Part of the debate – Senedd Cymru am 4:44 pm ar 26 Medi 2018.
Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddiolch i Andrew Davies, Dai Lloyd, Julie Morgan, Caroline Jones, Neil Hamilton ac Ysgrifennydd y Cabinet am gymryd rhan yn y ddadl hon? Credaf mai'r hyn a gefais yn fwyaf—sut y gallaf ei egluro—yn fwyaf buddiol oedd nad dadl y pwyllgor yn unig oedd hi; nid y pwyllgor yn cael dadl yn gyhoeddus pan fyddant fel arfer yn ei chael mewn cyfarfod pwyllgor oedd hyn. Ymgysylltwyd â llawer o bobl eraill nad ydynt ar y pwyllgor. Credaf fod hynny'n hynod fuddiol.
Nododd Andrew Davies ei gefnogaeth i adrodd blynyddol a'i gefnogaeth i fonitro cyson, a thynnodd sylw at rywbeth nad ydym yn sôn digon amdano: rydym yma i wneud gwahaniaeth. Rydym yma i wneud gwahaniaeth cadarnhaol, a phan fyddwn yn mynychu cyfarfodydd pwyllgor, dyna rydym yno i'w wneud. Tynnodd Dai Lloyd sylw at goed—maent yn defnyddio carbon deuocsid—gorchudd canopi coed trefol o 20 y cant—. Cyfansoddwyd y pwyllgor newid hinsawdd o bobl sy'n frwd i blannu rhagor o goed, fel y profwyd gennym mewn adroddiad diweddar.
Tynnodd Julie Morgan sylw at newid hinsawdd. Gofynnwch i unrhyw un dros 50 oed, a byddant yn dweud wrthych sut y mae'r tywydd wedi newid er pan oeddent yn blant. Er enghraifft, i siarad am law yn unig, roeddwn wedi arfer â'r glaw mân cyson hwnnw a âi yn ei flaen o fis Medi tan fis Ebrill neu fis Mai. Arferem gael glaw mân cyson; bellach rydym yn cael cawodydd enfawr. Roeddwn bob amser yn gwisgo côt ond byth yn gwlychu. Nawr rwy'n gwisgo côt ac rwy'n gwlychu. Rydym yn gweld newid yn yr hinsawdd. Siaradodd Julie Morgan am Cartrefi Clyd, ac mae'n bwysig iawn o safbwynt newid hinsawdd ond mae'r un mor bwysig, neu efallai hyd yn oed yn fwy pwysig, o safbwynt tlodi. Mae gormod o lawer o fy etholwyr, llawer gormod o bobl ar incwm cyfyngedig, yn byw mewn cartrefi oer a llaith. Os gallwn wella cynhesrwydd y cartrefi hynny, byddem yn lleihau newid hinsawdd, ond byddem hefyd yn gwella bywydau llawer iawn o bobl.
Adeiladau fel gorsafoedd pŵer yw'r cyfeiriad yr ydym yn symud iddo, a chredaf ei fod yn gyfeiriad buddiol inni symud iddo, a thai goddefol—mae hynny'n rhywbeth arall hynod o fuddiol. Yr hyn sydd angen inni ei weld yw gwella technoleg batri. Rwy'n dal i'w gweld ar gyfer storio a batris sy'n defnyddio batris ceir. Rhaid bod ffordd well o'i wneud, ac yn sicr rhaid inni edrych am dechnoleg batri well, a fydd yn ein symud ymlaen at y cam nesaf.
Mae Neil Hamilton hefyd yn gwneud llawer o blannu coed. Hoffwn eich llongyfarch ar blannu 36 o goed yn eich gardd. Nid yw fy ngardd i'n ddigon mawr ar gyfer 36 o goed. [Chwerthin.] Ond gwyddom fod carbon yn ocsideiddio i ffurfio carbon deuocsid, ac rydym yn gwybod bod carbon deuocsid yn nwy tŷ gwydr. Gwyddom y ddwy ffaith honno, felly nid wyf yn siŵr sut y gallwn wadu newid yn yr hinsawdd pan fo'r ddwy ffaith yn bethau nad oes neb yn dymuno dadlau yn eu cylch, a chredaf y bydd dadansoddiad atchweliad sgwariau lleiaf yn dangos cynnydd mewn tymheredd dros y 50 mlynedd diwethaf.
Caroline Jones, croeso i ymuno â newid hinsawdd—â phobl sy'n pryderu am newid hinsawdd. Ac rydych yn iawn, mae'r A487 yn Niwgwl mewn perygl. Mae ffyrdd eraill yn mynd i fod mewn perygl. Rydym hefyd yn gwybod am y rhannau hynny o ogledd Cymru sydd dan fygythiad difrifol. Ac unwaith eto, fe sonioch am bwysigrwydd coetiroedd. Efallai fod hwnnw'n un peth y gall pawb ohonom gytuno yn ei gylch: mae arnom angen mwy o goed.
Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet, am groesawu'r adroddiad. Credaf mai un o'r gwendidau wrth i bobl fel fi godi ar eu traed yw nad ydym yn tynnu sylw at y cynnydd sy'n cael ei wneud mewn gwirionedd. Roedd yr un broblem yn union gennyf fel athro. Byddai rhywun yn cyflwyno rhywbeth i mi, ac yn lle dweud, 'Mae'n dda iawn', buaswn yn dweud, 'Wel, mae hwn yn anghywir ac mae hwnna'n anghywir.' Credaf fod tuedd i ni ac i bwyllgorau wneud yn union yr un peth. Mae yna lawer sy'n dda iawn, ond mae'n fater o, 'Wel, hoffwn gwyno am y pethau hyn.'
Credaf fod y Llywodraeth yn symud i'r cyfeiriad iawn, ac eto rydym yn mynd i orfod addasu'r economi. Hoffwn weld mwy yn cael ei wneud ar ynni yng Nghymru. Gwn fod y morlyn llanw yn hoff brosiect i'r rhai sy'n byw yn ardal Abertawe, ond gellir gwneud llawer o bethau eraill er mwyn cynhyrchu ynni gwyrdd. Os na wnawn hynny, yr hyn sy'n fy mhoeni yw y byddwn yn defnyddio mwy o nwy i gynhyrchu trydan. Wedyn, byddwn yn cwyno wrth Ysgrifennydd y Cabinet, nad oes ganddi unrhyw reolaeth dros hyn, pam nad yw'n mynd i'r afael â hynny.
Mae'r targed blynyddol o 3 y cant wedi cael ei gyrraedd. Cododd Nick Ramsay bwynt pwysig iawn yn fy marn i pan ddywedodd mai'r cyfan a wnawn os ydym ond yn defnyddio trydan a gynhyrchwn o eneraduron nwy yw defnyddio mwy o allyriadau ond nid i'r pwynt lle rydych yn gwefru eich car. Yr hyn sydd ei angen, os ydym yn mynd i gael cerbydau trydan, yw defnyddio trydan adnewyddadwy i wneud hynny. Fel arall, ni fyddwn ar ein hennill ond yn fwy na hynny, byddwn yn waeth ein byd oherwydd mae'n fwy na thebyg fod ceir yn fwy effeithlon—mewn gwirionedd mae ceir yn defnyddio petrol yn fwy effeithlon nag y mae gorsafoedd pŵer yn defnyddio nwy i gynhyrchu trydan a symud y trydan hwnnw ar draws y grid. Felly rwy'n credu ei bod hi'n bwysig inni sylweddoli mai yn y pethau syml—. 'O ie, fe gawn geir trydan, bydd gennym yr holl eneraduron nwy hyn a bydd popeth yn wych', ond nid yw hynny'n wir.
Ond credaf ein bod yn gwneud cynnydd da iawn, a diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei hymateb a diolch i bawb a gymerodd ran mewn dadl dda iawn yn fy marn i.