7. Dadl Plaid Annibyniaeth y Deyrnas Unedig: Da byw yr Ucheldir

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:57 pm ar 19 Medi 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 5:57, 19 Medi 2018

(Cyfieithwyd)

Fe ddof at hynny wrth imi barhau â fy sylwadau.

Rydym wedi creu sector lle mae busnesau fferm yn dibynnu ar gymorthdaliadau ar gyfer 81 y cant ar gyfartaledd o incwm eu busnesau fferm, ac mae hyn yn dangos pam nad yw'r status quo yn opsiwn, fel y dywedodd y Prif Weinidog yn ei araith yn y Sioe Frenhinol. Mae cynlluniau amaeth-amgylchedd a'r cynllun taliad sylfaenol wedi datblygu dros y 40 mlynedd diwethaf i gefnogi ffermwyr ar draws yr Undeb Ewropeaidd. Arfau di-fin ydynt, sy'n cefnogi ffermwyr ar draws gwledydd sydd â modelau economaidd ac amgylcheddol gwahanol iawn. Mae dull yr UE o weithredu rheoliadau archwilio a chyfrifyddu hefyd wedi bod yn unffurf. Beth bynnag fydd canlyniadau'r trafodaethau Brexit, yma yng Nghymru rydym yn bwriadu rhoi rhyddid a hyblygrwydd i ffermwyr ffynnu, rhyddid i reoli eu busnes yn y ffordd y gwelant yn dda, a hyblygrwydd i addasu eu busnes a manteisio ar gyfleoedd yn y dyfodol. Ni fydd busnes fel arfer neu gamu'n ôl i'r gorffennol yn helpu ffermwyr Cymru yn y tymor hir. Mae angen dull mwy deallus, wedi'i dargedu, sy'n helpu ffermwyr i gynyddu eu cynhyrchiant a'u cystadleurwydd.

Dyna pam ein bod wedi lansio cynigion ar gyfer rhaglen rheoli tir newydd trwy ymgynghoriad 'Brexit a'n tir'. Mae'n cynnwys dau gynllun: un ar gadernid economaidd, a'r llall ar nwyddau cyhoeddus. Hyd nes y bydd y rhaglen hon ar waith, bydd ffermwyr yn parhau i dderbyn cyllid trwy'r system bresennol. Bydd cynllun y taliad sylfaenol yn parhau i gael ei dalu rhwng 2018 a 2019. Rydym wedi argymell cyfnod pontio, a ddaw i ben yn 2025.

Soniodd Andrew R.T. Davies, yn ei sylwadau, am fater yr ardoll cig coch, sydd wedi bod yn mynd rhagddo ers blynyddoedd lawer a gwn fod llawer o ffermwyr wedi ei ddwyn i fy sylw dros y ddwy flynedd ddiwethaf. Soniais wrth Michael Gove amdano eto yn y cyfarfod pedairochrog yn Llundain ddydd Llun. Dywedais yn glir iawn wrtho, tua blwyddyn yn ôl mwy na thebyg, fy mod yn disgwyl gweld darpariaethau ym Mil Amaethyddiaeth y DU. Roeddwn wedi gobeithio ei weld ar wyneb y Bil; mae wedi dweud wrthyf bellach nad yw hynny'n bosibl. Rwy'n disgwyl ei weld—ac unwaith eto, soniais wrtho am hyn ddydd Llun—fel gwelliant gan y Llywodraeth, oherwydd roedd yn dweud y gallai gael ei godi fel gwelliant meinciau cefn. Nid wyf am weld hynny; rwyf am weld gwelliant gan y Llywodraeth i'r Bil i fynd i'r afael â hyn fel mater o frys, a byddaf yn ysgrifennu at Michael Gove i sicrhau bod hynny'n digwydd.

Bydd ariannu drwy'r cynllun cadernid economaidd a'r cynllun nwyddau cyhoeddus yn dilyn ein pum egwyddor ar gyfer diwygio rheoli tir. Mae'r egwyddorion hyn yn nodi ein hymrwymiad i gefnogi cynhyrchiant bwyd, cadw rheolwyr tir ar y tir, adeiladu diwydiant rheoli tir ffyniannus a chadarn, cefnogi'r gwaith o ddarparu nwyddau cyhoeddus, a sicrhau bod pob rheolwr tir yn gallu cael mynediad at y cynlluniau.

Bydd y cynllun cadernid economaidd yn darparu cyllid ar gyfer mesurau penodol. Byddwn yn gweithio gyda ffermwyr i sicrhau bod cyllid yn cefnogi gwelliannau yn eu busnesau. Wrth gwrs, rwy'n cydnabod bod hyn yn peri braw, ond bydd cymhelliant i wella busnes yn creu canlyniadau mwy cadarnhaol, a rhoddir cymorth hefyd i ymdrechion ar y cyd. Bydd mesurau'n targedu'r gadwyn gyflenwi gyfan, gan gynnwys cynyddu capasiti prosesu, fel y crybwyllwyd yng ngwelliannau'r Ceidwadwyr. Bydd hyn yn arwain at gostau is ac yn cynyddu arbedion effeithlonrwydd i ffermwyr.

Ochr yn ochr â'r cynllun cadernid economaidd, nod y cynllun nwyddau cyhoeddus yw darparu ffrwd incwm ychwanegol i ffermwyr. Byddant yn cael arian am ganlyniadau nad oes unrhyw farchnad ar eu cyfer ar hyn o bryd, megis lleihau perygl llifogydd neu wella ansawdd dŵr. Yn ogystal â darparu ffrwd incwm, bydd hyn yn gwella cynaliadwyedd ffermydd, yn cyfrannu at ddatblygu economi gylchol, a gostyngiad mewn costau allanol. Mae'r cynlluniau hyn yn cynnig ffordd i ffermwyr defaid mynydd allu ffynnu. Gyda'n cymorth ni, gallant arallgyfeirio, buddsoddi mewn technolegau neu offer newydd, a chael eu talu am ddarparu dyfodol a nwyddau cyhoeddus pellach. Bydd cadwyni cyflenwi mwy effeithlon hefyd yn cyfrannu at gynyddu cystadleurwydd.

Hoffwn gyfeirio at y sylwadau gan Llyr. Mewn perthynas â gwahaniaeth barn, nid oes gennyf broblem gyda gwahaniaeth barn. Fy mhryder ynghylch Undeb Amaethwyr Cymru yw eu bod wedi gofyn i'w holl aelodau wrthod ein holl gynigion—yn ddiwahân. Maent yn gwneud anghymwynas â'u haelodau, oherwydd mae'n wirioneddol bwysig ein bod yn clywed eu barn. Felly, mae gwrthod ein cynigion, i mi, yn golygu na fydd ganddynt lais yn yr hyn rydym yn ei gyflwyno. Rydych chi'n hollol gywir mai ymgynghori ar y ddau gynllun hwnnw'n unig a wnawn. Rydym wedi dweud yn glir iawn y bydd taliadau uniongyrchol yn dod i ben, ond mae'n ymgynghoriad ystyrlon iawn. Dyma'r ymgynghoriad hiraf i mi ei gael erioed fel Gweinidog. Mae'n 16 wythnos o hyd, a hynny oherwydd y gwyddwn y byddai pobl yn eithriadol o brysur dros yr haf. Felly, hoffwn glywed cymaint o safbwyntiau â phosibl, ond roeddwn yn credu ei bod hi'n bwysig iawn ein bod yn mynd i'r afael â'r mythau a oedd allan yno, nid yn unig gan yr undebau ffermio o reidrwydd, ond—clywais rai dros yr haf yn y sioeau amaethyddol—gan ffermwyr y bûm yn siarad â hwy.

Fe sonioch am yr Alban, fe sonioch am Ogledd Iwerddon, ac fe sonioch am Loegr. Rhaid inni lunio polisi unigryw ar gyfer Cymru. Mater i'r tair gwlad honno yw beth y maent hwy yn ei wneud, a bydd hynny'n targedu—[Torri ar draws.]—Nid oes gennyf amser, mae'n ddrwg gennyf. Bydd yn targedu cymorth lle bydd iddo'r effaith fwyaf drwy wireddu gwerth llawn economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol tir Cymru.