Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Julie James, a gwelliant 2 yn enw Neil McEvoy. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2 ei ddad-ddethol.

Symudwn ymlaen at eitem 10, sef dadl ar gynnig â dyddiad trafod 6813, gwaredu deunyddiau a garthwyd o Fôr Hafren, a galwaf ar Rhun ap Iorwerth i wneud y cynnig—Rhun.

Cynnig NDM6813 Rhun ap Iorwerth, Darren Millar

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi pryderon eang ymhlith y cyhoedd mewn perthynas â gwaredu deunyddiau a garthwyd o Fôr Hafren i leoliadau oddi ar arfordir de Cymru, sy'n gysylltiedig ag adeiladu gorsaf bŵer newydd yn Hinkley.

2. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:

a) cyhoeddi tystiolaeth fwy manwl mewn ymateb i bryderon ynglŷn â risgiau i iechyd y cyhoedd a'r amgylchedd, gan gynnwys caniatáu ar gyfer cynnal profion pellach er mwyn darparu mwy o dryloywder; a

b) cyfarwyddo Cyfoeth Naturiol Cymru i atal y drwydded forol sy'n galluogi gweithgarwch gwaredu ac ymgymryd â rhaglen eang o ymgysylltu ac ymgynghori â chymunedau lleol a rhanddeiliaid ar draws de Cymru.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae hwn yn gynnig eithaf syml heddiw, rwy'n meddwl, gyda phwrpas eithaf clir. Mae'n ymwneud â dweud wrth Lywodraeth Cymru a Cyfoeth Naturiol Cymru, 'Rhowch y gorau iddi. Rhowch y gorau i'r carthu sydd ar y gweill mewn perthynas ag adeiladu gorsaf bŵer newydd yn Hinkley, rhowch y gorau i ollwng deunydd a garthwyd ar safle Cardiff Grounds, a rhowch y gorau i anwybyddu pryderon a godwyd gan nifer cynyddol o ddinasyddion, ac aelodau etholedig yn wir ar bob lefel ynglŷn â'r hyn sy'n digwydd.'

Rwy'n siarad fel aelod o Bwyllgor Deisebau'r Cynulliad, gan mai i'r pwyllgor hwnnw y cyflwynwyd deiseb ar 7 Tachwedd y llynedd, deiseb, a dyfynnaf, i

'Atal Trwydded Forol 12/45/ML i ollwng gwaddodion morol ymbelydrol o safle niwclear Hinkley Point yn nyfroedd glannau Cymru ger Caerdydd'.

Nawr, mae'n werth nodi'r iaith a ddefnyddir yn y ddeiseb honno, ac wrth wneud hynny, atgoffa ein hunain y dylem geisio bod yn wrthrychol yma, fel y mae angen i'r Llywodraeth fod yn sensitif i safbwyntiau pobl eraill. Er bod y deisebwyr yn cyfeirio at 'waddodion morol ymbelydrol', yn ganolog i ochr arall y ddadl, wrth gwrs, mae'r honiad nad oes unrhyw dystiolaeth fod unrhyw ddeunydd a allai fod yn beryglus yn y gwaddod. Felly, dyna'r cyd-destun.

Cynhaliwyd ymchwiliad byr gennym fel pwyllgor a chlywyd rhai o bryderon yr ymgyrchwyr fod deunydd a gâi ei garthu yn dod o ymyl pibellau gollyngiadau o Hinkley, fod data'n dangos y gallai gwaddodion a garthir ddal ymbelydredd cyfanredol sylweddol, mai dim ond tri niwclid penodol yr ymchwiliwyd iddynt yn y dadansoddiad yn hytrach na chynnwys llawer o rai eraill a allai fod yn bresennol. Roedd pryder nad oedd profion ar waddodion wedi'u cynnal ar ddyfnder digonol. Lleisiwyd pryderon ynglŷn â chanlyniadau symud y gwaddod ar fywyd morol ac roedd pryderon ynglŷn â'r posibilrwydd o drosglwyddo ymbelydredd o'r môr i'r tir, ac ati.

Rydym wedi gwrando'n ofalus fel pwyllgor ac wedi gwrando ar ochr arall y ddadl hefyd. Rhoddodd gwyddonwyr dystiolaeth gan Cefas, sef Canolfan Gwyddorau'r Amgylchedd, Pysgodfeydd a Dyframaethu, a oedd yn gyfrifol am y profion. Clywsom gan Cyfoeth Naturiol Cymru hefyd, ac rydym wedi clywed tystiolaeth gan ddatblygwr yr orsaf bŵer, sef EDF. Mae pob un yn honni bod y wyddoniaeth yn gadarn, nad oes unrhyw dystiolaeth o unrhyw berygl i'r cyhoedd, ac rydym yn sôn am lefelau isel iawn o ymbelydredd naturiol ac ymbelydredd wedi'i greu, fod lefelau ymbelydredd a ganfuwyd yn y gwaddod yn 2009, 2013, 2017 mor isel fel eu bod yn cyfateb i'r hyn nad yw'n ymbelydrol yn llygad y gyfraith, a bod pob gweithdrefn a dderbynnir yn rhyngwladol wedi'i dilyn cyn cyhoeddi'r drwydded garthu.

Felly, beth a wnawn yma heddiw? Wel, cynhaliwyd y profion hyn, dilynwyd y weithdrefn hon heb fod y mwyafrif llethol o bobl yn gwybod am y peth. Pan leisiwyd pryderon—ac fel rwy'n dweud, y tro cyntaf i mi glywed amdano oedd pan gyflwynwyd deiseb i'r Pwyllgor Deisebau, dyna pryd y dechreuais gymryd rhan am y tro cyntaf—yn ddealladwy, roedd llawer iawn o ddiddordeb ymhlith y cyhoedd. Felly, beth y gellid ac y dylid bod wedi ei wneud ar y pwynt hwnnw?

Gadewch imi fynd â chi i gyfarfod ymchwiliad y Pwyllgor Deisebau gyda Cefas a Cyfoeth Naturiol Cymru yn ôl ar 9 Ionawr eleni. Dyma drafodaeth rhyngof fi a Dr Kins Leonard, eu pennaeth diogelwch radiolegol. Awgrymais y gallent, mewn ymgynghoriad â'r rhai a wrthwynebai roi'r drwydded, gymryd rhai samplau ychwanegol, gan nodi o ble roeddent yn eu cymryd a dweud yn dryloyw wedyn beth yw'r data o'r mannau newydd hynny. Atebodd Dr Leonard,

Wel, nid oes gennyf wrthwynebiad i'r awgrym hwnnw. Credaf ei fod yn awgrym da iawn. Buaswn yn ychwanegu y byddem yn dilyn yr un weithdrefn yn union er mwyn gwneud hynny.

Ond y byddech yn mynd yn ddyfnach, efallai, awgrymais—gan gyfeirio at y pryder penodol na chafodd y samplau eu cymryd ar ddyfnder digonol. Atebodd yntau, 

Wel, os yw hynny'n ofyniad i dawelu canfyddiad y cyhoedd, byddem yn hapus iawn i wneud hynny. Byddem yn dilyn y canllawiau a osodwyd gan yr Asiantaeth Ynni Atomig Rhyngwladol yn y ffordd y byddwn yn ei wneud ac y byddwn yn asesu'r dos. Gallem ei wneud yn fwy tryloyw o ran sut y gwneir yr asesiad hwnnw yn yr adroddiad, a byddem yn barod iawn i gymryd rhan yn hynny os yw'n helpu canfyddiad y cyhoedd.

Wedyn, fe drois at ein tystion eraill, Cyfoeth Naturiol Cymru, a gofyn,

A gaf fi ymateb Cyfoeth Naturiol Cymru ar hynny? ac atebodd John Wheadon, eu rheolwr gwasanaeth trwyddedu,

Unwaith eto, buaswn yn cefnogi'r ymateb gan Cefas ac fe edrychwn ni ar hynny.

Nawr, rwy'n credu mai'r camau y dylid bod wedi'u rhoi ar waith ar y pwynt hwnnw fyddai cynnal y profion pellach a awgrymais, ar ddyfnder ac mewn ymgynghoriad â phartïon sydd â diddordeb er mwyn ymateb i bryderon y cyhoedd. Mae'r ffaith na ddigwyddodd hynny wedi ein harwain i ble'r ydym heddiw, gyda'r carthu'n digwydd allan yn y môr a dinasyddion pryderus yn gweld Llywodraeth nad yw wedi gwrando arnynt, er i opsiynau gael eu cynnig ar gyfer ceisio lliniaru'r pryderon.

Heddiw, maent yn gweld y Llywodraeth, drwy eu gwelliant, yn dileu'r rhan fwyaf o'r cynnig a gyflwynwyd, gan wrthod cymryd rhan unwaith eto mewn proses y gellid ac y dylid bod wedi'i chynnal fisoedd yn ôl i geisio mwy o dystiolaeth ac i leddfu pryderon. Byddwn yn pleidleisiwn yn erbyn y gwelliant hwnnw. Byddwn hefyd yn pleidleisio yn erbyn yr ail welliant yn ôl cyngor ymgyrchwyr amgylcheddol sy'n nodi bod yna broblem dechnegol ynghlwm wrtho. Mae'n galw ar Cyfoeth Naturiol Cymru i gynnal asesiad o'r effaith amgylcheddol, ond mae ymgyrchwyr yn dweud nad yw cynnal asesiad o'r effaith amgylcheddol yn rhan o waith na chymhwysedd Cyfoeth Naturiol Cymru.

Wrth gwrs, mae'r ymgyrchwyr am i'r asesiad hwnnw gael ei gynnal. Er bod Ysgrifennydd y Cabinet dros yr amgylchedd a materion gwledig yn dweud mewn datganiad ar 29 Medi 2017, ac unwaith eto, rwy'n dyfynnu,

'Dengys y cofnodion bod y ceisiadau i waredu deunydd yn nyfroedd Cymru wedi ystyried yr Asesiad o Effaith Amgylcheddol prosiect Hinkley Point C.' mae'r ymgyrchwyr yn dweud bod y llysoedd bellach wedi profi y byddai angen asesiad o'r effaith amgylcheddol ar wahân, gan nad yw'r asesiad cyffredinol o'r effaith amgylcheddol yn cynnwys carthu. Heb asesiad penodol o'r effaith amgylcheddol, maent yn dadlau na allwch wneud penderfyniad ynglŷn ag a ddylid caniatáu neu wrthod cais am drwydded.

Lywydd, nid wyf wedi manylu heddiw ar yr egwyddor o sut y gellid dympio unrhyw beth mor hawdd ar dir Cymru neu yn nyfroedd Cymru, ni waeth beth yw'r deunydd hwnnw. Rwyf wedi codi hynny yn y gorffennol, ac efallai y bydd eraill yn gwneud sylwadau ar hynny yn ystod y ddadl. Ond yn anad dim heddiw, mae'r cynnig hwn yn ymwneud â gwrando ar bobl a chydnabod pryderon go iawn. Nid yw hynny wedi digwydd, a gobeithio fy mod wedi gallu tynnu sylw at sut y gallai Llywodraeth sensitif fod wedi ymateb. Mae'r cynnig hwn yn datgan y dylent wneud hynny yn awr drwy atal y drwydded. Mae'r neges yn glir, ac i'r holl Aelodau, gan gynnwys y rhai ar feinciau'r Blaid Lafur, ar feinciau'r Llywodraeth sydd wedi dweud eu bod yn cytuno ac yn cydymdeimlo â phryderon eu hetholwyr: pleidleisiwch dros y cynnig hwn heddiw.

Daeth y Llywydd (Elin Jones) i’r Gadair.

Rwyf wedi dethol y ddau welliant i'r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2 ei ddad-ddethol. Galwaf ar Ysgifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig i gynnig gwelliant 1 yn ffurfiol.

Gwelliant 1—Julie James

Dileu popeth ar ôl pwynt 1 a rhoi yn ei le:

2. Yn nodi:

a) o dan delerau’r Confensiwn ar Atal Llygredd Morol yn sgil Dympio Gwastraff a Deunyddiau Eraill (Confensiwn Llundain, 1972), y mae’r DU yn un o’r llofnodwyr, dim ond deunyddiau sydd â lefelau de minimis o ymbelydredd a all gael eu hystyried ar gyfer cael eu gwaredu ar y môr.

b) yr asesiad ymbelydrol generig ceidwadol, a ddatblygwyd gan yr Asiantaeth Ynni Atomig Rhyngwladol, yw’r dull rhyngwladol cymeradwy ar gyfer profi am lefelau de minimis o ymbelydredd a chafodd y dull hwn ei ddefnyddio wrth wneud penderfyniad ynghylch trwydded forol Hinkley. 

c) y dystiolaeth o fewn adroddiad Pwyllgor Deisebau’r Cynulliad Cenedlaethol a nododd fod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi gwneud ei benderfyniad ynghylch trwydded forol ar sail cyngor arbenigol, a hynny’n unol â gweithdrefnau’r Asiantaeth Ynni Atomig Rhyngwladol ar gyfer asesiadau ymbelydrol.

d) y ffaith y daeth yr holl brofion ac asesiadau i’r casgliad fod y gwaddod i’w waredu o fewn y terfynau diogel, nad oes unrhyw berygl ymbelydrol i iechyd pobl nac i’r amgylchedd a’i fod yn ddeunydd diogel ac addas i’w waredu ar y môr.

3. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i roi cyfarwyddyd i Cyfoeth Naturiol Cymru o safbwynt ymgysylltu rhagor â’r cyhoedd er mwyn egluro’r broses a’r dystiolaeth, gan dawelu ofnau’r cyhoedd.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Galwaf ar Neil McEvoy i gynnig gwelliant 2, a gyflwynwyd yn ei enw. Neil McEvoy.

Gwelliant 2—Neil McEvoy

Ym mhwynt 2, ychwanegu is-bwyntiau newydd:

cymryd i ystyriaeth y wybodaeth a ddarparwyd gan yr Athro Emeritws Keith Barnham ynghylch damweiniau pwll oeri yn Hinkley Point A yn y 1960au;

cyfarwyddo Cyfoeth Naturiol Cymru i gynnal asesiad llawn o'r effaith amgylcheddol y caiff dympio gwaddod o Hinkley yn Cardiff Grounds ar arfordir Cymru, y boblogaeth arfordirol ac amgylchedd morol Cymru.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Diolch, Lywydd. Pe bai rhywun yn dweud wrthyf am lunio stori, nid wyf yn meddwl y gallwn lunio rhywbeth mor anhygoel â hyn. Mae Llywodraeth y DU a Llywodraeth Tsieina yn taro bargen gyda degau o biliynau o bunnoedd, ac fel rhan o'r fargen maent yn bwriadu dympio 320,000 o dunelli o fwd o'r tu allan i orsaf bŵer niwclear oddi ar arfordir Cymru heb gynnal profion priodol arno.

Ymgyrchodd llawer ohonom am flynyddoedd dros y sefydliad hwn, oherwydd ar adegau fel hyn, roeddem yn disgwyl i Lywodraeth Cymru sefyll drosom. Ond beth a wnaeth Llafur? A hoffech chi ddympio eich gwastraff arnom? Dim problem, iawn. Maent wedi ei groesawu. Gadewch i ni anghofio am funud am y pryderon iechyd posibl a'r diffyg asesiad o'r effaith amgylcheddol. Pam y byddech chi'n caniatáu i 320,000 o dunelli o wastraff gael ei ddadlwytho ar garreg eich drws gan eich cymydog? Pam y byddech chi'n gwneud hynny?

Ar 20 Mehefin eleni, ysgrifennodd yr Athro Emeritws Keith Barnham, Coleg Imperial Llundain, at y Llywodraeth i rybuddio ynglŷn â pheryglon posibl gyda'r mwd o'r tu allan i Hinkley Point. Mae Magnox Cyf wedi cyfaddef fod damweiniau pwll oeri wedi digwydd yn ystod y 1960au gyda phlwtoniwm o safon cynhyrchu arfau. Roedd hon yn wybodaeth newydd a dylai fod wedi gorfodi pobl i ailfeddwl ynglŷn â'r drwydded. O ran diogelwch, mae'r Llywodraeth wedi derbyn y lefel isaf sy'n bosibl. Mae'r holl ffisegwyr y siaradais â hwy'n dweud bod angen gwneud tri math o brawf er mwyn nodi pob math o blwtoniwm y gallech ddod o hyd iddo mewn mwd o'r fath: sbectrometreg alffa, sbectrometreg màs a sbectrometreg gama. Ffaith wyddonol yw hon, dyna i gyd—siaradwch â'r ffisegwyr—ac mae anwybyddu hyn yn brawf o ddiofalwch, yn anghyfrifol. Gyda phob parch, Ysgrifennydd y Cabinet, nid ydych yn gwybod beth rydych yn ei wneud.

Rydym wedi cael esgus ar ôl esgus na ellir gwneud dim, mai bai Cyfoeth Naturiol Cymru yw'r cyfan. Yng Nghymru, mae gennym yr unig Lywodraeth yn y byd sy'n methu â rheoli'r union asiantaethau y mae eu sefydlu, ac unwaith eto, drwy gamau cyfreithiol gan yr ymgyrchwyr, rydym wedi canfod nad Cyfoeth Naturiol Cymru oedd yn gyfrifol yn y pen draw, ond Ysgrifennydd y Cabinet. Mae'r bwnglereiddiwch a'r haerllugrwydd yn syfrdanol, ac rwy'n dweud wrth bob Aelod Llafur yma heddiw: pleidleisiodd pobl drosoch a rhoi eu ffydd ynoch. Gwrandewch arnynt. Gwrandewch ar eich etholwyr, ac nid ar y chwip.

Sefydlwyd hefyd drwy gamau cyfreithiol nad oedd unrhyw asesiad o'r effaith amgylcheddol wedi'i gynnal ar gyfer dympio yn Cardiff Grounds a chanlyniadau hynny. Cafwyd dogfen 2,000 tudalen am yr effaith ar ochr Bryste, ond bron ddim am Gymru. A gadewch i ni dynnu sylw hefyd at y ffaith bod y Gweinidog ar y pryd a benderfynodd beidio â chael asesiad o'r effaith amgylcheddol yn gyn lobïwr ar ran y diwydiant niwclear. Syfrdanol—dim ond yng Nghymru. Dim ond yng Nghymru.

Felly, sut y gallwch ganiatáu i 320,000 o dunelli o fwd o'r tu allan i orsaf bŵer niwclear gael ei ddympio heb archwilio'r effeithiau ar yr amgylchedd lleol? Mae llygaid y byd ar Gaerdydd heddiw—mae hon yn ymgyrch ryngwladol—ac mae fy ngwelliant yn gofyn i chi gefnogi asesiad o'r effaith amgylcheddol. Pam y byddech yn pleidleisio yn erbyn hynny? Anghofiwch y manylion technegol; gadewch inni gael yr asesiad wedi'i wneud.

Rwy'n mynd i ddyfynnu'r Athro Keith Barnham, Coleg Imperial Llundain, cyn ffisegwyr gronynnol—arferem eu galw'n ffisegwyr niwclear. Ac mae'n dweud bod y profion a wnaethpwyd ar fwd Hinkley wedi'u gwneud gan ddefnyddio synwyryddion ymbelydredd gama. Nid yw niwclei plwtoniwm yn dirywio drwy allyrru pelydrau gamma, ond yn hytrach drwy allyrru gronynnau alffa, ac ni chynhaliwyd profion ar y mwd i'r perwyl hwnnw.

Mae gennych ddewis bellach—mae gan bawb ohonom ddewis. Cynulliad Cenedlaethol Cymru yw hwn. Mae pobl yn pleidleisio drosom er mwyn inni edrych ar ôl Cymru, gwneud pethau er eu lles gorau a dwyn y Llywodraeth i gyfrif. Felly, a wnewch chi sefyll dros Gymru heddiw? Neu a fyddwch chi'n gadael i'r diwydiant niwclear ddympio'i faw dros ein gwlad?

Mae'n rhaid achub môr Hafren. Diolch.

Fe fyddaf yn gryno iawn. Nid wyf yn gwybod a yw'r mwd yn ddiogel. Cynhaliwyd profion arno, ac rydym wedi cael canlyniadau'r profion hynny. Yr hyn rwy'n ei wybod yw na thawelwyd meddyliau'r cyhoedd ei fod yn ddiogel.

Cynigiodd EDF friff i mi dair gwaith yr wythnos diwethaf. Bob tro, fe ofynnais am i'r mwd fod ar gael i academyddion dilys ei ail-brofi. Cafodd y cais hwnnw ei anwybyddu bob tro. Unwaith eto, hoffwn wneud cais yn gyhoeddus i EDF ryddhau'r mwd i academyddion dilys. Mae gwyddoniaeth yn beth gwych. Os yw dau unigolyn yn cynnal profion ar yr un sampl, fe fyddant yn canfod yr un canlyniadau o fewn y bwlch ansicrwydd. Nid yw gwyddonwyr yn ffugio canlyniadau. Byddai'n dinistrio eu hygrededd fel gwyddonwyr pe baent yn ffugio canlyniadau a bod y canlyniadau hynny mor wahanol i rai pawb arall sy'n cynhyrchu canlyniadau. Felly, yr hyn rydym ei eisiau yw gwneud i bobl gredu ei fod yn ddiogel. Cael adolygiad gan gymheiriaid. Mae popeth yn cael ei adolygu gan gymheiriaid. Pam na gellir gwneud hyn? Rwy'n credu fy mod am ofyn eto, a gobeithio y bydd EDF yn rhyddhau'r mwd er mwyn i academyddion dilys gynnal adolygiad gan gymheiriaid ohono. Os yw'r canlyniadau a gynhyrchwyd gan Cefas yn gywir, ac nid oes gennyf unrhyw reswm dros gredu nad ydynt, bydd yr un canlyniadau'n union yn cael eu cynhyrchu gan bob gwyddonydd arall sy'n cynnal profion ar y mwd. Rwy'n credu y gallai hynny roi mwy o sicrwydd i'r cyhoedd nag a gawsant hyd yn hyn.

Diolch am y cyfle i gyfrannu at y drafodaeth yma. Rydw i eisiau jest ategu rhai pwyntiau i gychwyn yr oedd Rhun wedi'u gwneud wrth agor yr araith. Rydw i'n meddwl bod y ffaith bod Cefas a Chyfoeth Naturiol Cymru, y ddau ohonyn nhw, wedi dweud y gallan nhw fod yn gwneud mwy o waith, ac y byddan nhw'n barod i wneud mwy o waith, yn tanlinellu i fi'r ffaith eu bod nhw yn cydnabod bod yna ragor o waith y gellir ei wneud. Mae'r ffaith bod y Llywodraeth yn troi ei hwyneb ac yn cadw ei phen i lawr ac yn palu ymlaen, i fi, yn codi cwestiynau gwirioneddol ynglŷn â pharodrwydd y Llywodraeth i wynebu lan i'r realiti bod yna fwy y gellir ei gwneud. Mae'r adwaith cyhoeddus yn dweud y stori. Mae'n dangos bod yna gonsýrn ymhlith pobl, bod yna amheuon a bod yna gwestiynau, a thra bod y cwestiynau yna ddim yn cael eu hateb yn ddigonol, yna fyddwn i'n tybio bod yna ddyletswydd yn rhywle i sicrhau bod y materion yna yn cael eu gwyntyllu yn fwy effeithiol. Wrth gwrs, tra bod yna gwestiynau yn aros, yna ni ddylai'r broses fynd yn ei blaen.

Nawr, rydw i eisiau cyfeirio at ddwy egwyddor benodol—yr egwyddor ragofalus, 'the precautionary principle', a hefyd egwyddor arall lle mae'r llygrydd yn talu, 'the polluter pays'.

Mae Jill Evans, ASE Plaid Cymru, wedi siarad yn helaeth am yr egwyddor ragofalus, yn enwedig yn y cyd-destun hwn. Euthum i balu drwy rai o gyfathrebiadau'r Comisiwn Ewropeaidd, a gwyddom mai nod yr egwyddor ragofalus yw sicrhau lefel uwch o ddiogelwch amgylcheddol drwy wneud penderfyniad ataliol lle ceir elfen o risg. Gwneud penderfyniadau ataliol—does bosibl nad yw hynny'n cyd-fynd ag egwyddorion sylfaenol Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 er enghraifft. Mae'n dweud wrthym, os oes amheuaeth, fod yn rhaid inni fod yn rhagofalus, a cheir tair egwyddor benodol sy'n cyfrannu at yr egwyddor ragofalus. Yn gyntaf oll, mae gennym y gwerthusiad gwyddonol llawnaf posibl; wel, yn yr ychydig funudau y buom yn y Siambr hon, credaf ein bod wedi clywed yn glir nad ydym wedi cael hynny, a dylem fod wedi'i gael. Yn ail, y cynhelir gwerthusiad o ganlyniadau posibl y gweithredu; wel, nid wyf wedi fy argyhoeddi, yn amlwg, fod hynny wedi digwydd yn ddigonol. Ac yn drydydd, fod cyfranogiad yr holl bartïon sydd â diddordeb yn y broses o astudio mesurau rhagofalus—fod pawb yn cymryd rhan yn y broses honno, ac eto, rydych yn methu yn hynny o beth yn ogystal. Fel y clywsom, mae angen i faich y prawf fod ar y datblygwr. Yn fy marn i, mae ymateb y cyhoedd yn dangos ein bod wedi methu ar bob un o'r rhain.

Ac mewn perthynas â'r egwyddor mai'r llygrwr sy'n talu—a gallech ddweud bod hon yn ddadl wahanol, ond yr un mor ddilys—beth am iawndal? Gwyddom mai'r bwriad yw dympio hwn yn nyfroedd Cymru. Ceir treth dirlenwi os ydych yn dympio ar dir, felly beth sy'n digwydd yn ein moroedd? Beth os yw'r gwaddod yn arwain at ddifrod amgylcheddol mewn gwirionedd? Cost i Lywodraeth Cymru fydd hi, does bosib na ddylai fod rhyw fath o iawndal i'w thalu? Oni ddylai'r llygrwr fod yn atebol mewn rhyw ffordd neu'i gilydd, yn hytrach na bod trethdalwyr Cymru, o bosibl, yn gorfod talu'r gost?

Soniodd rhywun, neu gofynnodd rhywun y cwestiwn: pam nad yw'n cael ei ddympio yn afon Tafwys? Fe wn yn iawn pam—oherwydd bod hynny'n annerbyniol yn wleidyddol. Felly, pam y mae'n dderbyniol yn wleidyddol ei ddympio yn nyfroedd Cymru? [Torri ar draws.] Edrychwch, mae'n gwestiwn dilys, mae'n ddilys. Mae'n ddilys—wrth gwrs ei fod yn ddilys. Dyfroedd Cymru yw'r rhain. Bydd problemau yn y dyfodol, fe wyddom y bydd, mae'n sicr y bydd, ac nid yw pobl wedi'u hargyhoeddi bod pob un o'r cwestiynau hyn wedi cael eu hateb.

A'r pwynt olaf yr hoffwn ei wneud, yn y 60 eiliad sydd gennyf yn weddill, yw'r cwestiynau—.[Torri ar draws.] Na, rwyf newydd ddweud bod gennyf 60 eiliad ac mae yna un pwynt arall y mae gwir angen imi ei wneud. [Torri ar draws.] Na, dyma'r pwynt pwysicaf. Mae'n ymwneud â'r berthynas eto—ac rwyf wedi codi hyn gyda chi o'r blaen, Ysgrifennydd—y berthynas rhwng Llywodraeth Cymru a Cyfoeth Naturiol Cymru. Dywedir wrthym yn y cyd-destun hwn fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn annibynnol, mae'n sefydliad hyd braich, hwy yw'r arbenigwyr, dywedant wrthym, ac ni allwn ymyrryd. Ac mewn meysydd eraill, a grybwyllais yr wythnos diwethaf, maent yn gwneud penderfyniad nad yw'r Llywodraeth yn ei hoffi, ac rydych i bob pwrpas yn cyhoeddi dictad, a chaiff y penderfyniad ei wrthdroi. Mater o ddewis a dethol ydyw, onid e? Dewis a dethol o ran perthynas y Llywodraeth gyda Cyfoeth Naturiol Cymru. Wel, rydych wedi gwneud y dewis anghywir y tro hwn, a dylech ddweud wrth bawb beth yw'r sefyllfa a gwneud y penderfyniad cywir.

Hoffwn ddechrau drwy dynnu sylw at lythyr a gefais gan glerc tref Cyngor Tref y Barri. Mewn cyfarfod eithriadol ar 4 Hydref, penderfynodd y cyngor alw ar Lywodraeth Cymru—a dyfynnaf—i gyhoeddi tystiolaeth fanylach mewn ymateb i bryderon ynglŷn â risgiau i iechyd y cyhoedd a'r amgylchedd, gan gynnwys caniatáu i brofion pellach gael eu cynnal er mwyn darparu mwy o dryloywder; yn ail, i gyfarwyddo Cyfoeth Naturiol Cymru i atal y drwydded forol sy'n galluogi gweithgarwch gwaredu, i gynnal asesiad llawn o effaith amgylcheddol dympio gwaddod o Hinkley Point yn Cardiff Grounds ar arfordir Cymru ac amgylchedd morol Cymru, ac i roi rhaglen ymgysylltu ac ymgynghori eang ar waith gyda chymunedau lleol a rhanddeiliaid ar draws de Cymru.

Cafwyd cefnogaeth drawsbleidiol, wrth gwrs, yng nghyfarfod Cyngor Tref y Barri. Roeddent yn mynegi pryderon dwys ynglŷn â diogelwch iechyd a monitro dympio mwd o Hinkley Point, ac rwy'n falch o fod wedi cyflawni eu cais i leisio gwrthwynebiadau cryf y cyngor i'r cynlluniau i waredu mwd ger arfordir y Fro.

Rwyf wedi mynegi fy mhryderon ynglŷn â Hinkley Point ar sawl achlysur yn y Siambr hon, ac rwyf am gyfeirio at y pwyntiau a wneuthum yn fwyaf diweddar. Gofynnais gwestiwn ar y datganiad busnes ynglŷn â natur yr asesiad o'r effaith amgylcheddol ar Hinkley Point, o safbwynt pryderon ynglŷn â'r mwd. Ac rwy'n deall fod y prif asesiad o'r effaith amgylcheddol wedi'i gynnal, wrth gwrs, gan Lywodraeth y DU ar gyfer adeiladu'r orsaf. Ond dilynais hyn gyda chais am eglurhad ar ymwneud Llywodraeth Cymru ac ystyriaeth ddilynol o broses yr asesiad o'r effaith amgylcheddol, ac ymatebodd Ysgrifennydd y Cabinet i'r pwyntiau hynny.

Hefyd, yn ystod dadl y Pwyllgor Deisebau, nodais bryderon ynglŷn â'r hyn a ystyrir yn samplu digonol ar haenau dyfnach o fwd. Felly, yn amlwg, ceir llawer iawn o bryder cyhoeddus, ac rwy'n ymwybodol fod Richard Bramhall o'r Ymgyrch Ymbelydredd Lefel Isel, a chyn aelod o bwyllgor Llywodraeth y DU sy'n archwilio risgiau ymbelydredd allyrwyr mewnol, wedi mynegi pryderon ynglŷn â'r profion. Felly, mae hwn yn gyfle heddiw i gofnodi'r cwestiynau hynny unwaith eto er mwyn i'r Llywodraeth ymateb iddynt.

Felly, rwy'n cadw at y pwyntiau a wnaed gennyf fi ac eraill yn y Siambr, ac rwy'n croesawu'r ddadl hon heddiw. Rwy'n bryderus ar ran nifer fawr o etholwyr sydd wedi dwyn materion i fy sylw, ac i sylw cyd-Aelodau, rwy'n gwybod, materion sydd wedi dwysáu dros yr wythnos ddiwethaf. Credaf mai'r pwynt yw nad yw pobl wedi'u hargyhoeddi gan y datganiadau a wnaed gan Cyfoeth Naturiol Cymru. Nid yw'r dystiolaeth hyd yn hyn yn tawelu eu meddyliau, a chredaf fod galwad am fwy nag un ffynhonnell o dystiolaeth a phrofion pellach yn ddealladwy.

Credaf na fyddai gwelliant y Llywodraeth yn ystyrlon, o ran cydnabod y pryderon cyhoeddus eang hyn, oni bai ein bod yn eglur beth fyddai'n digwydd mewn gwirionedd o ganlyniad i gyfarwyddyd gan Lywodraeth Cymru i Cyfoeth Naturiol Cymru ymgysylltu rhagor â'r cyhoedd er mwyn egluro'r broses. Felly, hoffwn ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet gytuno i wneud datganiad yn ymrwymo i roi cyfarwyddyd i Cyfoeth Naturiol Cymru ymgysylltu rhagor â'r cyhoedd ynglŷn â'r dystiolaeth a ddarparwyd hyd yn hyn, a dylai hyn gynnwys Cyfoeth Naturiol Cymru yn ymrwymo i gyfarfod â'r cyhoedd a chyflwyno tystiolaeth wyddonol. A wnaiff hi gadarnhau y bydd hi'n adrodd yn ôl i'r Cynulliad ar y camau a gymerwyd gan Cyfoeth Naturiol Cymru o ganlyniad i'r cyfarwyddyd hwn gan Lywodraeth Cymru a chanlyniad ymgysylltu â'r cyhoedd?

Rwy'n cofio'r ymgysylltiad a gefais fel cynghorydd lleol ag adeiladu morglawdd Bae Caerdydd. O ganlyniad i'r pryderon a'r ymgyrchoedd eang, sicrhawyd mesurau diogelwch newydd gydag ymrwymiadau statudol yn arwain—un enghraifft yn unig—at gynnal arolygon dŵr daear cyn ac ar ôl adeiladu'r morglawdd. Sicrwydd ynglŷn â mesur diogelwch sydd ei angen arnom yma. Rhaid parchu a chydnabod ein hetholwyr a'u pryderon, a hyderaf y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn parchu'r pwyntiau hyn yn ystod ymateb y Llywodraeth i'r ddadl heddiw.

Diolch i'r ddau Aelod am gyflwyno'r ddadl heddiw, a hefyd i Neil McEvoy sydd wedi bod yn weithgar iawn yn ymgyrchu ar y mater hwn. Cafwyd llawer iawn o bryder ymhlith y cyhoedd ynglŷn â dympio deunydd ym Môr Hafren, fel y clywsom heddiw eto. Cawsom ddeiseb a ddenodd fwy na 7,000 o lofnodion. Rydym wedi cael Aelodau o'r pedair plaid yn y Cynulliad yn mynegi pryder ynglŷn â hyn. Mae gennym Cyfeillion y Ddaear hefyd bellach, a Chyngor Tref y Barri fel y dywedodd Jane Hutt, cyngor a gynhaliodd gyfarfod eithriadol ar gyfer trafod y mater. Maent yn ychwanegu eu lleisiau yn y ddadl—ymhlith llawer o leisiau eraill.

Fel y dywedais pan gawsom ddadl ar hyn ar achlysur blaenorol, nid wyf yn wyddonydd, felly nid wyf yn gymwys i roi unrhyw fath o farn wyddonol. Cyfoeth Naturiol Cymru sydd â'r gwyddonwyr amgylcheddol yn ôl pob golwg. Ond yn anffodus i Cyfoeth Naturiol Cymru, nid oes ganddynt enw da am werthu eu penderfyniadau i'r cyhoedd yn gyffredinol. Yn gynharach eleni, cafwyd panig mawr ynglŷn â chynllun lleddfu llifogydd nant y Rhath yng Nghaerdydd. Cawsom bobl yn dringo'r coed i brotestio ynglŷn â'r hyn oedd yn digwydd. Nawr, mae'r ddadl hon ynglŷn â slwtsh niwclear ym Môr Hafren yn troi'n drychineb cysylltiadau cyhoeddus mwy byth hyd yn oed. Felly, beth bynnag yw gwyddoniaeth hyn, mae angen i Cyfoeth Naturiol Cymru wneud rhagor i leddfu pryderon ac ofnau'r cyhoedd. Gan nad ydynt yn gwneud hyn, rhaid i Lywodraeth Cymru ymyrryd i roi tystiolaeth fanylach inni ac i atal trwydded forol Cyfoeth Naturiol Cymru yn y cyfamser.

Felly, mae UKIP yn cefnogi'r cynnig heddiw ac yn gwrthwynebu gwelliant y Blaid Lafur, sydd i raddau helaeth yn dweud wrthym fod tystiolaeth Cyfoeth Naturiol Cymru yn gywir, er bod Llafur o leiaf yn cydnabod yr angen i Cyfoeth Naturiol Cymru egluro eu penderfyniad yn well i'r cyhoedd. Yn anffodus, mae materion wedi symud y tu hwnt i hynny bellach. Mae angen inni weld mwy o dystiolaeth, felly rydym yn gwrthwynebu gwelliant y Blaid Lafur heddiw. Rydym hefyd yn cefnogi gwelliant 3 Neil McEvoy sy'n nodi rhywfaint o'r dystiolaeth amgen ac sydd hefyd yn galw ar Cyfoeth Naturiol Cymru i gynnal asesiad llawn o'r effaith amgylcheddol. Rwy'n cymryd pwynt Rhun y gall fod problem dechnegol ynglŷn â phwy sy'n gyfrifol am yr asesiad o'r effaith amgylcheddol, ond hoffwn ei gwneud yn glir ein bod yn cefnogi'r alwad amdano. Diolch yn fawr iawn.

Roeddwn am siarad yn y ddadl hon oherwydd bod etholwyr pryderus wedi cysylltu â mi. Rwy'n credu ein bod yn dechrau cynsail beryglus os ydym yn dechrau cwestiynu barn arbenigwyr gwyddonol. Credaf ein bod wedi gweld y broblem honno yn ein gwleidyddiaeth yn ddiweddar ac mae'n dod yn fwyfwy cyffredin. Credaf fod yn rhaid inni dderbyn bod y profion a gynhaliwyd yn 2009, 2013 a 2017 yn iawn i ganfod nad oedd unrhyw risg radiolegol i iechyd pobl neu i'r amgylchedd. Ond wedi dweud hynny—[Torri ar draws.] Fe ildiaf, gwnaf.

Rwy'n synnu clywed yr Aelod yn sôn am dystiolaeth wyddonol. Rwyf newydd roi tystiolaeth i chi. Ysgrifennodd yr Athro Barnham at y Gweinidog ar 20 Mehefin yn datgelu'r damweiniau gyda phlwtoniwm o safon cynhyrchu arfau. Rwyf am ei ailadrodd oherwydd mae'n werth ei ailadrodd—dim ond un math o brawf a wnaed. Os ydych yn gwneud y prawf hwnnw, ni fydd modd i chi nodi pob math o plwtoniwm. Gwyddoniaeth yw hynny. Siaradwch â'r ffisegwyr, fe ddywedant hwy wrthych chi.

Os yw hynny'n wir, mae'n gwestiwn dilys pam y rhoddodd y gorau i'r achos llys. O ystyried ei fod yn destun cyllido torfol, rwy'n credu y dylem allu gweld y cyngor cyfreithiol a gafodd yn yr achos llys. [Torri ar draws.] Gwn iddo gael ei ddyfynnu yn y cyfryngau yn dweud iddo roi'r gorau i'r achos llys gan iddo sicrhau'r ddadl hon. Nid wyf yn credu bod hynny'n wir.

Felly, hoffwn symud hyn yn ei flaen a siarad am yr hyn y credaf yw'r broblem, a pham y mae fy etholwyr wedi mynegi pryderon wrthyf. Rwyf wedi cael llythyrau, sydd wedi dod, yn rhannol, oherwydd peth o'r hysteria y mae Neil McEvoy wedi'i gynhyrchu. Mae un llythyr yn dweud:

Os gwelwch yn dda peidiwch â chefnogi dympio gwastraff niwclear. Rwy'n credu bod pleidlais yn cael ei chynnal yr wythnos hon. Peidiwch â chefnogi dympio gwastraff niwclear.

Nid gwastraff niwclear yw hyn—symud mwd o un rhan o'r môr i'r llall yw hyn.

I droi at bryderon Llyr Gruffydd: oes, mae yna fater i'w drafod—yr awdurdodaeth a phwerau datganoledig—ond nid yw hynny'n rhywbeth y gallwn wneud unrhyw beth amdano yn y ddadl hon ar hyn o bryd.

Credaf felly ei bod beryglus inni gwestiynu barn arbenigwyr. Ond yr hyn a ddywedwn yw bod tystiolaeth glir na thawelwyd meddyliau'r cyhoedd, ac mae'n llinyn drwy'r hyn a ddywedodd pob Aelod sydd wedi siarad yn y ddadl hon hyd yma. Ceir tystiolaeth eglur fod y bobl, aelodau o'r cyhoedd, sydd wedi mynegi eu pryderon wrth ACau wedi dweud nad ydynt wedi'u hargyhoeddi gan yr hyn a gyflwynwyd. Ac yn yr achos hwn, rwy'n credu bod Cyfoeth Naturiol Cymru—ydynt, maent yn brin iawn o'r nod, ac rwy'n cefnogi'r pethau a ddywedodd Jane Hutt. [Torri ar draws.] Na, oherwydd nid wyf yn credu bod gan y Llywodraeth y pŵer—. Mae Rhun ap Iorwerth yn dweud, 'Wel, cefnogwch y cynnig'. Wel, nid mater i'r Llywodraeth yw'r cynnig, ac mewn gwirionedd byddai hynny'n mynd â'r Llywodraeth i diriogaeth anghyfreithlon. Nid yw honno'n gynsail y byddem eisiau ei gosod yn yr amgylchiadau hyn. Rwy'n anghytuno â Rhun. Buaswn yn dweud bod gwelliant y Llywodraeth yn effeithio ar y tawelwch meddwl sydd ei angen arnom os caiff ei weithredu yn y ffordd y mae Jane Hutt wedi dweud—[Torri ar draws.] Nid wyf am gymryd ymyriad arall—ac rwy'n credu bod hynny'n allweddol.

Mae'n ddyletswydd ar Ysgrifennydd y Cabinet bellach, oherwydd nid wyf yn meddwl bod y Llywodraeth wedi gwneud digon i dawelu meddyliau—mae dyletswydd ar Ysgrifennydd y Cabinet yn awr i ddarparu'r sicrwydd hwnnw yn ei haraith gloi heddiw. Rwyf wedi cael sgyrsiau gyda hi am hyn ac rwy'n hyderus y gall hi wneud hynny, cyn belled â bod y wybodaeth honno'n cael ei chyflwyno i'r cyhoedd a gwneud hynny mewn modd trylwyr, a fydd yn galluogi'r gwyddonwyr i siarad yn uniongyrchol â'r cyhoedd. Wedyn, byddaf yn gallu tawelu meddyliau'r etholwyr sydd wedi cysylltu â mi.

Hoffwn ddiolch i Rhun a Darren am gyflwyno'r ddadl bwysig hon heddiw, a diolch i Neil am ei ymdrechion i sicrhau nad yw'r gwaddodion sy'n cael eu dympio'n creu unrhyw risg i iechyd pobl na'n hamgylchedd. Efallai mai yn rhanbarth Neil y mae gwastraff Hinkley yn cael ei ddympio, ond mae'n effeithio ar fy rhanbarth i hefyd, rhanbarth sy'n gartref i rai o draethau gorau'r byd a hafan i blanhigion ac anifeiliaid morol. Ers wythnosau bellach rwyf wedi bod yn derbyn llu o negeseuon e-bost ynglŷn â hyn.

Gwn fod profion wedi'u gwneud ar y gwaddod o'r orsaf niwclear yn ôl deiliad y drwydded a bernir nad oes bygythiad i bobl, ac nid yw'n cael ei ystyried yn ddeunydd ymbelydrol yng nghyfraith y DU. Fodd bynnag, mae yna bryderon nad oedd methodoleg y profion yn ddigon cadarn. Edrych ar yr 1 metr uchaf yn unig o waddod a wnaeth methodoleg y profion, a dim ond ar ronynnau gama. [Torri ar draws.] A gaf fi orffen yn gyntaf, Jenny, ac fe wnaf wedyn os bydd amser gennyf?

Dengys ymchwil a wnaed mewn mannau eraill fod crynodiadau uwch o radioniwclidau i'w gweld ar ddyfnderoedd mwy nag 1 metr. Rydym hefyd yn gwybod bod 16 gwaith yn fwy o radioniwclidau'n cael eu cynhyrchu gan adweithyddion niwclear nag y gwnaed profion ar eu cyfer. Cynhaliodd yr arolygon gwaddod brofion ar gyfer caesiwm-137, cobalt-60 ac americiwm-241, ond beth am blwtoniwm neu gwriwm? Pam na phrofwyd ar gyfer y rhain? Beth am strontiwm neu dritiwm? Onid yw'r radioniwclidau hyn yn peri risg i iechyd pobl? Wrth gwrs eu bod, ond ni chynhaliwyd profion ar eu cyfer hwy na'r 50 o radioniwclidau eraill y gwyddys eu bod yn bresennol mewn gwastraff o'r hen orsafoedd niwclear hyn.

Fel y mae gwelliant Neil McEvoy yn ei ddangos, cafwyd digwyddiadau yn y 1960au a arweiniodd at ollwng gwastraff ymbelydrol i mewn i'r pyllau oeri yng ngorsaf Hinkley, ac mae nifer o ymchwilwyr annibynnol yn credu bod radioniwclidau niweidiol wedi'u cynnwys yn ddwfn o fewn y gwaddod.

Rwy'n deall bod Llywodraeth Cymru wedi'i hargyhoeddi ynglŷn â diogelwch y deunydd hwn, a'i bod hi'n ddiffuant. Fodd bynnag, nid yw nifer fawr o drigolion Cymru wedi'u hargyhoeddi, ac mae'n ddyletswydd arnom i brofi y tu hwnt i unrhyw amheuaeth fod y deunydd hwn yn ddiogel cyn ei ddympio ar ein harfordir. Hyd nes y cynhelir archwiliad diogelwch annibynnol trylwyr a chadarn yn wyddonol ar y gwaddod hwn, dylid atal y drwydded.

Os bydd yr adroddiad yn bendant o'r farn fod y gwaddod yn ddiogel i bobl, bywyd gwyllt a'r amgylchedd, ar bob cyfrif caniatewch y drwydded. Ond tan hynny, rydym yn creu risg o wneud niwed difesur i'n hecosystem ac yn bygwth hyfywedd rhai o draethau gorau'r byd, fel Rhosili a bae'r Tri Chlogwyn.

Rhaid i Lywodraeth Cymru roi Cymru yn gyntaf a mynnu bod rhagor o brofion mwy cadarn yn cael eu cynnal, ac rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi'r cynnig ac i gefnogi gwelliannau i'r cynnig er mwyn pobl Cymru. Diolch.

Mae digon o etholwyr wedi ysgrifennu ataf fi hefyd yn bryderus ynglŷn â'r mater hwn. Maent wedi cael eu darbwyllo bod y mwd adeiladu o aber afon Hafren yn ymbelydrol oherwydd ei leoliad wrth ymyl hen orsaf bŵer Hinkley A. Nid oes unrhyw dystiolaeth o gwbl, yn fy marn i, fod hyn yn wir, gan mai'r rheswm pam y penodwyd Cefas yw am nad yw'n adran o'r Llywodraeth; hwy yw'r arbenigwyr ar wyddoniaeth ac ymchwil dŵr croyw.

A wnewch chi ildio?

Na wnaf, diolch i chi.

Ar wyddoniaeth forol a dŵr croyw gymhwysol. Felly, rhaid ichi ddeall mai'r rhain yw'r arbenigwyr y mae Llywodraeth y DU, llywodraethau rhyngwladol, sefydliadau anllywodraethol yn mynd atynt—. Dyma'r bobl sy'n deall hyn. Ac nid yw dangos nad ydynt wedi cynnal profion ar gyfer y rhestr hir o fetelau y mae Caroline wedi eu rhestru yn gredadwy, oherwydd, yn amlwg, roeddent yn mynd i fod yn chwilio am—[Torri ar draws.] Roeddent yn edrych am—[Torri ar draws.] Roeddent yn edrych am yr holl fetelau hyn ac ni allent ddod o hyd iddynt. Nid oes unrhyw—. Oni bai eu bod yn cyflwyno'r metelau hyn wedyn, nid oes modd iddynt weld pethau nad ydynt yno.

Nawr, mewn ymateb i Llyr ynglŷn â pham y defnyddir Cardiff Grounds, y rheswm am hynny yw mai dyna'r lle mwyaf cynaliadwy yn amgylcheddol i'w waredu. Byddai ei anfon yr holl ffordd i afon Tafwys, wyddoch chi, yn wariant diangen ar adnoddau. Cardiff Grounds yw'r lle i fynd ar gyfer gwaredu gwastraff gwaith adeiladu yn yr ardal hon, oherwydd ei fod ar aber yr afon ac mae'r llanw'n symud y deunydd yn ei flaen. Felly, nid oes rheswm o gwbl o gwbl pam y dylem fod yn ei waredu yn yr Alban, yn afon Tafwys, nac unrhyw le arall. Dyma'r lle mwyaf priodol yn amgylcheddol i waredu gwastraff adeiladu. Nid wyf— [Torri ar draws.] Nid wyf yn deall: fel y dywed Mike Hedges, os nad yw gwyddonwyr yn ffugio canlyniadau, pam y byddai Cefas yn ffugio'r canlyniadau pan fyddai eu henw da yn rhyngwladol yn y fantol? Nid wyf yn credu ei fod yn gredadwy o gwbl.

Nid wyf yn meddwl bod unrhyw un yn awgrymu bod y canlyniadau wedi'u ffugio. Yr hyn a ddywedodd yr ymgyrchwyr ar hyd yr amser yw nad yw absenoldeb tystiolaeth yn dystiolaeth o absenoldeb, a'r hyn a awgrymais yn y Pwyllgor Deisebau, fel y dywedais, oedd gadewch i ni benderfynu, mewn ymgynghoriad ag ymgyrchwyr, ar set o baramedrau y gellir eu dilyn, gan gynnwys profion—profion gwahanol, efallai—ar ddyfnder, er mwyn dod i gasgliad y bydd pobl yn cytuno arno ar y cychwyn. Mae'n amlwg fod yna ddiffyg hyder, yn hytrach na diffyg ymddiriedaeth, mewn gwyddonwyr unigol. Adeiladu'r hyder hwnnw sydd angen inni ei wneud.

Iawn. Rwy'n deall bod yna broblem cysylltiadau cyhoeddus yn sicr gan fod cynifer o bobl wedi cael eu hargyhoeddi fod yr hyn a waredir yn Cardiff Grounds yn meddu ar ryw fath o ymbelydredd y tu hwnt i'r hyn sy'n bresennol y tu allan i'r adeilad hwn, neu unrhyw le arall lle'r ydym yn byw.

Y ffaith amdani yw eu bod wedi cynnal profion ar y samplau hyn ar dri achlysur gwahanol—2009, 2013, 2017. Maent wedi cymryd samplau lluosog ac nid ydynt wedi gallu dod o hyd i unrhyw un o'r deunyddiau a allai fod yn achos pryder. Pe bai deunydd niwclear yn bresennol, ni fyddent yn cael ei waredu yn nhywod Caerdydd, gan nad dyna sydd yn y drwydded. Wyddoch chi, mae'n rhaid inni dderbyn bod Cefas wedi gwneud eu gwaith ar dri achlysur gwahanol, ac mae'n peri pryder mawr fod rhai pobl sy'n ymgyrchwyr gwrth-niwclear, fel finnau yn wir, wedi ysgogi—[Torri ar draws.] Ysgogwyd pryderon am rywbeth nad yw'n bresennol. Ac felly dylem fod yn cefnogi canlyniadau ar sail wyddonol ac yn gwneud yn llawer gwell ar gyfleu'r neges i'r cyhoedd na ddylai hyn achosi unrhyw bryder.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig, Lesley Griffiths. 

Diolch, Lywydd. Rwy'n croesawu'r cyfle i ymateb i'r ddadl hon. Wrth gwrs, rwy'n cydnabod lefel y pryder ynglŷn â'r mater hwn, sy'n parhau ers y ddadl fis Mai diwethaf. Mae hyn er gwaethaf adroddiad y Pwyllgor Deisebau sy'n nodi'r dystiolaeth a chyngor gwyddonol ar y mater hwn. Rwyf wedi gwrando ar y pwyntiau a godwyd heddiw a diolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau.

Yn gyntaf, hoffwn ymateb i honiad a wnaed yn y Siambr sy'n awgrymu bod fy ngweithredoedd yn anghyfreithlon. Mae Gweinidogion Cymru a Cyfoeth Naturiol Cymru wedi gweithredu'n gyfreithlon. Cafodd penderfyniadau eu gwneud yn briodol ac nid ydynt erioed wedi bod yn destun unrhyw her gyfreithiol. Rwyf am ei gwneud yn glir iawn fod y penderfyniadau a wnaed gan Weinidogion Cymru a Cyfoeth Naturiol Cymru drwy gydol y broses benderfynu yn benderfyniadau cyfreithlon ac yn parhau i fod yn gwbl ddilys.

Mae'r DU yn un o lofnodwyr y Confensiwn ar Atal Llygredd Morol yn sgil Dympio Gwastraff a Deunyddiau Eraill. Mae Confensiwn Llundain fel y'i gelwir yn datgan mai dim ond deunyddiau sydd â lefelau de minimis neu isel iawn o ymbelydredd y gellir eu hystyried ar gyfer eu gwaredu ar y môr. Caiff pob cais am drwydded forol ei ystyried yn erbyn Rhan 4 o Ddeddf y Môr a Mynediad i'r Arfordir 2009, Rheoliadau Gwaith Morol (Asesu Effeithiau Amgylcheddol) 2007 a'r rheoliadau cynefinoedd, sydd oll yn darparu trefniadau cadarn ar gyfer ystyried a ddylid bwrw ymlaen â gweithgarwch yn rhinwedd ei effaith bosibl ar yr amgylchedd, iechyd pobl a ffyrdd eraill o ddefnyddio'r môr.

O ran y galwadau ar Weinidogion Cymru i atal y drwydded forol, mae'n bwysig bod yn ymwybodol na ellid ystyried cam o'r fath oni bai fod modd bodloni'r amodau a nodir yn adran 72 o Ddeddf y Môr a Mynediad i'r Arfordir 2009.

Weinidog, a wnewch chi ildio?

Lywydd, nid wyf yn cymryd unrhyw ymyriadau. Mae pawb wedi cael cyfle i siarad, ac rwyf am nodi'r ffeithiau.

Mae'r amodau'n cynnwys torri darpariaethau'r drwydded, newidiadau yn y farn wyddonol neu'r amgylchiadau mewn perthynas â'r amgylchedd ac iechyd pobl. Ni cheir unrhyw dystiolaeth sy'n awgrymu bod unrhyw un o'r amodau a nodir yn adran 72 yn cael eu bodloni. Byddai atal y drwydded o dan amgylchiadau o'r fath yn erbyn y gyfraith. Fe allwn ac fe ddylwn weithredu ar sail tystiolaeth yn unig. Rydym mewn perygl o osod cynseiliau peryglus os ydym yn rhoi'r gorau i wrando ar ein harbenigwyr.

Yn ail, hoffwn ymateb i'r pryderon ynglŷn â chynnal profion, asesu a gweithdrefnau trwyddedu. Cafwyd cyngor arbenigol annibynnol gan Ganolfan Gwyddorau'r Amgylchedd, Pysgodfeydd a Dyframaethu. Mae Cefas yn arbenigwyr rhyngwladol cydnabyddedig ar ddadansoddi morol, cemegol a radiolegol. Cafodd y deunydd sydd i'w waredu ei samplu a chynhaliwyd profion cysylltiedig arno yn 2009, 2013 a 2017. Cymerwyd samplau ar ddyfnder yn 2009. Nid oedd angen samplau ychwanegol ar ddyfnder yn 2013 na 2017 gan fod cyngor arbenigol wedi pennu na fyddai'r deunydd ar ddyfnder wedi newid. Ar gyfer y cais gwaredu penodol hwn, o ystyried ei leoliad mewn perthynas â Hinkley Point, nodaf fod Cefas wedi cynnal asesiad radiolegol generig ceidwadol, a ddatblygwyd gan yr Asiantaeth Ynni Atomig Rhyngwladol. Dyma'r dull y cytunwyd arno'n rhyngwladol ar gyfer cynnal profion ar lefelau o ymbelydredd sy'n pennu a yw gofynion confensiwn Llundain wedi'u bodloni.

Gwnaed pwyntiau hefyd am faterion hanesyddol yn ymwneud â phyllau oeri a chynhyrchu plwtoniwm o safon cynhyrchu arfau ar safle Hinkley. Mae hyn yn ddealladwy wedi ysgogi pryder pellach, ond hoffwn ddweud unwaith eto fod canlyniadau'r profion ar y drwydded forol hon yn dangos bod y deunydd a garthwyd o fewn terfynau diogel ac nid yw'n peri unrhyw risg radiolegol i iechyd pobl na'r amgylchedd ac mae'n ddiogel ac yn addas i'w waredu yn y môr.

Rhai mathau o brosiectau'n unig sy'n galw am asesiad o'r effaith amgylcheddol. Mae gorsafoedd pŵer niwclear yn enghraifft o'r math o brosiect sy'n galw am asesiad o'r fath, ac fel y cyfryw, cynhyrchodd EDF asesiad o'r effaith amgylcheddol ar gyfer prosiect Hinkley C. Nid oes angen asesiadau o'r fath ar fathau eraill o brosiectau, neu caiff yr angen am asesiad o'r ei benderfynu gan yr awdurdod priodol ar sail achosion unigol. Gwnaed y penderfyniad yn 2012 i sgrinio'r gweithgaredd gwaredu o'r gofyniad am asesiad o'r effaith amgylcheddol. Nid yw anghytuno gyda'r penderfyniad yn ei wneud yn anghywir. Roedd yn benderfyniad cyfreithlon. Pwynt allweddol i'w nodi yw nad yw'r dull nad yw'n galw am asesiad o'r effaith amgylcheddol yn golygu na chyflawnwyd asesiad amgylcheddol llawn a thrylwyr. Cynhaliwyd ymgynghoriad cyhoeddus ar y cais am drwydded forol ym mis Medi 2012 am 28 diwrnod, yn unol â'r weithdrefn safonol ar gyfer y rhan fwyaf o geisiadau am drwyddedau morol. Ar ôl rhoi'r drwydded mae'n ofynnol gwneud gwaith monitro ac unrhyw gamau gweithredu i'w cymryd o ganlyniad i ganfyddiadau'r arolwg, yn unol ag amod 9.1 y drwydded forol ar gyfer y gweithgaredd gwaredu.

Y drydedd thema rwyf am roi sylw iddi yw'r angen i dawelu meddyliau'r cyhoedd a'r ymgyrch i atal y drwydded forol. Rwy'n cydnabod yn llwyr fod y mater hwn wedi dod yn broblem i lawer o bobl mewn cymunedau ledled Cymru, a chafwyd cryn dipyn o sylw yn y cyfryngau. Er fy mod yn parchu'r hawl i brotestio wrth gwrs, rwy'n bryderus iawn ynghylch y codi bwganod a'r celwyddau parhaus sy'n cael eu lledaenu yn rhan o'r ymgyrch yn erbyn y drwydded forol hon gan arwain at bryder cyhoeddus diangen i bobl Cymru. Yn ogystal â hynny, cefais fy nychryn gan yr alwad i ffurfio blocâd rhag y gwaith hwn fel rhan o'r ymgyrch. Mae hyn yn beryglus ac yn creu risg i ddiogelwch y cyhoedd. Yn erbyn y llif o wybodaeth anghywir, ac i dawelu meddwl y cyhoedd, gofynnais i Cyfoeth Naturiol Cymru ysgrifennu at ACau ac awdurdodau lleol i nodi'r ffeithiau er mwyn chwalu'r mythau a'r anwiredd a sicrhau bod yr holl wybodaeth ar gael ar eu gwefan. Fodd bynnag, yr wythnos hon, cyfarfûm â Cyfoeth Naturiol Cymru eto ac ysgrifennu atynt gan ddefnyddio fy mhwerau o dan adran 100 o Ddeddf y Môr a Mynediad i'r Arfordir 2009, a nodi fy nisgwyliadau o ran ymgysylltu a chyfathrebu ymhellach â'r cyhoedd. Gobeithio y bydd y wybodaeth ychwanegol hon yn helpu ACau eto i dawelu meddyliau eu hetholwyr ac aelodau'r cyhoedd. Ac mewn ateb i gwestiwn penodol Jane Hutt, byddaf yn hapus iawn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau pan fyddaf yn cael rhagor o wybodaeth.

Y rheswm pam na allaf gefnogi'r cynnig gwreiddiol heddiw yw oherwydd bod y drwydded hon wedi'i rhoi'n gyfreithlon, cynhaliwyd asesiadau trylwyr, ac aseswyd y dystiolaeth gan arbenigwyr yn unol â safonau rhyngwladol. Mae'r dystiolaeth a'r broses o wneud penderfyniadau ar gael i'w gweld, ac nid oes sail dros gynnal rhagor o brofion neu atal y drwydded. Bydd Cyfoeth Naturiol Cymru yn ymgysylltu'n ehangach ac yn llunio cyfathrebiadau wedi'u targedu. Credaf hefyd ei bod hi'n hynod o siomedig fod yna rai sy'n fwriadol yn ceisio camarwain y cyhoedd er budd gwleidyddol iddynt hwy eu hunain ac yn camgyfleu'r ffeithiau. [Torri ar draws.]

Caniatewch i'r Gweinidog barhau yn awr.

Fel y dywedais, nid wyf yn ildio. Cafodd pawb ohonoch gyfle. Rwy'n cyflwyno'r ffeithiau. [Torri ar draws.]

Ni allwch gerdded i mewn yn ystod dadl a dechrau gweiddi. A wnewch chi ganiatáu i'r Gweinidog gwblhau ei chyfraniad? Nid yw'n cymryd—mae hi wedi dweud nad yw'n cymryd ymyriadau. Y Gweinidog i gwblhau ei—[Torri ar draws.]

Nid yw arweinydd Plaid Cymru wedi bod yn y Siambr hyd yn oed am y rhan fwyaf o'r ddadl.

Rydych chi'n gywir—

Rwyf wedi gwrando—[Torri ar draws.] Fe'i gwneuthum yn glir iawn ar ddechrau fy araith. Rwyf wedi gwrando ar—[Torri ar draws.]

Rydych chi'n gywir yn y penderfyniad hwnnw, a gallwch barhau yn awr gyda gweddill eich cyfraniad gan eich bod wedi dweud nad ydych yn cymryd ymyriadau.

Diolch, Lywydd. Rwy'n annog yr Aelodau yma heddiw i gefnogi gwyddoniaeth, nid codi bwganod, a'r angen i gyfleu'r neges i'n hetholwyr, pobl Cymru: mae'r gweithgaredd gwaredu hwn yn ddiogel ac nid oes angen pryderu.

Galwaf ar Andrew R.T. Davies i ymateb i'r ddadl. 

Diolch i chi, Lywydd, ac a gaf fi ddiolch i bawb sydd wedi cyfrannu at y ddadl hon y prynhawn yma? Mae'r mater hwn wedi bachu sylw'r cyhoedd, ac rwy'n canfod fy hun ar y llinell, fel petai, gyda'r bobl na fyddai fel arfer yn cyd-fynd â gwleidydd Ceidwadol, a rhywun yn wir sy'n cefnogi adeiladu Hinkley Point a gorsafoedd pŵer niwclear eraill i ddiwallu ein hangen am ynni. Ond rwy'n cydnabod y pryderon dilys—y pryderon dilys—sydd gan etholwyr ac a fynegwyd ar sail ehangach ynglŷn â'r mater penodol hwn, ac rwy'n gresynu at y ffaith mai'r gwrthbleidiau sydd wedi gorfod dod ynghyd i gyflwyno'r cynnig hwn heddiw yn hytrach na bod y Llywodraeth yn arwain ar hyn. Rydym wedi bod yn ôl ers bron i bedair wythnos bellach, a gallai'r Llywodraeth fod wedi arwain ar y mater hwn a chynnig rhywfaint o'r sicrwydd oedd ei angen ar y cyhoedd a'r aelodau o'r cyhoedd yn yr oriel sydd wedi dod yma heddiw, ond nid ydynt wedi gwneud hynny, a bu'n rhaid inni gymryd yr awenau ar y mater penodol hwn.

Credaf fy mod yn gywir i ddweud, Lywydd, na fyddai'r cynnig hwn yn arwain at weithred anghyfreithlon, fel y cafodd ei gyflwyno yn y ddadl gan Ysgrifennydd y Cabinet a hefyd gan yr Aelod dros Gaerffili, oherwydd fel arall ni fyddai wedi cael ei dderbyn, oherwydd ni allwch osod cynnig a fyddai'n arwain wedyn at weithred anghyfreithlon. Rwy'n credu fy mod yn gywir i ddweud hynny, ac mae honno'n ystyriaeth bwysig i'w chofio yma wrth bleidleisio heno. Ac rwy'n nodi sylwadau'r Aelod dros Fro Morgannwg, a gefnogaf yn llwyr o ran y modd y mae'n cyfleu barn ei hetholwyr yn y Siambr hon, ond fe ddarllenodd ein cynnig. Fe ddarllenodd ein cynnig gan Gyngor Tref y Barri, a deimlai dan gymaint o orfodaeth i gymryd rhan yn y ddadl hon fel eu bod wedi cael cyfarfod brys a chyflëwyd eu teimladau drwy gyfrwng y llythyr hwnnw. Os cymerwch chwip y Llywodraeth yn awr, fe fyddwch yn pleidleisio yn erbyn y cynnig roeddech yn sôn amdano yn eich cyfraniad. Felly, rwy'n gobeithio y byddwch yn myfyrio ar y safbwynt rydych wedi ceisio ei gyfleu yn y Siambr yma heno o ran y ffordd y byddwch yn pleidleisio, pan elwir y bleidlais ymhen tua pump neu 10 munud.

Nododd Rhun ap Iorwerth, a agorodd y ddadl, y gwaith a wnaeth y Pwyllgor Deisebau yn y maes penodol hwn, ac fe gyflwynodd y pwynt ynglŷn â Cyfoeth Naturiol Cymru a Cefas yn dweud y byddent yn croesawu'r cyfle i wneud rhagor o brofion mewn gwirionedd—rhagor o brofion ar ddyfnder—i dawelu meddyliau pobl sydd â phryderon ynglŷn â pha waddod a allai fod yn cuddio o dan lefelau'r profion y maent wedi'u cynnal hyd yn hyn. Nid yw hynny'n ymddangos yn afresymol i mi. Mae hynny'n ymddangos yn gwbl resymol, oherwydd pan edrychwch ar y pryderon eang sydd allan yno, os yw pobl angen y wybodaeth honno, dylent gael y wybodaeth honno, a'n rôl ni fel gwleidyddion yw gwneud yn siŵr fod y wybodaeth honno'n i'w chael. Fel y dywedaf, rwy'n siarad fel rhywun sy'n cefnogi adeiladu Hinkley Point, a gorsafoedd pŵer niwclear eraill mewn gwirionedd, er mwyn diwallu ein hangen am ynni.

Ond Ysgrifennydd y Cabinet, buaswn yn gobeithio y byddwch yn myfyrio ar yr hyn a ddywedwyd yma heno, ac y byddwch yn myfyrio ynglŷn â chaniatáu i'ch gwelliant fynd drwodd i saethu'r cynnig hwn i lawr, oherwydd mae gennych y pleidleisiau yma heno—wrth edrych ar y Siambr, mae'n amlwg fod gennych y pleidleisiau. Ond ni allaf weld dim yn afresymol yn y cynnig sydd ger ein bron yma heno. Nid yw ond yn galw am ymgynghori ehangach—ac rydych wedi cydnabod yn eich gwelliant eich hun nad yw Cyfoeth Naturiol Cymru wedi cynnal ymgynghoriad o'r fath—ac atal y drwydded yn y cyfamser fel y gellir cynnal rhagor o brofion. Deallaf fod y drwydded yn parhau tan fis Mawrth y flwyddyn nesaf. Maent hanner ffordd drwy'r gwaith carthu eisoes, felly byddai digon o amser i gynnal y profion a diwallu'r pryder eang, ac os yw'r profion yn gadarnhaol, gallent barhau gyda'r profion. Pam na chefnogwch chi hynny? Fel y dywedodd Llyr Gruffydd, pan soniodd am eich ymyriad ynglŷn â saethu ar dir cyhoeddus, roeddech yn barod i gyfarwyddo Cyfoeth Naturiol Cymru i wneud hynny, ac rydym yn anghytuno ar y pwynt hwnnw. [Torri ar draws.] Pam na wnewch chi arwain ar y mater hwn, Ysgrifennydd y Cabinet? Nid ydym yn gweld hynny. [Torri ar draws.]

Nawr, gall mainc gefn Llafur weiddi. Rwy'n falch o gymryd ymyriad os oes rhywun yn dymuno gwneud ymyriad. Nid wyf ond yn datgan beth sydd wedi digwydd yn y lle hwn dros yr ychydig wythnosau diwethaf ers inni ddychwelyd ar ôl y toriad. Rwy'n gofyn cwestiwn cwbl resymol ynglŷn â pham na ellir gwneud y profion ar ddyfnder, fel y gwelwyd yn nhystiolaeth y Pwyllgor Deisebau. [Torri ar draws.] Fe gymeraf yr ymyriad.

Mae'n ymddangos i mi eu bod yn drilio i lawr i 2 fetr; yna maent yn drilio ymhellach i lawr i 4.7m ac ni allant ddod o hyd i unrhyw ddeunydd ymbelydrol. Os ânt hyd yn oed yn ddyfnach, nid ydynt yn mynd i ddod o hyd i unrhyw ddeunydd nad oedd eisoes i'w ganfod ar ddyfnder o 4.7 metr. Mae'n hollol wirion iddynt fynd i lawr ymhellach, gan mai ar yr wyneb yn unig y byddwch chi'n fwyaf tebygol o ddod o hyd i unrhyw ddeunydd, ac ni allent ddod o hyd i ddim.

Gyda phob parch, fe drof at y dystiolaeth arbenigol a roddwyd, fel y'i cyflwynwyd yn y ddadl hon i'r Pwyllgor Deisebau gan Cyfoeth Naturiol Cymru a Cefas a ddywedodd eu bod yn barod i wneud hynny pe baent yn cael cyfarwyddyd i'w wneud. Rwy'n parchu eich statws yn y sefydliad hwn, Jenny, ond buaswn yn troi at y dystiolaeth arbenigol yma, ac rwy'n credu y dylid cynnal profion. [Cymeradwyaeth.] Rhun ap Iorwerth.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. I ychwanegu at yr hyn rydych yn ei ddweud, hoffwn atgoffa'r Siambr fod y ddadl hon wedi digwydd yn y Pwyllgor Deisebau ar 9 Ionawr eleni. Dychmygwch beth y gellid bod wedi defnyddio'r amser hwnnw'n ei wneud, mewn wyth neu naw mis, ar ail-wneud y profion y dywedodd yr arbenigwyr, y gwyddonwyr, ei fod, yn eu barn hwy, 'yn awgrym da iawn'—rwy'n dyfynnu. [Cymeradwyaeth.]

Mae'r llinell amser wedi bod yno, Ysgrifennydd y Cabinet. Mater i chi ar y meinciau hynny yw penderfynu a ydych am arwain ar y mater hwn, neu a ydych am gau'r drws ar y pwerau sydd ar gael i chi, ac ymdrin â phryderon ehangach y cyhoedd yn yr oriel a'r cyhoedd o gwmpas arfordir y De. Gallant gael atebion; fe ddylent gael atebion; a dylech chi gyflawni hynny, Ysgrifennydd y Cabinet. Pleidleisiwch dros y cynnig hwn heno. Tynnwch eich gwelliant yn ôl, fel y gallwn wneud cynnydd ar y mater hwn. Mae pobl yn haeddu hynny; gadewch i ni wneud cynnydd. [Cymeradwyaeth.]

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais ar y cynnig tan inni gyrraedd y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.