Part of the debate – Senedd Cymru am 3:13 pm ar 23 Hydref 2018.
Diolch i chi am yr haelioni annodweddiadol yr wyf yn ei gydnabod yn eich sylwadau. Credaf fod y pwynt yr ydych chi'n ei wneud am effeithlonrwydd ac am sut yr ydym ni'n cael mwy o werth a chynhyrchiant, maen nhw'n bwysig. Mae rhywbeth ynghylch gwneud rhai pethau'n wahanol, eu gwneud yn fwy effeithlon, ond mae hefyd rhywbeth ym maes trawsnewid ynghylch gwneud pethau gwahanol hefyd. Ac mae angen inni allu gwneud y ddau beth yma a barnu pryd y mae angen inni wneud y naill neu'r llall.
Felly, er enghraifft, fe wnaethoch chi sôn am bresgripsiynau. Wel, mewn gwirionedd, mae twf presgripsiynau wedi bod yn arafach yng Nghymru ers y polisi presgripsiynau am ddim nag y bu yn Lloegr lle mae pobl yn talu am bresgripsiynau, sy'n ffaith anarferol—mae'n groes i'r disgwyl—ond dyna realiti'r hyn sydd wedi digwydd. Felly, mae pobl eisoes yn gwneud dewisiadau ynghylch beth i'w roi ar bresgripsiwn. Ac, mewn gwirionedd, yng Nghymru, rydym ni wedi bod â dull cenedlaethol o roi cynhyrchion meddyginiaethol biolegol ar bresgripsiwn sydd bron yn union yr un fath â chynnyrch tebyg—felly, nid bod â chynhyrchion brand, ond cynhyrchion sydd yn union mor effeithlon a diogel i'r dinesydd. Felly, rydym ni, mewn gwirionedd, wedi defnyddio dull cenedlaethol ac wedi gwneud arbedion ariannol gwirioneddol.
Ond nid dyna'r unig ran o'r hyn sydd gennym ni i'w wneud. Mae rhan fawr o hyn ynghylch sut yr ydym ni'n gwneud gwahanol bethau. Mae eich sylw ynghylch mynediad i adrannau damweiniau ac achosion brys a'r ffigurau yn codi, wel, wrth gwrs, mae mynediad i ofal sylfaenol yn rhan o'r stori honno. Dydw i ddim yn credu mai dyna'r stori gyfan, mewn gwirionedd. Mae yn, er hyn, yn rhannol yn atgyfnerthu pam mae angen inni drawsnewid gofal sylfaenol i sicrhau bod gennym ni feddygon teulu yn gweithio mewn partneriaethau bwriadol gyda gweithwyr proffesiynol gofal iechyd eraill, ac nid dim ond fel ymateb i heriau o ran recriwtio meddygon teulu mewn gwahanol rannau o'r wlad, ond, mewn gwirionedd, ym mhob rhan o'r wlad, dyma'r peth cywir i'w wneud. Mae'n swydd well ar gyfer y meddyg teulu, yn swydd well ar gyfer y ffisiotherapydd, y nyrs, a'r fferyllydd a'r therapydd galwedigaethol a fydd yn gweithio gyda nhw ac, yn y pen draw, yn wasanaeth gwell ar gyfer yr aelod o'r cyhoedd, a bydd pobl yn cael gweld y person cywir yn gyflymach. Dyna yr un rheswm hefyd pam ein bod eisiau cael partneriaeth wirioneddol fwy cydgysylltiedig â gofal cymdeithasol hefyd. Bydd y rhan fwyaf o feddygon teulu yn dweud wrthych chi bod gan lawer o'r bobl sy'n dod drwy eu drysau i'w gweld broblemau cymdeithasol ac nid, mewn gwirionedd, broblemau iechyd neu broblemau meddygol iddynt ymdrin â nhw. Felly, mae'r bartneriaeth honno yn bwysig iawn.
Y sylw am y galw sydd ar y system—rydym ni wedi trafod hyn droeon am oedran ein poblogaeth, am yr heriau iechyd cyhoeddus ychwanegol sydd gennym ni, am ddementia fel her arbennig sy'n ein hwynebu ni nawr ac yn y dyfodol hefyd. Mae'n atgyfnerthu pam mae angen i wneud rhai pethau mewn ffordd wahanol, ond mewn gwirionedd i wneud pethau gwahanol hefyd. Felly, mae ein gwasanaethau 'clywed a thrin' a'n gwasanaethau 'gweld a thrin' nid yn unig yn cadw pobl allan o'r ysbyty, maen nhw mewn gwirionedd ynghylch bod hynny'n ffordd well o ddarparu'r gofal hwnnw i'r person. Byddwch chi'n darparu rhagor o ofal lleol sy'n fwy priodol i'r person hwnnw a rhoi gwell profiad iddyn nhw hefyd, ac mae llai o risg, mewn gwirionedd, ar gyfer y person hwnnw o ran gwneud yn siŵr nad oes unrhyw daith ddiangen i'r ysbyty. Dyna pam mae'n rhaid inni gael sgwrs wahanol ynghylch gwerth. Mae'n rhannol ynghylch gofal iechyd darbodus a sylfaen gwerth yr hyn yr ydym ni'n ei wneud, a pha werth a gawn ni drwy wario arian a defnyddio adnoddau mewn ffordd wahanol er mwyn darparu gofal gwell ac nid gofal sy'n fwy effeithlon yn dechnegol.
Wrth gwrs, edrychaf ymlaen at gael y sgwrs hon yn y pwyllgor yn ystod y gyllideb. Rwy'n siŵr y bydd digon o gwestiynau yn cael eu gofyn inni am hyn gan aelodau'r pwyllgor, ond, drwy gydol oes y cynllun hwn, mae mewn gwirionedd yn sylfaen i lawer o'r hyn yr ydym ni eisiau ei wneud a sut y bydd gennym ni, mewn gwirionedd, system sy'n gytbwys, sy'n gynaliadwy yn ariannol, ac sy'n darparu gofal iechyd o ansawdd uchel i fodloni heriau heddiw a'r dyfodol.