10. Dadl ar NDM6813 — Gwaredu deunyddiau a garthwyd o Fôr Hafren

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:22 pm ar 10 Hydref 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 5:22, 10 Hydref 2018

(Cyfieithwyd)

Lywydd, nid wyf yn cymryd unrhyw ymyriadau. Mae pawb wedi cael cyfle i siarad, ac rwyf am nodi'r ffeithiau.

Mae'r amodau'n cynnwys torri darpariaethau'r drwydded, newidiadau yn y farn wyddonol neu'r amgylchiadau mewn perthynas â'r amgylchedd ac iechyd pobl. Ni cheir unrhyw dystiolaeth sy'n awgrymu bod unrhyw un o'r amodau a nodir yn adran 72 yn cael eu bodloni. Byddai atal y drwydded o dan amgylchiadau o'r fath yn erbyn y gyfraith. Fe allwn ac fe ddylwn weithredu ar sail tystiolaeth yn unig. Rydym mewn perygl o osod cynseiliau peryglus os ydym yn rhoi'r gorau i wrando ar ein harbenigwyr.

Yn ail, hoffwn ymateb i'r pryderon ynglŷn â chynnal profion, asesu a gweithdrefnau trwyddedu. Cafwyd cyngor arbenigol annibynnol gan Ganolfan Gwyddorau'r Amgylchedd, Pysgodfeydd a Dyframaethu. Mae Cefas yn arbenigwyr rhyngwladol cydnabyddedig ar ddadansoddi morol, cemegol a radiolegol. Cafodd y deunydd sydd i'w waredu ei samplu a chynhaliwyd profion cysylltiedig arno yn 2009, 2013 a 2017. Cymerwyd samplau ar ddyfnder yn 2009. Nid oedd angen samplau ychwanegol ar ddyfnder yn 2013 na 2017 gan fod cyngor arbenigol wedi pennu na fyddai'r deunydd ar ddyfnder wedi newid. Ar gyfer y cais gwaredu penodol hwn, o ystyried ei leoliad mewn perthynas â Hinkley Point, nodaf fod Cefas wedi cynnal asesiad radiolegol generig ceidwadol, a ddatblygwyd gan yr Asiantaeth Ynni Atomig Rhyngwladol. Dyma'r dull y cytunwyd arno'n rhyngwladol ar gyfer cynnal profion ar lefelau o ymbelydredd sy'n pennu a yw gofynion confensiwn Llundain wedi'u bodloni.

Gwnaed pwyntiau hefyd am faterion hanesyddol yn ymwneud â phyllau oeri a chynhyrchu plwtoniwm o safon cynhyrchu arfau ar safle Hinkley. Mae hyn yn ddealladwy wedi ysgogi pryder pellach, ond hoffwn ddweud unwaith eto fod canlyniadau'r profion ar y drwydded forol hon yn dangos bod y deunydd a garthwyd o fewn terfynau diogel ac nid yw'n peri unrhyw risg radiolegol i iechyd pobl na'r amgylchedd ac mae'n ddiogel ac yn addas i'w waredu yn y môr.

Rhai mathau o brosiectau'n unig sy'n galw am asesiad o'r effaith amgylcheddol. Mae gorsafoedd pŵer niwclear yn enghraifft o'r math o brosiect sy'n galw am asesiad o'r fath, ac fel y cyfryw, cynhyrchodd EDF asesiad o'r effaith amgylcheddol ar gyfer prosiect Hinkley C. Nid oes angen asesiadau o'r fath ar fathau eraill o brosiectau, neu caiff yr angen am asesiad o'r ei benderfynu gan yr awdurdod priodol ar sail achosion unigol. Gwnaed y penderfyniad yn 2012 i sgrinio'r gweithgaredd gwaredu o'r gofyniad am asesiad o'r effaith amgylcheddol. Nid yw anghytuno gyda'r penderfyniad yn ei wneud yn anghywir. Roedd yn benderfyniad cyfreithlon. Pwynt allweddol i'w nodi yw nad yw'r dull nad yw'n galw am asesiad o'r effaith amgylcheddol yn golygu na chyflawnwyd asesiad amgylcheddol llawn a thrylwyr. Cynhaliwyd ymgynghoriad cyhoeddus ar y cais am drwydded forol ym mis Medi 2012 am 28 diwrnod, yn unol â'r weithdrefn safonol ar gyfer y rhan fwyaf o geisiadau am drwyddedau morol. Ar ôl rhoi'r drwydded mae'n ofynnol gwneud gwaith monitro ac unrhyw gamau gweithredu i'w cymryd o ganlyniad i ganfyddiadau'r arolwg, yn unol ag amod 9.1 y drwydded forol ar gyfer y gweithgaredd gwaredu.

Y drydedd thema rwyf am roi sylw iddi yw'r angen i dawelu meddyliau'r cyhoedd a'r ymgyrch i atal y drwydded forol. Rwy'n cydnabod yn llwyr fod y mater hwn wedi dod yn broblem i lawer o bobl mewn cymunedau ledled Cymru, a chafwyd cryn dipyn o sylw yn y cyfryngau. Er fy mod yn parchu'r hawl i brotestio wrth gwrs, rwy'n bryderus iawn ynghylch y codi bwganod a'r celwyddau parhaus sy'n cael eu lledaenu yn rhan o'r ymgyrch yn erbyn y drwydded forol hon gan arwain at bryder cyhoeddus diangen i bobl Cymru. Yn ogystal â hynny, cefais fy nychryn gan yr alwad i ffurfio blocâd rhag y gwaith hwn fel rhan o'r ymgyrch. Mae hyn yn beryglus ac yn creu risg i ddiogelwch y cyhoedd. Yn erbyn y llif o wybodaeth anghywir, ac i dawelu meddwl y cyhoedd, gofynnais i Cyfoeth Naturiol Cymru ysgrifennu at ACau ac awdurdodau lleol i nodi'r ffeithiau er mwyn chwalu'r mythau a'r anwiredd a sicrhau bod yr holl wybodaeth ar gael ar eu gwefan. Fodd bynnag, yr wythnos hon, cyfarfûm â Cyfoeth Naturiol Cymru eto ac ysgrifennu atynt gan ddefnyddio fy mhwerau o dan adran 100 o Ddeddf y Môr a Mynediad i'r Arfordir 2009, a nodi fy nisgwyliadau o ran ymgysylltu a chyfathrebu ymhellach â'r cyhoedd. Gobeithio y bydd y wybodaeth ychwanegol hon yn helpu ACau eto i dawelu meddyliau eu hetholwyr ac aelodau'r cyhoedd. Ac mewn ateb i gwestiwn penodol Jane Hutt, byddaf yn hapus iawn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau pan fyddaf yn cael rhagor o wybodaeth.

Y rheswm pam na allaf gefnogi'r cynnig gwreiddiol heddiw yw oherwydd bod y drwydded hon wedi'i rhoi'n gyfreithlon, cynhaliwyd asesiadau trylwyr, ac aseswyd y dystiolaeth gan arbenigwyr yn unol â safonau rhyngwladol. Mae'r dystiolaeth a'r broses o wneud penderfyniadau ar gael i'w gweld, ac nid oes sail dros gynnal rhagor o brofion neu atal y drwydded. Bydd Cyfoeth Naturiol Cymru yn ymgysylltu'n ehangach ac yn llunio cyfathrebiadau wedi'u targedu. Credaf hefyd ei bod hi'n hynod o siomedig fod yna rai sy'n fwriadol yn ceisio camarwain y cyhoedd er budd gwleidyddol iddynt hwy eu hunain ac yn camgyfleu'r ffeithiau. [Torri ar draws.]