Part of the debate – Senedd Cymru am 4:16 pm ar 19 Medi 2018.
Cytunaf â'r rhai sy'n dweud nad ydym wedi gwneud digon mewn gwirionedd dros y pum mlynedd diwethaf. Roeddwn yn ymwneud â drafftio'r Ddeddf hon, ac mewn gwirionedd, mae ein cynnydd ar weithredu ac effaith wedi bod yn eithaf siomedig. Credaf fod yn rhaid inni bellach fynd ar drywydd y newid sy'n rhaid inni ei wneud yn gyflym—awgrymwyd £62 miliwn, rwy'n credu, gan Adam Price. Arian bach yw hwn—arian hollol ddibwys—o gymharu â'r taliadau a gaiff eu gorfodi gan y llysoedd, a fydd yn ein llusgo'n ôl am fethu â mynd i'r afael â'n llygredd aer. Felly, mae teithio llesol yn un o'r ffyrdd allweddol y gallwn wneud rhywbeth am y llygredd aer sy'n llythrennol yn lladd rhai o'n dinasyddion, ac ni allwn barhau i fynd ar hyd y ffordd yr ydym yn mynd ar hyd-ddi ar hyn o bryd.
Pan oeddwn yn dod i'r Senedd y bore yma, fe basiais ddyn ar ffyn baglau a oedd yn hebrwng ei blentyn i'w ysgol. Roedd yn cerdded i'r ysgol. Mae'n fwy na thebyg nad oedd ganddo gar, ond a dweud y gwir, os gall ef wneud hynny, gall unrhyw un ei wneud. Nid oes unrhyw esgus dros ddefnyddio car i fynd ar deithiau byr i fynd â'u plentyn i'r ysgol. Nid yn unig eu bod yn cynyddu'r gwenwyn y mae eu plant yn ei gael, am eu bod mewn car, na phe baent ar y ffordd, ond hefyd maent yn gwneud y peth anghywir o ran gweddill y gymuned hefyd. Ac felly, rhaid inni ddefnyddio moron a ffyn i gael y newid y mae nifer o bobl wedi awgrymu bod angen i ni ei wneud.
Rwy'n cytuno â Julie Morgan fod nextbike wedi bod yn ddatblygiad gwych yn ein prifddinas. Cyflwynwyd nextbike yng Nghaerdydd yn fwy llwyddiannus nag yn unrhyw ddinas yn y byd. Ers mis Ebrill/mis Mai yn unig y maent wedi bod yn weithredol a bellach mae ganddynt—neu bydd ganddynt y penwythnos hwn—500 o feiciau ar waith, a 50 o fannau lle gallwch eu casglu a'u gadael. Ac mae ganddynt dechnoleg i sicrhau nad yw'n werth chweil i bobl geisio'u dwyn, oherwydd yn y broses byddant wedi'u difetha ac yna ni fydd modd eu defnyddio. Felly, credaf ei fod yn ddatblygiad gwych, ond nid yw'n ddigon. Mae'n rhaid inni newid agwedd pobl tuag at wneud teithiau bob dydd ar droed ac ar feic.
Rwy'n falch iawn o weld Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg yma, oherwydd teimlaf fod yr hyn a wnawn â'n pobl ifanc yn ein hysgolion yn allweddol i wneud y newid hwnnw, oherwydd mae angen inni sicrhau bod gwersi hyfedredd beicio mewn ysgolion yn ystyrlon, a'i fod yn arwain at bobl yn defnyddio'u beiciau ar gyfer cyrraedd yr ysgol. Anaml iawn y bydd plant yn beicio i'r ysgol, ac mae'n ymddangos i mi mai dyna un o'r pethau sy'n rhywbeth y dylai pob person ifanc gael y cyfle i wneud, a dylem gael cynlluniau benthyciadau i alluogi rhieni i brynu beic ar gyfer eu plant os nad ydynt yn gallu talu amdano i gyd ar unwaith. Hoffwn weld yr holl arweinwyr ysgol yn gorfod darparu cynlluniau teithio llesol i bob un o'u hysgolion, a'i gwneud yn glir fod hyn i'w ddisgwyl—mai dyna sut y bydd disgyblion yn teithio i'r ysgol.
Ni allwn barhau fel y gwnawn ar hyn o bryd. Ni allwn gyflawni 'Cymru Iachach', sef ein strategaeth ddiweddaraf ar gyfer gwella'r GIG, oni bai ein bod yn newid ymddygiad pobl. Felly, rwy'n gobeithio y bydd yr adroddiad hwn yn annog arweinyddiaeth lawer mwy egnïol i wneud y newidiadau sydd eu hangen, oherwydd yn rhy aml, nid yw'r peirianwyr priffyrdd hyn yn bobl sy'n beicio. Pan euthum adref ddydd Llun, gwelais arwydd newydd yn dweud—wrth imi ddod at bont Sblot—'Beicwyr yn ailymuno â'r ffordd'. Wel, ailymuno â'r ffordd yn y man culaf yw hynny pan allent fod yn aros ar y palmant, lle maent yn llawer mwy diogel. Felly, mae'n amlwg iawn nad yw pobl yn deall o hyd. Yn yr un modd, defnyddir alïau y mae Caerdydd wedi'i bendithio â hwy fel llwybrau tarw gan gerbydau yn y bore, ac mewn gwirionedd maent yn gwthio pobl sy'n cerdded i'r ysgol oddi ar y llwybr. Ni ddylent fod yno o gwbl. Mae angen inni ddefnyddio ein halïau fel lonydd beicio a llwybrau cerdded diogel.
Gobeithiaf y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn gallu rhoi sicrwydd inni y bydd newid sylfaenol yn digwydd yn y polisi, nid yn lleiaf oherwydd bod angen inni gyflawni ein rhwymedigaethau newid hinsawdd a lleihau ein hallyriadau trafnidiaeth, a dyma un o'r ffyrdd allweddol y gallwn wneud hynny.