5. Datganiad gan y Gweinidog Diwylliant, Twristiaeth a Chwaraeon: Blaenoriaethau ar gyfer Amgylchedd Hanesyddol Cymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:39 pm ar 25 Medi 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Hefin David Hefin David Labour 4:39, 25 Medi 2018

(Cyfieithwyd)

Mae'n anghyffredin gweld gwleidydd gyda'r fath brofiad yn ymroi i frîff gyda'r fath frwdfrydedd ifanc, sef yr hyn rwy'n credu y mae'r Gweinidog wedi ei wneud dros y 10 mis diwethaf ac sydd wedi arwain at y ddogfen hon, er mae'n rhaid imi ddweud bod gen i gŵyn, sef mai castell mwyaf Cymru, Castell Caerffili, sydd â'r llun lleiaf yn y llyfryn, ond fe fyddech yn disgwyl imi wneud y gŵyn honno beth bynnag.

Mae'n rhaid dweud, fodd bynnag, bod y Gweinidog wedi gwneud yn iawn am hynny trwy ymweld â'r castell ar sawl achlysur, y mwyaf diweddar, fel yr ydych chi wedi sôn eisoes, oedd ar gyfer Ffau'r Dreigiau a Drysfa Gilbert. Roeddwn i yno ar gyfer y lansiad ac fe es â'm plant gyda fi, ac yn ei araith, dywedodd y Gweinidog fod wynebau'r plant wedi goleuo i fyny pan welson nhw'r ddraig yn chwythu mwg. Mae'n rhaid imi ddweud bod fy merch fach 15 mis oed Holly wedi dychryn yn ofnadwy a dechrau beichio crio, ond y newyddion da yw fy mod i wedi saethu fideo o'r ddraig a nawr bob tro mae hi'n gweld fy ffôn symudol yn fy llaw mae hi'n gofyn am weld y ddraig—a gaiff hi weld fideo o'r ddraig—felly, gwnaeth gryn argraff arni.

Mae angen mwy o safleoedd addysgol fel hyn arnom ni, ond mae'n rhaid imi ddweud mai un o'r problemau gyda Chaerffili, wrth ichi edrych o'r castell tuag at y stryd, yw'r ffaith y gallai'r olygfa o'r stryd fod yn llawer gwell. Rwy'n credu, i ryw raddau—a chredaf fod y Gweinidog wedi cydnabod hyn—er bod castell consentrig mwyaf Ewrop yn denu ymwelwyr, os edrychwch chi ar draws y stryd, fe welwch fod cyflwr rhai rhannau o'r stryd fawr yn tynnu oddi ar hynny, ac rwy'n credu bod angen gwneud rhagor o waith yn y maes hwnnw.

Rwyf eisoes wedi crybwyll bod y Gweinidog wedi gwneud cymaint o ymweliadau â Chastell Caerffili rwyf wedi colli cyfrif. Mae'n dda felly ei fod wedi cyflwyno newidiadau i'r polisi mynediad, a fydd yn ei gwneud hi'n haws i bobl ymweld â lleoliadau twristiaeth fel hyn ar eu stepen drws ledled Cymru. Yn wir, dyma un o'r pethau cyntaf a wnaeth y Gweinidog ar ôl dod i'w swydd.

Mae mwy i Gaerffili na chastell Caerffili, wrth gwrs. Mae'n ddefod bod yn rhaid i Aelod y Cynulliad dros Gaerffili grybwyll castell Caerffili a chaws Caerffili rywbryd yn ystod ei dymor, ond hefyd, wrth gwrs, ceir Llancaiach Fawr, plasty o'r unfed ganrif ar bymtheg, a oedd yn segur yn y 1980au cynnar. Rwy'n falch iawn o ddweud y bu fy nhad yn gadeirydd pwyllgor cynllunio Cyngor Dosbarth Cwm Rhymni, a gytunodd i adnewyddu ac adfer Llancaiach Fawr. A does gennyf ddim amheuaeth fod y Gweinidog wedi ymweld â'r lle hwnnw, neu, os nad yw wedi bod yno, yna y bydd ganddo gynlluniau i ymweld â'r lle. Mae Llancaiach yn lle gwych i ymweld ag ef ond mae hefyd dan fygythiad. Mae'n eiddo i'r cyngor ar hyn o bryd, ac mae llai o gyllidebau gan gynghorau. Hefyd, byddwn yn nodi mai lle arall dan fygythiad yw'r gofeb lofaol genedlaethol, y bydd y Gweinidog yn ymweld â hi fis nesaf. Mae'n coffáu trychineb trasig pwll glo'r Universal ym 1913. Nid yw aelodau'r pwyllgor yno mor ifanc ag y buon nhw, ac rydym yn pryderu y bydd rheoli'r pwyllgor hwnnw yn anos gyda threigl amser. Felly, rwy'n edrych ymlaen at groesawu'r Gweinidog i gyfarfod y pwyllgor ac i drafod hynny yn y digwyddiad coffa a gynhelir y mis nesaf.

Mae gan Gaerffili lawer i'w gynnig. Dydw i ddim wedi crybwyll Castell Rhiw'r Perrai. Rwy'n credu bod cyfle i gael llwybr treftadaeth yno. Ond, o gofio'r hyn yr wyf wedi ei grybwyll, rwyf hefyd wedi dangos bod gwaith eto i'w wneud yng Nghaerffili, ac rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog yn cytuno â hynny.