7. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Capasiti'r GIG

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:40 pm ar 17 Hydref 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of David Lloyd David Lloyd Plaid Cymru 5:40, 17 Hydref 2018

Wrth gwrs, o dan y fath amgylchiadau, mae'r staff yn y gwasanaeth iechyd, fel rydym ni wedi clywed eisoes, yn cyflawni gwaith clodwiw iawn o dan amgylchiadau sydd yn anodd, sydd yn gymhleth, ac sydd mor, mor brysur mae'n anodd iawn gallu trosglwyddo pa mor brysur ydym ni, yn aml, i bobl sydd ddim yn gweithio o dan y fath amgylchiadau. 

Felly, mae yna ryw dri pheth i'w ddweud ynglŷn â'r ddadl yma ynglŷn â chapasiti yn y gwasanaeth iechyd. Oes, mae yna brinder staff yn y lle cyntaf. Enwch chi unrhyw fath o broffesiwn sy'n gweithio yn y gwasanaeth iechyd ac mae angen rhagor ohonyn nhw—nyrsys, meddygon teulu. Rydym ni'n brin o ryw 400 o feddygon teulu yma yng Nghymru. Mae yna ryw 2,000 o feddygon teulu yng Nghymru; dylai fod yna tua 2,500. Mae gennym ni lai o feddygon y pen yma yng Nghymru na'r rhan fwyaf o wledydd eraill Ewrop. Ymhlith ein harbenigwyr ni yn ein hysbytai, mae tua 40 y cant o swyddi consultants, felly, yn wag yn ein hysbytai ni yma yng Nghymru.

Felly, wrth gwrs, gyda system mor brysur a phrinder staff, wrth gwrs ein bod ni'n mynd i gael rhestrau aros, pobl yn gorfod gweithio llawer yn rhy galed ac ati, ac ati. Dyna pam, fel plaid, rydym ni eisiau agor ysgol feddygol newydd ym Mangor. Mae'n rhaid inni hyfforddi mwy o feddygon yn y lle cyntaf. Mae'n rhaid inni dyfu fwy ohonyn nhw achos nid ydym ni'n cynhyrchu digon o feddygon ar hyn o bryd, a hyd yn oed pe bai pob un sy'n graddio'r dyddiau yma yn aros i weithio yng Nghymru, ni fuasai yna yn dal ddim digon o feddygon yng Nghymru i fod yn gwasanaethu ein pobl.

Elfen arall o'r capasiti ydy prinder gwlâu sydd wedi cael ei sôn amdano eisoes. Mae sawl coleg brenhinol yn dweud am hyn ac weithiau nid yw hi'n ffasiynol i sôn am brinder gwlâu, achos dros y chwarter canrif diwethaf, rydym ni wedi colli rhai miloedd o wlâu yn ein hysbytai ac yn ein cartrefi gofal yma yng Nghymru. Pam mae hynny'n bwysig? Wel, gyda'r boblogaeth yn mynd yn hŷn rŵan, mae yna ystod o bobl sydd yn rhy sâl i aros gartref, hyd yn oed â pha bynnag package dwys sydd gyda chi yn eu cefnogi nhw. Ond eto, er eu salwch a'r ffaith eu bod nhw mor fregus, nid ydyn nhw'n ddigon difrifol wael i fod ar wely mewn ward argyfwng acíwt mewn ysbyty cyffredinol fel Singleton neu Dreforys. Mae yna wastad ystod o gleifion sy'n cwympo rhwng y ddwy stôl yna, ac nid ydym ni'n gallu delio efo nhw yn dda iawn y dyddiau hyn yn absenoldeb gwlâu yn ein hysbytai cymunedol ni. 

Y pwynt olaf rwy'n mynd i'w wneud o ran capasiti, wrth gwrs, ydy bod y rhan fwyaf o'r capasiti pwysig yn fan hyn y tu allan i'r gwasanaeth iechyd. Rwy'n sôn yn fan hyn am ofal cymdeithasol. Mae sefyllfa gofal cymdeithasol yng Nghymru, fel yng ngweddill Prydain, yn fregus iawn ar hyn o bryd oherwydd tanariannu cyson dros y blynyddoedd, sy'n golygu bod yna drothwy uchel iawn i chi allu derbyn gwasanaethau, wedyn, oddi wrth y gwasanaethau cymdeithasol. Yn y bôn, os nad oes yna ddim gofal cymdeithasol, fydd yna ddim gwasanaeth iechyd. Dyna pam, yn y lle cyntaf, mae angen mynd i'r afael efo gofal cymdeithasol. Mae'r amser yn brin rŵan, achos nid ydym ni'n gallu cynnig unrhyw fath o gefnogaeth i drwch eang o'n poblogaeth ar hyn o bryd. Dyna pa mor ddifrifol ydy'r sefyllfa. A dyna pam, fel plaid, rydym ni'n edrych i ailgynllunio'n radical y system gofal cymdeithasol drwy greu gwasanaeth gofal cymdeithasol cenedlaethol o'r newydd, a fydd yn gweithredu fel ein gwasanaeth iechyd ni, ochr yn ochr. Mae'n rhaid, achos ar hyn o bryd, nid ydym ni'n gallu cynnig fawr ddim gofal i'n pobl fwyaf bregus ni sydd fwyaf angen y gofal yna, ac mae'r adnoddau jest ddim ar gael. Mae'r amser wedi pasio i jest wneud pethau bach wrth yr ochrau; mae angen ateb radical a gwasanaeth gofal cymdeithasol newydd, teilwng i'n gwlad. Diolch yn fawr.