Llywydd, trof yn awr at brif elfennau'r gyllideb hon, gan ddechrau gyda'r penderfyniadau cyllidol sy'n cael eu gwneud ar hyn o bryd yng Nghymru. Dywedais y llynedd fy mod i'n bwriadu codi'r dreth gwarediadau tirlenwi yn unol â chwyddiant. O ganlyniad, bydd y cyfraddau ar gyfer 2019-20 yn £91.35 y dunnell ar gyfer y gyfradd safonol, £2.90 ar gyfer y gyfradd is, gyda'r gyfradd anawdurdodedig yn codi i £137.

Yng nghyllideb y llynedd, sefydlais y cyfraddau a'r bandiau ar gyfer treth trafodiadau tir, gan ei gwneud hi y dreth fwyaf blaengar ar gyfer pobl sy'n prynu a gwerthu eiddo mewn unrhyw le yn y Deyrnas Unedig. Dywedais bryd hynny fy mod i wedi clywed a deall y galwadau am sefydlogrwydd gan y sector. Gyda hynny mewn golwg, ac oherwydd yr ansicrwydd dwfn ynghylch Brexit, rwyf wedi penderfynu gadael cyfraddau a'r band yn ddigyfnewid ar gyfer 2019-20. Fel y llynedd, fodd bynnag, pe byddai Canghellor y Trysorlys yn gwneud newidiadau i dreth dir y dreth stamp yng nghyllideb hydref y DU, byddaf yn adolygu'r sefyllfa yma yng Nghymru.

Llywydd, dyma'r gyllideb gyntaf erioed lle mae Gweinidog Cyllid o Gymru yn gyfrifol am bennu cyfraddau treth incwm ar gyfer Cymru. O dan delerau'r fframwaith cyllidol, bydd 2019‑20 yn flwyddyn bontio pryd y bydd Cyllid a Thollau ei Mawrhydi yn ymgymryd â chyfrifoldebau gweinyddol newydd pwysig i Gymru. Gwnaeth fy mhlaid ymrwymiad yn ein maniffesto yn 2016 i beidio â chodi cyfraddau treth incwm yng Nghymru yn ystod tymor y Cynulliad hwn. Gwnaethom hynny, Llywydd, oherwydd ein bod ni'n ymwybodol iawn o'r effaith y cafodd cyni ar gymaint o deuluoedd Cymru. Gallaf gadarnhau heddiw na fydd y Llywodraeth yn cynyddu'r cyfraddau treth incwm yng Nghymru yn 2019-20, gan gyflawni'r ymrwymiad hwnnw a chyfrannu at weithrediad trefnus y cyfrifoldebau newydd hynny sydd bellach yn cael eu cyflawni yma yng Nghymru.

Mae rheoli ein pwerau treth yn ofalus yn ei gwneud hi'n ofynnol rhagweledigaeth gywir. Diolch i Ysgol Fusnes Bangor am ei gwaith pwysig wrth graffu'n annibynnol a sicrhau'r rhagolygon a gynhyrchwyd gan Lywodraeth Cymru. Yn 2019-20, rhagwelir y bydd cyfraddau treth incwm Cymru yn cyfrannu dros £2 biliwn at gyllideb Cymru. Disgwylir i'r dreth gwarediadau tirlenwi godi £40 miliwn a'r dreth trafodiadau tir £285 miliwn. Priodolir y cynnydd sylweddol yn y rhagolygon refeniw o dreth gwarediadau tirlenwi orau i'r casgliadau cywir sydd bellach yn bosibl oherwydd bod gennym ni ein hawdurdod sef Awdurdod Cyllid Cymru ein hunain erbyn hyn. Yn ei chwe mis cyntaf, mae ACC wedi casglu mwy na £100 miliwn i gefnogi gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru ac wedi cael dechreuad, yn fy marn i, eithriadol o lwyddiannus fel sefydliad pwysig yma mewn Cymru ddatganoledig.

Ar ôl ymgynghori'n ofalus gyda'r Pwyllgor Cyllid, cyhoeddais ym mis Gorffennaf y rhagolygon trefniadau tymor hwy yr ydym ni'n ymrwymedig iddynt yn unol â thelerau'r fframwaith cyllidol. Gan ddechrau y flwyddyn nesaf, gyda chyllideb 2020-21, bydd y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yn cynhyrchu rhagolygon annibynnol o refeniw o drethi datganoledig ar gyfer proses cyllideb Llywodraeth Cymru, a bydd y rhagolygon hyn wrth gwrs yn cael eu rhannu gydag Aelodau'r Cynulliad.  

Llywydd, trof yn awr at ffrwd refeniw datganoledig pwysig arall: ardrethi annomestig. Buom yn ymgynghori dros yr haf ar gynigion i leihau faint o refeniw ardrethi annomestig a gollir bob blwyddyn oherwydd bod pobl yn osgoi eu talu. Nid yw hi'n iawn bod ymdrechion y mwyafrif sylweddol, sy'n cadw at y rheolau ac yn gwneud eu cyfraniad, yn cael eu tanseilio gan leiafrif sy'n benderfynol o gamfanteisio ar neu gamddefnyddio'r system. Ar 16 Hydref, byddaf yn cyhoeddi canlyniad yr ymgynghoriad a'r hyn y byddwn yn ei wneud i leihau cyfraddau osgoi yng Nghymru mewn pryd i fod yn weithredol ar gyfer cyllideb y flwyddyn nesaf.

Llywydd, rwyf hefyd yn bwriadu ymgynghori dros y 12 mis nesaf ar gynigion i ddileu rhyddhad ardrethi elusennol oddi ar ysgolion annibynnol ac ysbytai preifat yng Nghymru, gan eu rhoi ar yr un telerau â'u cymheiriaid yn y sector cyhoeddus o ran talu'r trethi hynny. Mae ysgolion ac ysbytai'r wlad yn talu ardrethi annomestig ar eiddo y maen nhw yn ei ddefnyddio, fel y mae ystod eang o sefydliadau sector cyhoeddus eraill. Mae hynny'n gwneud cyfraniad pwysig at gost gwasanaethau lleol hanfodol sy'n cael eu darparu yn ein cymunedau. Dylai eraill wneud yr un fath.