Part of the debate – Senedd Cymru am 5:04 pm ar 17 Gorffennaf 2018.
Rwy’n cytuno’n llwyr â chi bod uno gorfodol yn annhebygol o arwain at lywodraeth leol dda, oherwydd bydd pobl yn canolbwyntio ar hynny yn hytrach nag ar y gwasanaethau y mae angen iddyn nhw eu cyflenwi. Felly, rwy’n croesawu’n fawr iawn eich cynnig i fwrw ymlaen ag uno gwirfoddol lle mae awdurdodau lleol yn teimlo'n gyfforddus ynghylch uno, ond yn amlwg mae gennym ni rai heriau sylweddol o'n blaenau, fel rydych chi’n ei ddweud, nid lleiaf nad oes dim mwy o arian yn dod gan Lywodraeth y DU. Yn wir, y perygl yw y bydd rhaid cymryd arian oddi ar lywodraeth leol i dalu am addewid Mrs May o fwy o arian ar gyfer y GIG. Ond, hyd yn oed pe na bai hynny’n wir, hoffwn glywed gan Ysgrifennydd y Cabinet ynghylch effaith cynnig Llywodraeth y DU i ddileu pob grant cynnal ardrethi a ariennir yn ganolog o awdurdodau lleol yn Lloegr a beth fydd effaith hynny ar y grant bloc y mae Llywodraeth Cymru yn ei gael ar gyfer poblogaeth Cymru. Yn amlwg, mae eu cynnig i ganiatáu i awdurdodau lleol nofio neu foddi yn seiliedig ar drethi cyngor annheg ac ardrethi busnes annheg yn peri pryder mawr i bobl yn Lloegr, ond rhaid i’n pwyslais ni fod ar Gymru.
Rwy’n meddwl y bydd angen inni annog awdurdodau lleol mewn nifer o ffyrdd os nad ydyn nhw'n teimlo'n barod i uno, yn amlwg, i ganolbwyntio ar sut y maen nhw'n mynd i gydweithio i leihau costau gwasanaethau y mae angen iddyn nhw eu darparu, yn ogystal â’u hail-lunio nhw i ddiwallu anghenion pobl yn well. Rwy’n cael trafferth i ddeall pam na fyddai’n bosibl rhannu cyflogres ar draws 22 o awdurdodau lleol heb golli dim atebolrwydd democrataidd, a tybed a yw hynny'n rhywbeth yr ydych chi’n meddwl y byddai eich cydweithwyr mewn llywodraeth leol yn barod i’w ystyried.
Heblaw am hynny, rwyf wedi siarad cyn hyn am y gwaith cydweithredol pwysig iawn sy’n digwydd drwy fyrddau gwasanaethau cyhoeddus, ac rwy’n gobeithio y bydd hynny'n rhoi awydd i awdurdodau lleol gydweithio a ffurfio partneriaethau ar draws gwasanaethau cyhoeddus ac yn y dyfodol, gobeithio, ar draws ffiniau’r awdurdodau lleol presennol.