Dywedodd Cadeiryddion y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau a'r Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol yn eu llythyr ar y cyd at y Prif Weinidog yn gynharach eleni fod gan Gymru hanes balch o amddiffyn cydraddoldeb a hawliau dynol mewn ffyrdd arloesol sy'n arwain y byd, a nododd mai'r Cynulliad, wrth gwrs, oedd y corff deddfwriaethol cyntaf yn y byd i sicrhau cydraddoldeb rhwng y rhywiau. Rwyf am inni ddiogelu a gwneud darpariaeth ar gyfer cefnogi'r hanes balch hwnnw.

Yn y ddadl ar y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol ddoe, siaredais am bwysigrwydd cymorth ein cyd-bwyllgorau i fabwysiadu'r ddyletswydd economaidd-gymdeithasol yng Nghymru, ac rwy'n falch fod Cadeirydd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau heddiw wedi rhoi ei gefnogaeth unwaith eto i'r amcan allweddol hwn. Rwy'n credu bod hon yn ddyletswydd hollbwysig, a rhaid i Lywodraeth Cymru gymryd cyfrifoldeb yn awr i'n galluogi i ddefnyddio'r pŵer newydd hwn. Bydd yn chwarae rhan yn gwrthsefyll effeithiau andwyol Brexit ar gydraddoldeb a hawliau dynol. Mae'r Alban wedi ei wneud, a rhaid i ni ei wneud hefyd.

Hefyd, tynnodd John Griffiths sylw at y bygythiadau i arian yr UE a'r rhagolygon i gronfa ffyniant gyffredin y DU. Fe'i gwnaethom yn glir ein bod yn rhannu safbwyntiau ein tystion—ac roedd tystion gan y ddau bwyllgor i'n hadolygiadau a'n hymchwiliadau—y dylai'r gronfa ffyniant gyffredin a argymhellwyd gan Lywodraeth y DU gael ei gweinyddu gan Lywodraeth Cymru mewn perthynas â Chymru er mwyn sicrhau ei bod yn sensitif i anghenion ac anghydraddoldebau lleol. Fe'i gwnaethom yn glir hefyd y dylid targedu'r gronfa ar gyfer mynd i'r afael ag anghydraddoldeb ac anfantais economaidd-gymdeithasol. Mae ein pwyllgorau wedi nodi cronfeydd yr UE sy'n uniongyrchol berthnasol i gydraddoldeb a hawliau dynol, gyda thua 60 y cant o'r prosiectau a ariennir o Gronfa Gymdeithasol Ewrop yn targedu pobl gydag un neu fwy o nodweddion gwarchodedig. Rwy'n siŵr y bydd arweinydd y tŷ yn cymeradwyo argymhellion y pwyllgor ar y pwynt hwn.

A gaf fi hefyd groesawu gwaith fforwm cymdeithas sifil Cymru a sefydlwyd yn ddiweddar ar Brexit? Gyda thros 40 o sefydliadau trydydd sector, mae'n fforwm ardderchog ar gyfer casglu tystiolaeth, gyda chefnogaeth Canolfan Llywodraethiant Cymru Prifysgol Caerdydd. Mae'r fforwm yn datgan bod y DU'n creu risg ddifrifol i hawliau dynol a chydraddoldeb drwy dynnu'n ôl o siarter yr UE ar hawliau sylfaenol. Rwy'n croesawu'r alwad i sicrhau statws cyfreithiol domestig i siarter yr UE drwy ddeddfwriaeth benodol ar gyfer Cymru yn unig, i roi sylw dyledus i'r offeryn ar draws polisi cyhoeddus, os yw hynny'n ddichonadwy. Ac mae angen inni ymateb i'r alwad honno. Mae'r fforwm cymdeithas sifil hefyd yn datgan y dylai Llywodraeth Cymru geisio sicrhau bod y DU yn dal i fyny gyda'r UE lle y ceir datblygiadau mewn perthynas ag amddiffyniadau hawliau dynol neu gydraddoldeb. Dylai Llywodraeth Cymru geisio gweithredu unrhyw ddatblygiadau newydd a wneir gan yr UE yng Nghymru. Mae'r Rhwydwaith Cydraddoldeb Menywod, er enghraifft, yn nodi bod yr UE ar hyn o bryd yn ystyried deddfwriaeth newydd yn ymwneud ag absenoldeb rhiant, gweithio hyblyg a bwydo ar y fron yn y gwaith. Yn ein llythyr fel ACau at y Prif Weinidog, roeddem yn gofyn i Lywodraeth Cymru nodi sut y bydd yn sicrhau bod hawliau'r siarter yn parhau i fod yn gymwys yng Nghymru, ac edrychaf ymlaen at yr ymateb gan arweinydd y tŷ, ac rwy'n gobeithio yr eir ar drywydd y dystiolaeth sy'n cael ei datblygu gan fforwm cymdeithas sifil Cymru ac y bydd symud ymlaen arni.

Ar sawl achlysur yn y Siambr hon, tynnais sylw at faniffesto'r Rhwydwaith Cydraddoldeb Menywod a gyhoeddwyd yn gynharach eleni. Maent yn tynnu sylw at y bygythiadau i ddeddfwriaeth cydraddoldebau a hawliau dynol ar ôl Brexit. Maent yn pryderu y bydd effaith gadael yr UE yn arwain at gyfyngu ar hawliau cyfreithiol i fenywod, at leihau'r arian ar gyfer sefydliadau menywod ac at roi pwysau ar wasanaethau penodol.

Lywydd, rwy'n cadeirio rhwydwaith menywod yn Ewrop yng Nghymru er mwyn  hyrwyddo hawliau menywod a chydraddoldeb rhwng y rhywiau yng nghyd-destun Brexit. Mae'r rhwydwaith yn awyddus i weld menywod yn cael llais cryfach yn yr archwiliadau a'r trafodaethau Brexit. Mae'r rhwydweithiau hyn yn edrych ar y ddadl hon heddiw; maent yn ei chroesawu'n fawr iawn a byddant yn disgwyl i bwyllgorau'r Cynulliad, yn ogystal â Llywodraeth Cymru, fwrw ymlaen â hyn i'w archwilio a'i fonitro ymhellach. Mewn rôl flaenorol fel cynghorydd sir, gwelais y gyfran gyntaf o arian Cronfa Gymdeithasol Ewrop yn cael ei roi i'r gweithdy arloesol i fenywod a agorwyd yn 1984 yng Nghaerdydd, gweithdy a hyfforddodd filoedd ar filoedd o fenywod dros 30 mlynedd mewn technoleg gwybodaeth ac electroneg. Mae'r menywod hynny bellach yn cyfrannu at yr economi leol. Mae hyn oll mewn perygl bellach o ganlyniad i Brexit. Fel y dywedodd Leanne Wood—mae'n wael o ran cydraddoldeb ac mae'n wael o ran yr economi. Felly, mae llawer mewn perygl o ganlyniad i Brexit, a'r testun pryder mwyaf i ni yw cydraddoldebau.

Diolch i'r pwyllgorau am ystyried y materion hyn ac i'r Prif Weinidog am ei ymateb, ac rwy'n gobeithio y bydd y ddadl hon yn arwydd i fenywod Cymru, i bobl dduon, pobl Asiaidd, pobl o leiafrifoedd ethnig, pobl anabl, a'r cymunedau ein bod yn sefyll dros eu hawliau dynol yn y Cynulliad hwn.