4. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus: Diwygio Trefniadau Llywodraethu a Chyllid Awdurdodau Tân ac Achub

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:52 pm ar 13 Tachwedd 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mike Hedges Mike Hedges Labour 3:52, 13 Tachwedd 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n credu y gwnaf i ddechrau drwy ddweud bod ar bob un ohonom ni ddyled o ddiolchgarwch i ddiffoddwyr tân sy'n mynd i adeiladau pan fo'r gweddill ohonom ni'n gadael. Mae llawer iawn o waith wedi'i wneud ar atal tannau, ac rydych chi a'r system chwistrellu wedi eu canmol, ond mae'r gwaith enfawr a wneir gan y gwasanaeth tân o ran mynd allan a rhoi larymau mwg mewn tai yn amlwg wedi arbed cannoedd o fywydau.

Roeddwn yn gobeithio y byddai'r datganiad hwn wedi cynnwys ad-drefnu gwasanaethau tân ac achub. Rwyf wedi bod o'r farn ers tro byd nad yw gwasanaeth tân ac achub ar gyfer y canolbarth a'r gorllewin yn gwneud fawr o synnwyr gweithredol. Er enghraifft, pe byddai tân mawr yn y Trallwng, byddai angen diffoddwyr o Wrecsam; nid o Abertawe neu Gastell-nedd Port Talbot.

O ran llywodraethu, mae diffyg democrataidd sylweddol. Nid yw hyn yn unigryw i'r gwasanaeth tân ac achub; mae'n berthnasol i bob math o gydweithio. Dyna pam mae rhai pryderon gan bobl dros weithio ar y cyd. Sut fydd newid aelodaeth bresennol awdurdodau tân ac achub yn sicrhau bod aelodau yn atebol i'w hetholwyr? Pam ddim cael adroddiad oddi wrth yr awdurdod tân ac achub i bwyllgor craffu ym mhob cyngor, neu, gwell fyth, cael adroddiad blynyddol gan y prif swyddog tân a'r awdurdod tân i gyfarfod cyngor? Sut fydd penodi aelodau nad ydyn nhw'n gynghorwyr a lleihau nifer y cynghorwyr yn gwella atebolrwydd?

O ran cyllid, a all Ysgrifennydd y Cabinet enwi gwasanaeth cyngor arall na hoffai newid gallu yr awdurdodau tân ac achub i godi ardoll ar y cynghorau dan sylw? Rwy'n credu y byddai addysg a'r gwasanaethau cymdeithasol yn eiddgar iawn i gael cyfle o'r fath. Felly, mae angen dull gwell arnom ni o ariannu gwasanaethau tân oherwydd maen nhw yn cael eu hariannu mewn ffordd gwbl wahanol. Ac nid oedd ots pan oedd gennym ni swm cynyddol o arian yn y gwasanaethau cyhoeddus; mae yn bwysig bellach. Ac rwy'n credu bod Ysgrifennydd y Cabinet yn gywir—ni ddylem ni fod ag ofn newid, ond beth y dylem ni ei wneud bob amser yw gwneud yn siŵr bod y newid er gwell, nid er gwaeth.