Part of the debate – Senedd Cymru am 3:05 pm ar 2 Hydref 2018.
Iawn. Gan droi at yr ymrwymiadau gwario hollbwysig, rwy'n croesawu'r newyddion bod y GIG yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru. Rwy'n falch bod pobl yn dechrau gwrando ar neges y Ceidwadwyr Cymreig â ninnau'n dweud ers blynyddoedd—ac Angela Burns yn dweud—y dylid ariannu'r GIG yn briodol, nid yn unig mewn termau arian parod fel yn y gorffennol ond yn mewn termau real sy'n golygu diogelu'r gyllideb iechyd yn briodol yn y modd y mae angen inni ei weld. Mae'r GIG yn flaenoriaeth i'r bobl a ddylai fod yn flaenoriaeth i ni'r gwleidyddion hefyd. Os caf i ofyn i chi am y chwistrelliad ariannol a addawyd yn Lloegr i ddathlu dengmlwyddiant a thrigain y GIG, a ydych chi wedi cael trafodaethau gyda'r Trysorlys ynghylch beth fydd hyn yn ei olygu i Gymru o ran symiau canlyniadol? Mae'r un cwestiwn yn berthnasol i'r arian ychwanegol ar gyfer gofal cymdeithasol, yr ymddengys bod Llywodraeth y DU yn ei ymrwymo ar draws y ffin. Os nad ydym ni'n gwybod tan yn weddol hwyr beth yw'r symiau yna bydd hynny yn sicr yn ei gwneud hi'n anodd gwneud y mwyaf o'r arian hwnnw yn y flwyddyn ariannol sydd i ddod, pryd yr hoffem ni ei weld yn cael ei ddefnyddio.
Os caf droi at eich sylw am drafnidiaeth a modurwyr ledled Cymru, byddwn yn croesawu—credaf mai £60 miliwn a addawyd yn ychwanegol gennych chi i ariannu ffyrdd dros gyfnod o dair blynedd. Credaf ein bod i gyd yn ymwybodol o'r problemau sy'n wynebu ffyrdd lleol a'r diffyg arian yng nghyllidebau bylchog awdurdodau lleol i ymdrin â'r broblem. Dau gwestiwn yn ymwneud â hyn: a fydd yr arian ychwanegol hwn yn cael ei glustnodi ar gyfer ffyrdd, ac os yw awdurdodau lleol yn wynebu toriadau yn eu grant cynnal refeniw, y gwyddom yn anochel eu bod, yna sut gwnewch chi sicrhau na chaiff cyllidebau ffyrdd eu torri mewn mannau eraill, ac na fyddwch chi, i bob pwrpas, yn rhoi ag un llaw ac yn cymryd â'r llall?
Fe wnaethoch chi sôn am y fframwaith cyllidol. Ynghyd â chithau, rwy'n falch iawn o weld y cynnydd ymddangosiadol yng nghyllideb Cymru oherwydd hynny. Roedd yn gyfyngedig, mae'n rhaid cyfaddef, ond mae'n well na'r sefyllfa yr oeddem ni ynddi o'r blaen, ac rwy'n credu bod angen croesawu'r ffaith fod y cytundeb hwnnw rhyngoch chi a Llywodraeth y DU bellach yn cyflawni dros Gymru ac yn darparu—er ar radd fechan yn y camau cynnar, mae'n sicrhau'r cynnydd a fydd yn rhoi cyllideb Cymru ac economi Cymru ar dir cadarnach yn y dyfodol. Rwy'n falch iawn o glywed am y llwyddiant hwnnw.
Rwyf hefyd wrth fy modd o glywed y cyhoeddiad o ran y rhai sy'n gadael gofal a'u heithrio o'r dreth gyngor, gan roi sail statudol i hynny. Mae hynny i'w groesawu yn fawr, penderfyniad gwych. Rwyf ychydig yn fwy pryderus am eich cynnig i ddileu'r rhyddhad ardrethi elusennol oddi wrth ysgolion annibynnol ac ysbytai preifat, nid fy mod i wedi mynychu ysgol annibynnol ac nid oes gennyf ofal iechyd preifat, dylwn ddweud. Fodd bynnag, dylwn ddweud bod fy mhryder yn ymwneud yn fwy â sector y wladwriaeth, oherwydd rydym yn gwybod yn iawn bod y sector preifat yn cario rhywfaint o'r baich y byddai sector y wladwriaeth yn ei ysgwyddo fel arall— [Torri ar draws.] Wel, mae yn gwneud hynny. Ac, felly, dim ond eisiau gofyn wyf i: sut ydych chi'n ymgynghori â'r sector hwnnw cyn penderfynu ar hyn yn derfynol i wneud yn siŵr na fydd canlyniadau annisgwyl? Credaf fod hynny'n bwysig.
Os caf i gloi drwy sôn am y sylw ehangach am gyllideb heddiw —. Fe'i gelwir yn 'Gyllideb i Adeiladu Cymru Well', y diweddaraf mewn llawer o deitlau yr ydym ni wedi eu cael mewn nifer o gyllidebau dros y blynyddoedd, nad ydyn nhw bob tro wedi cyflawni yn union yr hyn a addawsant. Ychydig iawn o sôn sydd yna ynghylch sut y mae'r cynigion cyllideb ddrafft hyn yn cyd-fynd â rhaglen lywodraethu Llywodraeth Cymru, ei strategaeth tymor hwy, nac yn wir, deddfwriaeth cenedlaethau'r dyfodol, y mae pob un ohonom ni i fod i roi sylw gofalus iddi. Nawr, rwy'n sylweddoli bod cynllunio wedi ei gymhlethu gan yr amserlen Brexit hyd at fis Mawrth nesaf a hefyd, fel y dywedasoch, cam 2 o broses pennu cyllideb dwy flynedd yw hon, ond dylai cyllideb fod yn fwy na dim ond ymarfer tacluso; dylai nodi llwybr ar gyfer y dyfodol a dylai ddarparu gweledigaeth a syniadau. Byddai'n dda cael mwy o fanylion ar ddatblygiad y metro, er enghraifft, a'r prosiectau seilwaith—a hefyd y posibilrwydd o fetro gogledd Cymru hefyd.
Nawr, efallai, ar ôl 20 mlynedd mewn Llywodraeth, efallai fod rhywfaint o anniddigrwydd neu efallai, Ysgrifennydd y Cabinet, eich bod yn dal yn ôl—[Torri ar draws.] Nid oeddwn yn edrych arnoch chi, Alun. Efallai eich bod yn dal rhai o'ch syniadau gorau yn ôl tan fis Rhagfyr; mae hynny'n ddealladwy. Beth bynnag yw'r rheswm, rwy'n credu y byddem ni i gyd yn gwerthfawrogi mwy o gynllun hirdymor a llai o ymateb difeddwl i bwysau gwario. Mae hynny'n mynd i fod yn arbennig o bwysig wrth ymdrin â materion dybryd, megis gofal cymdeithasol.
Felly, i gloi, Llywydd, tra bo'r Ceidwadwyr Cymreig yn croesawu agweddau ar y gyllideb hon, fel y cyllid i'r GIG a'n seilwaith trafnidiaeth—mae angen dirfawr am yr agweddau hynny ac maen nhw i'w croesawu—mae amheuon tra sylweddol ynglŷn â'r gyllideb hon, y gyllideb bara menyn hon, fel y gwnaethoch ei galw, sy'n cael ei chynnig heddiw, ac rwy'n credu mai'r cwestiwn mawr yw: a fydd jam yn dilyn yfory mewn gwirionedd?