Rwy'n falch iawn o siarad yn y ddadl hon am adroddiad y pwyllgor. Rwy'n croesawu ymchwiliad y pwyllgor i hyn. Fel y dywedodd y Cadeirydd, mae'n gwbl briodol ein bod yn craffu ar sut y gwerir yr arian hwn—ac mae'n fuddsoddiad mawr blynyddol o £94 miliwn ac yn gyfran sylweddol o'r gyllideb addysg gyffredinol. Cefnogaf yr effaith gadarnhaol a gafodd y grant datblygu disgyblion, a dyna oedd casgliad cyffredinol y pwyllgor, mewn perthynas â disgyblion sy'n gymwys am brydau ysgol am ddim, rhai sydd wedi cael profiad o dderbyn gofal, a'r rheini sydd wedi'u mabwysiadu. Credaf ei bod hi'n gwbl briodol ein bod yn cynnig cymorth ychwanegol i wella cyrhaeddiad y disgyblion hyn, a hefyd i wneud yn siŵr eu bod yn cymryd rhan mor lawn â phosibl yn y system addysg, oherwydd nid ydym am weld unrhyw ddisgyblion, os yn bosibl, yn disgyn drwy'r bylchau. Felly, croesawaf yr adroddiad a'r cyfle a gawsom fel pwyllgor i daflu goleuni ar sut y defnyddir y grant datblygu disgyblion yn benodol.

Rwyf am ganolbwyntio fy sylwadau ar sut y defnyddir y grant i wella cyrhaeddiad addysgol plant wedi'u mabwysiadu yn benodol, oherwydd gall ysgolion fod yn rym cadarnhaol aruthrol ym mywyd plentyn sydd wedi dioddef trawma a cholled. Mae hynny, wrth gwrs, yn berthnasol i plant sydd wedi derbyn gofal ac wrth gwrs, i blant wedi'u mabwysiadu, a rhai plant sydd wedi bod yn derbyn gofal ac a gafodd eu mabwysiadu wedyn. Ceir ysgolion y credaf eu bod yn gwneud gwaith cwbl wych ar gynhwysiant ac ymlyniad ac sy'n gwneud eu staff yn ymwybodol o theori ymlyniad ac ymwybyddiaeth o drawma, ac eto credaf fod nifer sylweddol o blant sydd wedi cael dechrau annheg mewn bywyd yn ei chael hi'n anodd ymdopi mewn system addysg sy'n rhy aml yn methu cydnabod gwir natur yr heriau sy'n eu hwynebu. Yn aml o fewn ysgolion, nid wyf yn credu bod yna ymwybyddiaeth o'r hyn y gallai plant fod wedi'i wynebu, ac mae hyn yn atal y sylfeini gwybodaeth a chyflawniad rhag cael eu hadeiladu, ac mae'n gwaethygu problemau cymdeithasol ac emosiynol ac yn lleihau cyfleoedd bywyd.

Noddais ddigwyddiad yma yn y Cynulliad fis Mehefin diwethaf gydag Adoption UK—ac wrth gwrs, rydym yn dyfynnu Adoption UK yn ein tystiolaeth—ac mae eu harolwg o 2,000 o rieni mabwysiadol a 2,000 o bobl ifanc wedi'u mabwysiadu yn arwyddocaol iawn. Dangosai fod bron i dri chwarter y plant a'r bobl ifanc a fabwysiadwyd yn cytuno bod 'Plant eraill i'w gweld yn mwynhau'r ysgol fwy na fi.' Dywedodd dwy ran o dair o'r bobl ifanc oed ysgol uwchradd sydd wedi'u mabwysiadu eu bod wedi cael eu pryfocio neu eu bwlio yn yr ysgol oherwydd eu bod wedi eu mabwysiadu. Dwy ran o dair. Mae bron 70 y cant o rieni'n teimlo bod problemau gyda'u lles yn yr ysgol yn effeithio ar gynnydd dysgu eu plentyn mabwysiedig. Mae 60 y cant o rieni mabwysiadol yn teimlo nad yw eu plentyn yn cael cyfle cyfartal yn yr ysgol, ac mae bron i hanner rhieni plant oedran ysgol uwchradd wedi gorfod cadw eu plant o'r ysgol oherwydd pryderon am eu hiechyd meddwl neu eu lles. Felly, rwy'n credu bod hon yn stori drist iawn.

Felly, mewn gwirionedd rwy'n croesawu'r ffaith bod plant wedi'u mabwysiadu yn gymwys i gael cymorth drwy'r grant datblygu disgyblion ac rwyf hefyd yn croesawu'r ffaith bod y Llywodraeth wedi derbyn argymhelliad 24 mewn egwyddor, er ei bod yn ymddangos ei bod hi'n anodd sefydlu system lle gall ysgol wybod bod plant wedi cael eu mabwysiadu er mwyn gallu cynnig eu help. Ond rwy'n falch fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi dweud y bydd yn mynd ar drywydd y mater hwn. Ond rwy'n siomedig na chafodd yr argymhelliad nesaf, argymhelliad 25, ei fabwysiadu, oherwydd yn amlwg, fel y dywedodd y Cadeirydd yn ei sylwadau agoriadol, os nad ydym yn gallu dyrannu swm o arian i dalu am nifer y plant rydym yn amcangyfrif eu bod wedi eu mabwysiadu, ni fydd yn bosibl iddynt gael budd o'r grant datblygu disgyblion. Rwy'n meddwl bod hwn yn faes sy'n bwysig iawn, a rhoddodd y Cadeirydd ffigurau—credaf fod y grant datblygu disgyblion wedi'i ddyrannu ar gyfer tua 3,000 i 5,500 o blant—ond os nad oes gennym systemau ar gyfer casglu'r data, ni fyddwn yn gallu sicrhau eu bod yn cael yr help sydd ei angen.

Felly, i gloi, rwyf wedi canolbwyntio'n fyr ar blant a fabwysiadwyd gan nad wyf yn meddwl bod pobl yn gyffredinol yn gwybod, ac nid wyf yn meddwl bod ysgolion bob amser yn deall, bod gan blant wedi'u mabwysiadu lawer o'r trawmâu sy'n wynebu plant sydd wedi derbyn gofal, felly roeddwn yn meddwl ei bod hi'n bwysig tynnu sylw at hynny yn fy nghyfraniad heddiw.