Diolch i chi, Llywydd. Yn fy natganiad ar 15 Mai 2018, hysbysais yr Aelodau fy mod wedi comisiynu adolygiad annibynnol o gategori oren y gwasanaeth ambiwlans, o dan arweiniad clinigol. Rwyf yn falch o allu darparu'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau yn dilyn cwblhad yr adolygiad hwnnw. Bydd yr Aelodau'n cofio bod gwerthusiad annibynnol o'r model ymateb clinigol, a wnaed yn 2017, wedi cael cydnabyddiaeth gyffredinol o fewn y gwasanaeth ambiwlans a chan bartneriaid allanol mai symud tuag at y model newydd oedd y peth cywir i'w wneud. Canfu fod y model ymateb clinigol newydd wedi helpu gwasanaeth ambiwlans Cymru i ganolbwyntio ar ansawdd y gofal y mae cleifion yn ei gael yn ogystal â gwella effeithlonrwydd wrth ddefnyddio adnoddau ambiwlans. Gwnaeth argymhellion ar gyfer gwelliant pellach hefyd, gan gynnwys adolygiad o'r categori oren. 

Yng ngoleuni’r argymhelliad hwnnw, ceisiodd yr adolygiad oren a orchmynnais sefydlu pa un a yw cleifion yn y categori oren yn aros yn rhy hir am ymateb ambiwlans, ac os felly pa un a yw hyn yn arwain at ganlyniadau a phrofiadau gwaeth i gleifion. Mae'n galonogol nodi bod yr adolygiad oren wedi adleisio canfyddiadau'r adolygiad annibynnol blaenorol—bod ein model ymateb clinigol yn ddiogel. Mae ein model yn parhau i sicrhau bod y rhai â’r angen mwyaf yn derbyn yr ymateb cyflymaf i wella eu cyfleoedd o gael canlyniad cadarnhaol, wrth ddarparu gofal priodol ac amserol hefyd i gleifion nad oes ganddynt gyflyrau angheuol.

Rwyf eisoes wedi amlinellu’r broses adolygu sydd ar waith i gadw’r holl godau blaenoriaethu o dan adolygiad parhaus. Mae'r broses adolygu hon, a wnaed gan arbenigwyr yn y maes, yn sicrhau bod neilltuo’r codau i gategorïau coch, oren a gwyrdd yn parhau i mhwyslais ar fesuriad sy'n seiliedig ar dystiolaeth. Mae'n ddiddorol gweld bod yr adolygiad wedi cynghori yn erbyn cyflwyno targedau newydd sy'n seiliedig ar amser ar gyfer gwasanaethau ambiwlans. Yn hytrach, byddwn yn parhau i fynd ar drywydd mesur llwybr cyfan gyda chyflyrau megis strôc, gan ddatblygu dangosyddion clinigol a mesuriadau ar gyfer canlyniadau a phrofiadau cleifion sy’n unol â ‘Cymru Iachach’.

Bydd digwyddiadau yn y categori oren yn gyffredinol yn cael ymateb golau a seiren las, yn debyg iawn i’r rhai sydd yn y categori coch. Y prif wahaniaeth yw bod yr holl adnoddau gerllaw ar gael ar gyfer digwyddiadau coch, tra bod yr ymateb agosaf a mwyaf addas yn cael ei anfon ar gyfer y categori oren. Dylai hyn helpu cleifion i gael gofal arbenigol cywir ynghynt. Dywedodd y rhan fwyaf o staff y gwasanaeth ambiwlans a gymerodd ran yn yr adolygiad eu bod nhw’n credu bod y system flaenoriaethu’n gweithio'n dda, a bod nifer y cerbydau sy’n mynd i alwadau oren wedi gostwng. A dylai hynny roi hyder i ni ein bod ni’n sicrhau bod yr adnoddau cywir yn cyrraedd pobl y tro cyntaf yn fwy aml. Dylai hynny wella canlyniadau clinigol ar gyfer pobl â chyflyrau megis strôc, clefyd y galon a chluniau wedi eu torri.

Mae canfyddiadau'r adolygiad hefyd, wrth gwrs, yn cyflwyno cyfleoedd ar gyfer gwelliannau. Mae canolrif yr amser ymateb ar gyfer galwadau oren wedi cynyddu saith munud ar gyfartaledd yn ystod y cyfnod adolygu, rhwng Ebrill 2016 a Mawrth 2018. Mae’n amlwg nad yw hynny'n dderbyniol a rhoddir sylw i hyn drwy waith cydweithredol â phwyslais. Mae'r canfyddiadau’n awgrymu bod prydlondeb wedi effeithio ar nifer o ffactorau sy’n cyfyngu ar y gallu. Mae hynny er gwaethaf buddsoddiad ychwanegol o £11 miliwn gan Lywodraeth Cymru ar gyfer gwasanaethau gofal cleifion yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf, a £38 miliwn o fuddsoddiad cyfalaf yn ystod yr un cyfnod.

Mae angen sylw ar unwaith ar oedi wrth drosglwyddo cleifion o ambiwlansys a salwch staff gyda chynigion system gyfan a lles gwell i staff. Disgwyliaf i fyrddau iechyd ac Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru weithio gyda phartneriaid i gymryd cyfrifoldeb am y materion hyn a chymryd camau ar unwaith i ymdrin â nhw. Wrth gwrs, byddwn yn monitro’r cynnydd yn ofalus.

Roedd yr adolygiad yn gallu defnyddio technegau arloesol i olrhain data ar lefel y cleifion drwy'r system. Ni chanfuwyd perthynas uniongyrchol rhwng amseroedd aros hir am ymateb ambiwlans a chanlyniadau gwaeth ar gyfer y rhan fwyaf o gleifion. Fodd bynnag, bydd profiadau cleifion a'u teuluoedd yn cael eu heffeithio’n negyddol a chefnogir hynny gan adborth y cyhoedd. Disgwyliaf i gamau gael eu cymryd er mwyn galluogi gwiriadau sicrwydd a lles i gael eu darparu pan fo pobl yn aros yn hwy am ambiwlans i gyrraedd.

Canfu'r adolygiad mai digwyddiadau sy'n ymwneud â phobl sydd wedi cael codwm sy’n cyfrif am y nifer mwyaf o alwadau o fewn y categori oren. Yng ngoleuni hyn, rwyf wedi penderfynu dyrannu £140,000 i brif gomisiynydd y gwasanaethau ambiwlans ar gyfer prosiect ar y cyd i ymateb i godymau gan gynnwys St John Cymru Wales.  

Awgrymodd tystiolaeth anecdotaidd gan staff gweithredol bod nifer sylweddol o alwadau gan gartrefi nyrsio ar gyfer cleifion a oedd wedi syrthio ac y byddai’n fuddiol pe byddai gan bob cartref nyrsio gyda glustogau codi. Bydd y rhaglen genedlaethol ar gyfer gofal heb ei drefnu, felly, yn cyllido clustogau codi ar gyfer cannoedd o gartrefi nyrsio a gofal ledled y wlad. Dylai'r ddwy fenter hyn leihau anfon adnoddau ambiwlans brys yn ddiangen i bobl sydd wedi cael codwm ond nid wedi eu hanafu ac y gellir eu hailsefydlu’n ddiogel.

Canfu'r adolygiad dystiolaeth i awgrymu bod cyfleoedd i reoli pobl yn y gymuned yn well, naill ai drwy ddarparu cyngor clinigol dros y ffôn, drwy gyfeirio at wasanaethau eraill neu drwy eu rhyddhau yn y lleoliad. Awgryma adborth y cyhoedd i’r adolygiad ei bod hi’n bwysig i bobl eu bod nhw’n osgoi mynd i'r ysbyty os nad yw'n angenrheidiol. Dywedodd wyth deg pedwar y cant o'r rhai a holwyd y byddai'n well ganddyn nhw aros gartref, ac roedd 88 y cant o’r bobl yn teimlo ei bod hi’n bwysig iddyn nhw fod cyngor meddygol yn cael ei ddarparu dros y ffôn. Roedd staff y gwasanaeth ambiwlans hefyd yn teimlo bod ehangu'r niferoedd a swyddogaethau’r clinigwyr yn yr ystafell reoli yn hanfodol er mwyn rheoli'r galw’n effeithiol. O ystyried y canfyddiadau hyn, rwyf wedi cytuno i gyllido’r gwaith o recriwtio mwy o barafeddygon a nyrsys i ddarparu cyngor clinigol i’r cyhoedd dros y ffôn i helpu i reoli galw yn y gymuned.

Bydd buddsoddiad o oddeutu £450,000 ar gyfer gweddill y flwyddyn hefyd yn cynnwys cynllun arbrofol y gaeaf o nyrsys cyswllt iechyd meddwl mewn canolfannau cyswllt clinigol ambiwlans, ac mae hynny'n seiliedig ar adborth gan staff y ganolfan gyswllt glinigol, a ddywedodd nad ydyn nhw’n cael yr hyfforddiant sy'n ofynnol i gefnogi pobl mewn trallod meddwl. Maen nhw’n credu y byddai cael arbenigwr iechyd meddwl yn y ganolfan rheoli yn helpu i leddfu'r pwysau ac yn caniatáu i fwy o bobl mewn trallod gael eu trin yn y gymuned.  

Wrth gwrs, byddwn yn parhau i weithio gydag Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru, byrddau iechyd a phrif gomisiynydd y gwasanaethau ambiwlans i weithredu argymhellion yr adolygiad gyda chyflymder a phwrpas. Edrychaf ymlaen at gwestiynau gan yr Aelodau.