4. Sut y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn bwriadu gweithio gydag awdurdodau lleol i dreialu dulliau pleidleisio newydd? OAQ52487

Mae fy swyddogion eisoes yn gweithio gyda Chymdeithas y Gweinyddwyr Etholiadol, bwrdd cydlynu etholiadol Cymru, bwrdd y rhaglen diwygio etholiadol, a hefyd yn cynnal gweithdai ledled Cymru gydag awdurdodau lleol i drafod y materion hyn a newidiadau etholiadol eraill.

Diolch, Weinidog—neu Ysgrifennydd y Cabinet, dylwn ddweud. Nid yw fy nghwestiwn yn agos at fod mor gyffrous a diddorol a chwestiwn Russ George ynglŷn â hawliau pleidleisio tramor. Rydych wedi dweud—a maddeuwch i mi, gan fod hwn ar fy ffôn—. Os caf ddyfynnu'r ffigurau, yn gyntaf oll, ar gyfer y set olaf o etholiadau cynghorau lleol yng Nghymru ym mis Mai 2017, credaf mai 42 y cant a bleidleisiodd i gyd, o'i gymharu â 68.6 y cant ar gyfer yr etholiad cyffredinol, a 45.5 y cant ar gyfer etholiad y Cynulliad yn 2016. Rydych wedi dweud bod democratiaeth leol yn ymwneud â chyfranogiad, ac rydych yn dymuno ymestyn yr etholfraint i gynnwys unigolion 16 oed a'r rhai sydd yn y carchar, i enwi ond rhai.

Er bod yr ochr hon o'r Siambr yn sicr yn derbyn nad yw cynyddu'r etholfraint, mewn rhai ardaloedd o leiaf, yn beth drwg, a fyddech yn derbyn bod yna bryder, drwy wneud hynny, y gallech fod yn cuddio problem drwy osgoi, o'r pwynt hwn ymlaen, gymhariaeth tebyg am debyg gydag etholiadau cyffredinol ac etholiadau'r Cynulliad hefyd? Mae'n debyg nad wyf wedi egluro hynny'n rhy dda chwaith, Russ. Felly, er bod cynyddu'r etholfraint mewn rhai ardaloedd yn rhywbeth i'w groesawu fel peth da—ac yn sicr o ran unigolion 16 oed, buaswn yn cytuno gyda'r cynnydd hwnnw—ar yr un pryd, ni fyddwn yn gallu edrych ar y ffigurau hyn yn y dyfodol a dweud, 'Mae nifer y pleidleisiau yn etholiadau'r cyngor yn waeth nag eraill.' Oni ddylech fynd i'r afael â'r broblem sylfaenol, sef nad oes digon o bobl sydd eisoes wedi cofrestru i bleidleisio yn pleidleisio yn etholiadau'r cyngor?

[Anghlywadwy.] niferoedd.

Lywydd, mae'r Aelod Plaid Cymru dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru wedi ateb y cwestiwn o'i sedd mor gynhwysfawr ag y gallwn i o'r fan hon. Rydych chi, wrth gwrs, yn cymharu canran o'r pleidleiswyr ni waeth beth yw nifer y pleidleiswyr yn yr etholiad hwnnw'n digwydd bod. Felly, mae'n parhau i fod yn hollol ac yn gwbl gymaradwy. Ni wn a yw fy ffrind da o ran arall o sir Fynwy yn ceisio dadlau yn erbyn newidiadau yn y modd hwn. Gobeithio nad yw, oherwydd dyna'r ddadl waethaf i mi ei chlywed ers nifer o flynyddoedd. Rwyf am ddweud wrth yr Aelod dros sir Drefaldwyn, neu sir Fynwy—[Chwerthin.] Mae pawb ohonom yn pryderu ynglŷn â chanlyniad yr etholiad yn sir Drefaldwyn bellach.

Rwyf am ddweud wrth fy ffrind o sir Fynwy ein bod yn ceisio rhoi nifer o newidiadau ar waith, a diben y newidiadau hynny yw darbwyllo mwy o bobl i gymryd rhan mewn etholiadau lleol, cynyddu nifer y bobl sy'n gallu cymryd rhan mewn etholiadau a galluogi mwy o atebolrwydd democrataidd yn lleol. Mae'r rhain i gyd yn bethau cadarnhaol iawn, a gobeithiaf y cawn gefnogaeth o bob ochr i'r Siambr.

Y peth cyntaf y mae angen i unrhyw system bleidleisio fod yw diogel. Dylai fod gennym system nad yw'n caniatáu pleidleisio fwy nag unwaith na chynaeafu pleidleisiau. Fodd bynnag, mae angen inni ei gwneud yn haws i bobl bleidleisio. A yw Llywodraeth Cymru wedi ystyried cefnogi dau newid syml: caniatáu pleidleisio cynnar mewn canolfan bleidleisio ganolog, ac yn ail, caniatáu pleidleisio mewn unrhyw orsaf bleidleisio o fewn etholaeth?

Lywydd, rydym yn hapus iawn i ystyried y ddau awgrym. Buaswn yn edrych ar bleidleisio electronig, pleidleisio ar ddiwrnodau gwahanol, megis dros y penwythnos, gorsafoedd pleidleisio symudol, pleidleisio electronig, a chyfrif electronig yn ogystal. Mae'r pwynt y mae'r Aelod dros Ddwyrain Abertawe wedi'i wneud am ddiogelwch y bleidlais yn un da ac rwy'n ei dderbyn. Rydym yn gweithio'n agos gyda grŵp strategol arbenigol—bwrdd y rhaglen diwygio etholiadol—ac mae'n cynnwys nifer o gynrychiolwyr sy'n sicrhau bod gennym bleidleisio diogel fel rhagofyniad ond sydd wedyn yn edrych yn greadigol ar sut i symud ymlaen, gan alluogi mwy o bobl i gymryd rhan mewn democratiaeth leol. Dyna ein nod, a dyna y ceisiwn ei gyflawni.