Rydym ni'n croesawu'r ffaith bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi cydnabod methiannau'r penderfyniad i breifateiddio'r gwasanaeth prawf, gan wahanu'r gwasanaeth prawf cenedlaethol a'r cwmnïau adsefydlu cymunedol yma yng Nghymru. Gwelsom adroddiad y llynedd gan brif arolygydd Arolygiaeth Gwasanaeth Prawf ei Mawrhydi, y Fonesig Glenys Stacey, a oedd yn wirioneddol bryderus am fethiannau preifateiddio a'r anhrefn a oedd yn bodoli yn y system.

Byddaf yn cyfarfod â'r prif arolygydd bob blwyddyn a bu cryn sôn am y pryderon hyn yn ystod ein cyfarfod diwethaf. Dilynwyd hyn dim ond y mis diwethaf gan adroddiad arall yn mynegi pryderon difrifol ynghylch diogelwch dioddefwyr cam-drin domestig oherwydd methiant y cwmnïau preifat hynny i amddiffyn y dioddefwyr hynny rhag y bobl hynny a fu yn eu cam-drin.

Rwyf wedi ceisio cwrdd â Gweinidogion yn Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn y Weinyddiaeth Gyfiawnder yn rheolaidd i drafod a dadlau sut y gallwn ni ddarparu gwasanaeth mwy cydgysylltiol yng Nghymru. Mae llawer o'r gwasanaethau sydd eu hangen i reoli troseddwyr, cyn-droseddwyr a hyrwyddo adsefydlu eisoes wedi'u datganoli. Mae iechyd a gwasanaethau cymdeithasol, addysg, tai a llety yn hanfodol i ddarparu gwasanaeth prawf cadarn a llwyddiannus. Mae angen inni sicrhau bod pob un o'r gwasanaethau hyn yn gallu gweithio gyda'i gilydd.

Mae'n rhaid i unrhyw wasanaeth prawf ar ei newydd wedd ystyried a chydnabod a gweithio gyda'r ddarpariaeth y mae Llywodraeth Cymru eisoes yn ei hariannu. Dyma'r unig ffordd y gallwn ni sicrhau gofal da ac osgoi dyblygu darpariaeth. Mae'n rhaid cynnwys cydweithwyr polisi yn Llywodraeth Cymru o'r cychwyn cyntaf yn nhrefniadau datblygu, dylunio a llywodraethu yn y dyfodol i sicrhau'r berthynas briodol rhwng ymyraethau er mwyn cyflawni'r canlyniadau a ddymunir. Nid yw hi bellach yn bosib ac nid yw hi bellach yn dderbyniol i Lywodraeth Cymru gael gwybod am ganlyniad y trafodaethau hyn ar ddiwedd y broses hon. Yn y dyfodol, mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru gael ei chynnwys yn llawn ar ddechrau'r broses o gynllunio'r gwasanaethau hyn.

Mae'r ymgynghoriad hwn yn rhoi cyfle i ni ailedrych ar raglen y llwybr cenedlaethol ac o bosib i edrych eto ar y gwasanaeth adsefydlu yn ei gyfanrwydd yng Nghymru i ganiatâu gwahaniaethau mewn gwasanaethau gwirfoddol a statudol. Mae'r cymorth adsefydlu hwn yn hanfodol ac mae angen iddo fod yn wasanaeth sydd wedi ei gydgysylltu'n briodol sy'n ymateb i anghenion unigol troseddwyr sy'n gadael sefydliadau. Caniatewch imi ddweud hyn: Nid wyf yn siŵr a ydym ni bod bob amser yn cyflawni hyn yn briodol ar hyn o bryd. Credaf fod angen inni gydnabod, wrth ddarparu'r gwasanaethau hyn, bod angen inni ein hunain ystyried pa mor gydlynnus yr ydym ni'n darparu'r gwasanaethau hyn i bobl sy'n agored i niwed. Mae'n hanfodol ein bod ni'n gwneud hyn yn y ffordd gywir, yn enwedig o ran rhannu gwybodaeth asesu, a gasglwyd pan oedd y cyfryw bobl dan glo, gyda'r gwahanol asiantaethau dan sylw i sicrhau nad oes unrhyw oedi na dyblygu.

Mae'n rhaid hefyd cael cyfathrebu gwell a mwy cadarn rhwng y gwasanaethau amrywiol er mwyn sicrhau, ni waeth beth yw hyd y ddedfryd, na chaiff neb ei ryddhau heb wybod ble y bydd yn aros ar ei noson gyntaf. Llywydd dros dro, rwyf wedi clywed  gormod o straeon am bobl sydd wedi cael eu rhyddhau heb wybod lle maen nhw i fod i fynd, gyda dim neu fawr ddim cefnogaeth, heb wybod hyd yn oed ble byddan nhw'n treulio eu noson gyntaf allan o'r carchar. Mae'n annerbyniol; ni ddylai'r fath sefyllfa fodoli. Dim ond drwy gydgysylltu, drwy integreiddio ac edrych ar bolisi mewn modd cynhwysfawr y gallwn ni sicrhau bod pobl yn cael y cymorth y mae arnyn nhw ei angen.

Rydym ni hefyd yn gwybod bod menywod yn tueddu i gael dedfrydau byrrach na dynion. Mae angen i gynllun ailsefydlu ar gyfer menywod fod yn weithredol yn gyflym iawn yn dilyn dedfrydu. Mae angen inni achub ar y cyfle a gafwyd o ganlyniad i'r broses ymgynghori hon i sicrhau bod pawb sy'n gadael y carchar yn gwbl barod ar gyfer eu rhyddhau ac yn cael sicrwydd o ran beth fydd y camau nesaf. Mae angen inni sicrhau bod pobl sydd ar fin cael eu rhyddhau yn cael cefnogaeth lawn.

Mae hi hefyd yn hanfodol y dylid annog pob troseddwr yn y carchar i fanteisio ar sgiliau newydd a chynyddu'r diddordebau a'r galluoedd sydd ganddyn nhw er mwyn gweld a ellid defnyddio unrhyw weithgarwch ystyrlon priodol a pherthnasol yn y ddalfa i wella eu posibilrwydd o gael gwaith ar ôl eu rhyddhau. Mae gwaith eisoes wedi dechrau, gyda chyhoeddi fframwaith i gefnogi newid cadarnhaol ar gyfer y rhai sydd mewn perygl o droseddu yng Nghymru, yr ydym ni eisoes wedi ei gyhoeddi yn gynharach eleni.