Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n croesawu'r cyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau ar gyflwyno proffylacsis cyn-gysylltiad, y byddwn bellach yn cyfeirio ato fel 'PrEP', flwyddyn ar ôl ei gyflwyno yma yng Nghymru. Mae PrEP, fel y gwyddoch chi, yn feddyginiaeth gwrth-retrofeirysol, a all, os caiff ei gymryd yn gywir, atal HIV ar gyfer y rhai sydd mewn perygl o'i gael.

Bu Iechyd Cyhoeddus Cymru yn gweithio gyda grŵp annibynnol o arbenigwyr HIV ym mis Tachwedd 2016 i asesu effeithiolrwydd iechyd cyhoeddus PrEP. Cynhaliwyd asesiad technoleg iechyd o'r driniaeth hon hefyd gan Grŵp Strategaeth Feddyginiaethau Cymru Gyfan ym mis Ebrill 2017. Ar 28 Ebrill 2017, cyhoeddais fy mhenderfyniad i ddarparu cyffuriau Truvada fel PrEP i bawb a fyddai yn elwa o'r driniaeth ataliol hon yn rhan o astudiaeth Cymru gyfan. Bydd yr astudiaeth honno yn para hyd at dair blynedd. Dechreuodd ym mis Gorffennaf 2017 a bydd yn darparu tystiolaeth ar gyfer pa mor dderbyniol ac effeithiol yw PrEP yn atal HIV. Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru a'r grŵp HIV arbenigol annibynnol yn goruchwylio'r astudiaeth hon, a dechreuodd byrddau iechyd yng Nghymru ddarparu PrEP ym mis Gorffennaf y llynedd drwy glinigau iechyd rhywiol integredig. Mae gwasanaethau iechyd rhywiol wedi gweithio'n galed i gyflwyno'r ymyriad hwn ac rwy'n falch o ddweud bod yr holl glinigau iechyd rhywiol integredig yng Nghymru wedi bod yn darparu PrEP o'r cychwyn cyntaf.

Mae angen i unrhyw glaf y bernir bod PrEP yn addas ar ei gyfer gael prawf HIV negyddol a phrawf gwaed sylfaenol i sicrhau nad oes ganddyn nhw unrhyw gyflyrau iechyd sylfaenol. Mae hefyd yn ofynnol iddyn nhw dderbyn cwnsela cyn y darperir PrEP. Rhwng 1 Gorffennaf 2017 a 30 Mehefin 2018, barnwyd bod 989 o gleifion yng Nghymru yn gymwys i gael PrEP. Roedd bron i hanner yr unigolion hyn yn newydd neu yn gymharol newydd i wasanaethau iechyd rhywiol. Mae'n bwysig bod unigolion sy'n cymryd rhan mewn arferion rhywiol peryglus yn ymwneud â gwasanaethau iechyd rhywiol i ddiogelu eu hunain ac eraill. Ac mae rhoi PrEP ar gael wedi annog hyn.

Gallaf gadarnhau bod o leiaf pum unigolyn wedi cael diagnosis o HIV o ganlyniad i'w hymgysylltu â gwasanaethau iechyd rhywiol ar gyfer PrEP. Gall yr unigolion hyn bellach gael y gofal sydd ei angen arnynt i gadw'n iach. Mae cyfanswm o 559 o bobl wedi dechrau ar PrEP yn ystod blwyddyn gyntaf yr astudiaeth hon ac rwy'n falch iawn o ddweud nad oes unrhyw achosion newydd o HIV wedi bod o fewn y grŵp hwn o bobl. Fodd bynnag, roedd gwasanaethau wedi rhoi diagnosis ar gyfer nifer sylweddol o heintiau a drosglwyddir yn rhywiol yn y grŵp hwn. Roedd 70 achos o gonorea a 15 achos o siffilis. Mae hynny i'w ddisgwyl mewn grŵp risg uchel. Yr hyn sy'n bwysig yn awr yw eu bod yn mynychu gwasanaethau iechyd rhywiol yn rheolaidd, yn cael diagnosis cynnar ac yn cael eu trin ar gyfer adfer eu hiechyd eu hunain yn ogystal ag atal lledaenu'r heintiau hynny i eraill.

Efallai fod Aelodau wedi gweld darllediadau o'r stori dros doriad yr haf am Ymddiriedolaeth Terrence Higgins i godi arian i sicrhau bod triniaeth PrEP ar gael. Rwyf eisiau sicrhau Aelodau a'r cyhoedd ehangach bod y broblem hon yn berthnasol i Loegr ac nid i Gymru. Rwyf wedi penderfynu mabwysiadu dull cenedlaethol o ran PrEP ac atal HIV yma yng Nghymru mewn cyferbyniad uniongyrchol â Lloegr, lle nad oes dull gweithredu cenedlaethol a ble mae elusen yn ceisio codi arian ar gyfer triniaeth PrEP.

Mae ein ffigurau diweddaraf yn dangos gostyngiad o 32 y cant mewn achosion newydd o HIV yng Nghymru, gyda'r ffigyrau'n dychwelyd i lefelau 2011. Er pwysiced yw PrEp—ac nid oes unrhyw amheuaeth bod PrEP yn lleihau haint HIV—mae'n un rhan o'r strategaeth ehangach i leihau heintiau newydd o HIV. Mae angen i PrEP gael ei gymryd yn gywir a'i gefnogi gan wasanaethau iechyd rhywiol ehangach, ataliol.

Edrychaf ymlaen at roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi ar gynnydd pellach ynghylch ein hymdrechion penodol i leihau trosglwyddo HIV yma yng Nghymru. Byddaf wrth gwrs yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau am yr astudiaeth PrEP a'r gwelliannau ehangach a gynlluniwyd i'n gwasanaethau iechyd rhywiol.