Part of the debate – Senedd Cymru am 3:39 pm ar 2 Hydref 2018.
Yn amlwg, fe wnaethoch chi gyfeirio—dro ar ôl tro hyd syrffed —at gyni. Pa bryderon a godoch chi pan rybuddiodd Y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd ynghylch y cynnydd yn niffyg cyllideb y DU ym mis Ionawr 2004? Cyflwynir economeg Keynes yn aml fel dewis amgen i gyni. Nid wyf yn gwybod beth yw natur eich economeg bersonol chi, ond yn sicr mae eich cyd-Aelodau wedi dyfynnu Keynes ar sawl achlysur. Wrth gwrs, dywedodd Keynes er mwyn gwario mewn sefyllfa o ddiffyg yn ystod cyfnod o ddirywiad economaidd fel offeryn polisi economaidd y mae'n rhaid osgoi diffygion y tu allan i gyfnod o ddirywiad neu o leiaf eu cadw'n isel, i ganran o'r cynnyrch domestig gros sy'n is na beth bynnag yw'r gyfradd twf. Fe fyddai hyn yn galluogi'r gymhareb rhwng diffyg a chynnyrch domestig gros i leihau. Pa bryder, felly, a wnaethoch chi ei fynegi pan gyflwynodd Llywodraeth y DU cyn 2010 bolisi a elwid bryd hynny yn 'ddiwedd ffyniant a methiant', gan gynyddu'r diffyg yn gyflymach na chyfradd twf yr economi y tu allan i gyfnod o ddirywiad? Oherwydd hyn fe dorrodd Llywodraeth y DU cyn 2010 y cylch economaidd a chyflwyno cwpan gwenwyn i Lywodraethau'r DU a fyddai'n ei holynu. Fel y gŵyr pob dyledwr, ni allwch chi ddechrau lleihau dyled nes y bydd eich gwariant yn llai na'ch incwm. Yn y bôn pe bai Llywodraethau'r DU ar ôl 2010 wedi lleihau'r diffyg yn gyflymach, yna fe fyddai'r toriadau wedi bod yn llymach oni fyddent? Ond pe bai nhw wedi ei leihau yn arafach, gyda'r perygl o achosi ysgytiadau economaidd, fe fyddai perygl i doriadau llymach gael eu gorfodi gan gredydwyr y DU. Yn lle hynny, mae cyllidebau Llywodraeth Cymru wedi cynyddu bron £1 biliwn mewn termau real ers 2016-17.
Yn eich datganiad, rydych chi'n cyfeirio at £287 miliwn ychwanegol ar gyfer y system iechyd a gofal cymdeithasol. A allech chi egluro'r rhyngweithio rhwng hynny a'r dadansoddiad, o ystyried y datganiad gan lywodraeth leol yng Nghymru bod llawer o'r gwasanaethau y maen nhw'n eu darparu, yn enwedig gwasanaethau cymdeithasol, yn wasanaethau ataliol sy'n lleihau'r pwysau ar y GIG? Felly, a ydych chi wedi ystyried y budd ariannol o feddwl am y cyllidebau hynny mewn cyd-destun rhyngberthynas ataliol?
Wrth gwrs, mae sôn am wario arian cyhoeddus yn golygu nid yn unig faint sy'n cael ei wario ond a yw'n cael ei wario'n dda. A ydych chi wedi ystyried neu'n ystyried ar hyn o bryd maint y gwariant y pen sydd ar gael i'r 22 awdurdod lleol? Fel rwy'n ei gweld hi, ar hyn o bryd sir Fynwy yw'r isaf, sy'n cael £585 y pen yn llai na'r uchaf. Ond os edrychwch chi ar y Gogledd hyd yn oed: Wrecsam, yn ddeunawfed gyda £339 yn llai; sir y Fflint yn bedwaredd ar bymtheg gyda £368 y pen yn llai na'r un a ariennir orau. Fe ddylem ni fod yn edrych ar hyn, oni ddylem ni, yng nghyd-destun effaith, oherwydd mae'r fformiwla ariannu hon wedi bodoli ers bron i ddau ddegawd? Rwy'n credu mai yn 2000-01 y'i cyflwynwyd i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau, i fynd i'r afael â gwahaniaethau mewn ffyniant, ac eto mae'r un anghydraddoldebau a'r gwahaniaethau ffyniant yn dal i fodoli yn yr un ardaloedd. Felly, oni ddylem ni dargedu hyn yn fwy craff o ran penderfyniadau ynghylch cyllidebu?
Sut ydych chi'n ymateb i arweinwyr y sector gwirfoddol a ddywedodd wrthyf ddydd Gwener diwethaf fod arnom ni angen yn awr gyllidebau ataliol a fyddai'n cyflawni newid gwirioneddol? Fe ofynnon nhw, 'Pam ddim buddsoddi mewn rhywbeth sy'n gweithio yn hytrach na cheisio gwneud rhywbeth yn wahanol o hyd, gan gyd-gynllunio a chyd-ddarparu yng ngwir ystyr hynny, yn hytrach nag ymgynghori oddi uchod ar ôl dylunio, sef y drefn arferol o hyd, a chomisiynu i ddarparu rhaglenni o'r brig i lawr, sef unwaith eto, y drefn arferol o hyd?' Sut ydych chi'n ymateb i Archwilydd Cyffredinol Cymru a ddywedodd yn adroddiad mis Gorffennaf, 'Canllaw i Gyllid Cyhoeddus Cymru':
'Mae cyd-gynhyrchu yn ymwneud â chydnabod yr asedau cadarnhaol y mae unigolion a chymunedau yn eu cynnig i wasanaethau cyhoeddus. Gall y rhain wneud i'r adnoddau ariannol cyfyngedig sydd ar gael i'r sector cyhoeddus ymddangos yn bitw iawn. Mae her yn wynebu gwasanaethau cyhoeddus i ddeall a gweithio gyda'r adnoddau hynny ochr yn ochr â'r adnoddau ariannol sydd wedi'u cynnwys fel arfer mewn cyllidebau'?
Rydych yn bersonol wedi gwneud nifer o ddatganiadau sy'n dangos eich ymrwymiad i'r agenda honno, ond does dim byd yn digwydd, Ysgrifennydd dros gyllid. Mae gormod o benderfyniadau o'r brig i lawr yn digwydd ynghyd ag amddiffyn cyllidebau mewnol ar draul gwasanaethau rheng flaen, sy'n golygu cost ychwanegol i'r gwasanaethau rheng flaen statudol. Sut, felly, ydych chi'n sicrhau y bydd cod ymarfer Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 Rhan 2 yn cael ei gyflawni, cod sy'n rhoi ar waith system lle mae pobl yn bartneriaid llawn wrth lunio a gweithredu gofal a chymorth, ac sy'n rhoi hawliau a chyfrifoldebau clir a diamwys i bobl? Dyma ddywed y ddeddfwriaeth, ond nid yw wedi digwydd hyd yn hyn, a chanlyniad hynny yw bod miliynau'n cael eu gwario'n wael yn hytrach nag ein bod yn ymgysylltu gyda'r cyhoedd yng Nghymru a darparu'n ddoeth.
Yn olaf, o ran y cyfeiriad a wnaethoch chi at y rhaglen ymyrraeth gynnar, atal a chymorth, a'r gwahanu y gwyddom fod ymgyrchwyr Materion Tai Cymru yn galw amdano, ond maen nhw wedi bod yn galw am fwy na hynny, onid ydyn nhw, Ysgrifennydd y Cabinet? Maen nhw wedi bod yn galw am neilltuo arian, ac maen nhw wedi bod yn galw am y grant ar wahân i ddiogelu Cefnogi Pobl yn arbennig. Felly a fydd y drefn neilltuo yn cael ei hadfer yn awr, ac a fydd cyllideb Cefnogi Pobl yn cael ei diogelu'n benodol yn unol â dymuniad yr ymgyrch? Diolch.