Part of the debate – Senedd Cymru am 6:37 pm ar 7 Tachwedd 2018.
Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd. Rwyf wedi cytuno i roi munud o fy amser i Mohammad Asghar, Janet Finch-Saunders a Russell George.
Mae cefn gwlad Cymru nid yn unig yn gynfas ysgubol sy'n sail i'n cenedl ac yn diffinio ein ffiniau a'n hunaniaeth, mae hefyd yn gefndir i ffordd o fyw nad yw bob amser yn cael ei deall neu ei gwerthfawrogi fel y dylai. Eto mae'r Gymru wledig yn gartref i oddeutu 33 y cant o boblogaeth Cymru. Mae traean ohonom yn byw mewn trefi, pentrefi a chymunedau lle mae ein tirwedd yn bur wahanol i weddill Cymru, a lle rydym yn aml yn teimlo na roddir pwyslais haeddiannol ar ein cyfraniad gwerthfawr i gefnogi economi Cymru a'i threftadaeth ddiwylliannol a chymdeithasol gyfoethog.
Fel llawer o wledydd, mae Cymru'n gweld rhaniad rhwng ei chanolfannau trefol a'u cefnwledydd gwledig. Yn rhy aml, mae polisi Llywodraeth yn canolbwyntio ar wneud yn siŵr y darperir ar gyfer y canolfannau trefol mawr ar draul siroedd gwledig mwy anghysbell a llai poblog Cymru. Ni ellir gweithredu polisïau sy'n gysylltiedig â gofal iechyd, addysg a thwf economaidd drwy ddull unffurf o weithredu, ac mae angen i'r Llywodraeth gofio bod y ffordd wledig o fyw, i lawer o bobl, yn golygu ymdrech i oroesi a gwaith caled ac nid y darlun cerdyn post, bywyd da sentimental y mae llawer o bobl eraill yn ei feddwl.
Mae pob un ohonom yn pwyso a mesur llawer o ffactorau wrth benderfynu ble i fyw ac mae'r rheini sydd eisiau byw mewn ardaloedd gwledig yn aml yn barod i gyfaddawdu, i dderbyn y gallai swyddi fod yn anos eu cael, y gallai gwasanaethau fod ychydig ymhellach i ffwrdd, y gallai'r ysgolion fod yn llai o faint, na fyddwn yn ennill cymaint nac yn cael cymaint o gyfleoedd i wario'r hyn a enillwn yn wir a bod ein ffordd o fyw yn costio ychydig bach mwy. Ond bellach mae Llywodraeth Cymru yn gofyn inni gyfaddawdu gormod. Er enghraifft, addysg: mae mynediad at ysgol bentref leol a'r gymuned a ddaw gyda hi yn rheswm allweddol i lawer o bobl dros ddewis byw lle maent yn byw ond o dan Lafur Cymru, rydym wedi gweld ysgolion yn cau a chymunedau'n chwalu; mae pentrefi wedi colli eu canolbwynt. Cefnogwyd y camau hyn gan Lywodraeth Cymru, ac er fy mod yn falch o weld y cod trefniadaeth ysgolion yn cael ei ddiwygio, gan gyflwyno rhagdybiaeth yn erbyn cau ysgolion gwledig o'r diwedd, mae'n rhy hwyr i ormod o athrawon, i ormod o ddisgyblion, a gormod o rieni. Wedi'r cyfan, caewyd tair o bob pump ysgol rhwng 2006 a 2016.