Hoffwn ddweud 'diolch' wrth Lee Waters a Jenny Rathbone am wneud y daith i Preston; ni allwn wneud hynny fy hun, am resymau teuluol. Ond mae'n wych eu bod wedi cynhyrchu adroddiad, fel y byddech yn ei ddisgwyl, o ganlyniad i'w taith, ac rwyf wedi ei ddarllen gyda diddordeb. Mae'n datgelu bod yna bethau y gellir eu trosglwyddo o fodel Preston i'n cymunedau, heb ormod o drafferth. Rwy'n derbyn y pwynt am fod ag anghenion lleol penodol yn ogystal, ond mae yna rai egwyddorion y gallem eu trosglwyddo.

Mae'r Athro Kevin Morgan yn aml wedi canmol Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili yn benodol am eu gwaith caffael, ac mae wedi enwi Liz Lucas a'i thîm yno fel arbenigwyr ac esiamplau ym maes caffael. Felly, achubais ar y cyfle y prynhawn yma i siarad â'r tîm yng nghyngor Caerffili, ac un o'r pethau a atseiniai'n glir oedd y llinell o adroddiad Lee a Jenny ar Preston:

Dywedodd y dirprwy brif weithredwr yn Preston wrthym eu bod wedi cael rheolau caffael yr UE yn haws na'r disgwyl ar ôl cael clywed eu bod yn rhwystr.

Ac fe ategir hyn gan brofiad cyngor Caerffili, oherwydd yr hyn a wnaethant â rhaglen safon ansawdd tai Cymru oedd datblygu eu fersiwn eu hunain o system brynu ddynamig ar gyfer Caerffili, fersiwn sy'n caniatáu mynediad wedi'i symleiddio—rhywbeth a alwent yn basbort i fasnach—er mwyn i gontractwyr lleol allu cael mynediad at waith ar gyfer safon ansawdd tai Cymru. Roedd yn rhywbeth sy'n cyd-fynd yn bendant iawn â'r hyn a darllenais yn yr adroddiad Preston gan Lee Waters a Jenny Rathbone.

Un o'r pethau eraill y dywedodd Caerffili eu bod yn gwneud yn dda yw cydweithio ag awdurdodau lleol eraill. Ac roeddent yn teimlo nad oedd y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol yn caniatáu hynny, neu nad oedd wedi'i ymgorffori yn egwyddorion y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol, ond eu bod er hynny yn cynnal y cydweithio hwnnw'n lleol. Fodd bynnag, yr hyn a ddywedwn wrth edrych ar y sefydliadau angori a nodir yn yr adroddiad a gynhyrchodd Lee a Jenny o ganlyniad i'r ymweliad â Preston, yw nad oes gan Gaerffili yr un lefel o systemeiddio a strwythuro ag a welir yno, ac rwy'n credu bod gwersi i'w dysgu yno: sut y mae gwneud y mwyaf o'r ddealltwriaeth o'n hamgylchedd uniongyrchol? Credaf fod hynny'n rhywbeth rydym yn parhau i fod yn eithaf pell o'i gyflawni.

Rwyf wedi sôn cyn hyn am waith Mark Granovetter, 'The Strength of Weak Ties' a'r ffaith mai cysylltiadau gwan â chyfalaf cymdeithasol yw'r rhai sy'n galluogi twf. Felly, heb ddibynnu fel busnes ar eich teulu a'ch ffrindiau, ond dibynnu ar y trefniadau cydweithredol gyda busnesau eraill yn eich rhwydwaith cymdeithasol uniongyrchol—cryfder cysylltiadau gwan o'r fath mewn cyfalaf cymdeithasol.

Un o'r pethau y gwelodd Caerffili oedd bod cymeriadau cryf iawn yn dod gyda'r cysylltiadau gwan hynny. Ni all cwmnïau bach sy'n ceisio cydweithio gynnal cydweithio o'r fath pan fyddant yn gwneud ceisiadau ac yn ymgeisio am gontractau. Weithiau, mae'n deillio o anghydfod ynglŷn â phwy y dylid ei dalu faint ac am beth, ac mae'n dod yn anhawster wrth gynnal cydweithio mewn cwmnïau bach ar draws contractau. Efallai eu bod yn llwyddo i gyflawni un contract, ond ni fyddant yn cydweithio drachefn ar gyflawni contract arall. Mae hynny'n golygu rhywfaint o addysg yn ein cwmnïau bach, yn ein cymuned BBaCh, ac rwy'n credu bod hynny'n bwysig.

Yn olaf, y mater arall a dynnodd cyngor Caerffili i fy sylw oedd y cysylltiad â gofal cymdeithasol. Rwy'n falch o weld bod un o'n hymgeiswyr am arweinyddiaeth Llafur Cymru yma ac wedi nodi'r angen am wasanaeth gofal gwladol. Credaf fod gwasanaeth gofal gwladol yn hanfodol ar gyfer ein helpu i ddarparu gofal cymdeithasol. Yn rhy aml, rydym wedi rhoi ein gofal cymdeithasol ar gontract allanol heb feddwl i bwy rydym yn ei roi. Mae Sefydliad Ymchwil, Data a Methodoleg Gymdeithasol ac Economaidd Cymru wedi cynhyrchu adroddiad a ddywedai y dylem fod yn adeiladu mentrau cymdeithasol i mewn i'n systemau darparu gofal, i mewn i'r modd rydym yn darparu gofal cymdeithasol. Nid ydym wedi llwyddo yn hynny o beth yng Nghymru, a chredaf fod angen inni ailedrych ar sut rydym yn darparu gofal cymdeithasol. Credaf y bydd y fframwaith gwasanaeth gofal gwladol hwnnw'n allweddol ar gyfer caniatáu hynny.

Felly, credaf fod hon yn ddadl bwysig ar yr adeg hon. Cawsom ddadleuon ar yr economi sylfaenol cyn hyn. Buaswn yn dweud un peth: mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi gwrando oherwydd fe'i gwelsom yn cael ei gyflwyno yng nghynllun gweithredu economaidd Llywodraeth Cymru, ond bellach mae angen inni ei weld yn cael ei roi ar waith. Credaf y bydd peth o'r drafodaeth yn y ddadl hon heddiw yn rhoi cymhelliant pellach i Ysgrifennydd y Cabinet fwrw ymlaen â'r syniadau hyn, ac edrychaf ymlaen at glywed ei ymateb i'r ddadl heddiw hefyd.