyn nhw yng Nghaerdydd, ac rwy’n credu bod y math hwn o brosiect (a) yn dweud wrthym ni bod llawer o bobl eisiau adeiladu tai arloesol a (b) y gall hyn fod yn ffordd o ddarparu tai sy'n hyblyg i fodloni anghenion pobl ac sydd hefyd yn effeithlon o ran ynni. Er enghraifft, mae cyngor Caerdydd yn adeiladu wyth cartref teuluol sy’n effeithlon o ran ynni ar dir Hostel Greenfarm yn Nhrelái, sydd ar hyn o bryd yn mynd i gael ei ddefnyddio fel llety dros dro tra bod teuluoedd yn aros am ateb mwy parhaol o ran tai. Ond bydd y rhain yn symudol fel bod modd eu symud nhw i safle arall os nad oes eu hangen mwyach ar gyfer y diben y maen nhw'n mynd i gael eu hadeiladu ar ei gyfer ar hyn o bryd.

Mae'n arwydd o ba mor hir mae'n ei gymryd i roi prosiectau ar waith, oherwydd mae cyngor Caerdydd yn gwbl gefnogol i’r cynllun hwn o'u heiddio. Mae nawr wedi cael caniatâd cynllunio, ond does ganddyn nhw ddim pobl sy'n gallu byw yn y prosiectau hyn o hyd. Serch hynny, mae defnyddio’r cynwysyddion llongau y mae hyn yn seiliedig arno yn ffordd o ddarparu tai yn gyflym er mwyn ateb yr angen dybryd sydd gennyn ni. Mae Cymdeithas Tai Cadwyn yn datblygu prosiect tebyg gan ddefnyddio cynwysyddion môr yn gartrefi un a dwy ystafell wely gyda systemau solar ffotofoltäig—12 cartref yma yng Nghaerdydd yn Stryd Bute, ar ddarn gwag o dir. Mae'r rhain yn gyfraniadau ardderchog at yr angen dirfawr, ond yn amlwg yn annigonol i ateb y galw aruthrol.

Fe allwch chi weld bod llawer o brosiectau eraill o mewn gwahanol rannau o Gymru: Pentre Solar, sydd eisoes wedi adeiladu tai rhagorol mewn rhannau o sir Ddinbych, ac sydd nawr yn adeiladu cartrefi gan ddefnyddio coed lleol yn sir Gaerfyrddin a sir Benfro. Mae sefydliadau eraill yn adeiladu i safonau'r hyn a adwaenir wrth yr enw tŷ goddefol, a dyma’r mathau o bethau sydd eu hangen, ond rwy’n credu bod angen inni wneud llawer iawn mwy ohonynt.

O ran y ffordd y mae’r adeiladwyr tai mawr yn bancio tir, rwy’n gobeithio y bydd y dreth ar dir gwag y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu ei chyflwyno yn y sesiwn nesaf yn helpu i ymdrin â hynny. Ond yn y cyfamser rwy’n credu bod yna bethau eraill y gallem ni eu croesawu yn ogystal. Mae elusen yng Nghasnewydd o'r enw Amazing Grace Spaces sy’n creu cartrefi o gynwysyddion, ac yn ddiweddar maen nhw wedi cyflenwi dau gynhwysydd wedi’u cyfarparu’n llawn i Gartrefi Cymoedd Merthyr i deuluoedd fyw ynddyn nhw, ac maen nhw wrthi'n trosi pedwar cynhwysydd ar gyfer Cyngor Bwrdeistref Sirol Wrecsam. Felly, rwy’n gobeithio y gellir croesawu’r math hwnnw o beth.

Sefydliad arall sydd wedi gwneud argraff fawr arnaf i yw Down to Earth, sydd wedi’i leoli yn Abertawe, ac felly gobeithio bod y Gweinidog yn gwybod amdano. Maen nhw'n gwneud tai hollol syfrdanol—wel, nid tai, ond datblygiadau adeiladu, gan weithio gyda phobl sy'n agored i niwed o ryw fath neu'i gilydd—rhai ohonyn nhw yn geiswyr lloches, rhai ohonyn nhw yn bobl â phroblemau iechyd meddwl—ac mae'r cynllun helpu i drawsnewid bywydau’r bobl hynny. Maen nhw’n caffael y sgiliau i godi'r adeiladau sy’n mynd i wella eu lles, ac mae Down to Earth bellach ar restr gaffael gymeradwy Llywodraeth Cymru, felly rwy’n gobeithio y bydd cyrff iechyd yn croesawu prosiectau fel Down to Earth.

Rwy'n annog y Gweinidog i ystyried addasu’r rheoliadau adeiladu i adfer y safonau di-garbon a gyflwynwyd gan Gordon Brown pan roedd yntau'n Brif Weinidog ac yna a ddiddymwyd gan George Osborne, oherwydd allwn ni ddim adeiladu mwy o gartrefi y bydd angen inni wedyn ôl-osod cyfarpar ynddyn nhw. Ond rwy’n edrych ymlaen at glywed ymateb y Gweinidog.